31
1.
Dorivor o‗simliklarni tayyorlashni uyushtirishda nimalarga e‘tibor
berilishi lozim.
2.
Dorivor o‗simliklarni kimyoviy tarkibi
3.
Ddorivor mahsulotlarni tayyorlash usullari
4.
Mahsulotlarni tayyorlash usullari.
5 -MAVZU. DORIVOR XOM ASHYO MAHSULOTLARINI TABIIY
QURITISH USULLARI
REJA
1.
Quritish qoidalari
2.
Tabiiy quritish usullari?.
3.
Tabiiy quritish kamchiliklari?
4.
Tabiiy
quritish qurilmalari
Tayanch iboralar:
Dorivor
o„simlik
xom-ashyoslariga
birlamchi
ishlov
berish.Tayyorlangan dorivor mahsulotlarni boshqa o‗simlik aralashmalari, loy,
tuproq, qum va boshqalardan tozalangandan so‗ng tezda quritishga kirishiladi.
Quritishning umumiy tartib qoidalari quyidagilardan iborat:
1. Tarkibida efir moylari mavjud xom-ashyo 30-35 (40)
0
S
haroratda
quritiladi. 10-15 sm qalinlikda efir moylarini uchib ketishiga yo‗l qo‗ymagan
holda.
2. Tarkibida glikozidlar mavjud xom-ashyo 50-60
0
S haroratda. Ushbu
holda fermentlar glikozidlarni tarkibini buzishga ulgurmaydi.
3. Tarkibida alkoloidlar mavjud xom-ashyo 50
0
S gacha haroratda quritiladi.
4. Tarkibida askorbin kislotasi mavjud xom-ashyo 80-90
0
S haroratda
quritiladi.
Quritishning barcha usullarida (efir moylilaridan tashqari) xom-ashyo qalin
yoymasdan
joylashtirilib, tez-tez ag‗darilib turiladi,
ammo maydalanib ketishiga
yo‗l qo‗yilmaydi (rasm).
9-rasm. Dorivor xom ashyoni stelajda quritish usullari
32
Dorivor o‗simlik xom-ashyolari–ildiz, ildizpoya, po‗stloq, poya egilmasdan
sinish darajasiga kelganda; barg va gullar ishqalanganda kukun holatiga kelganda;
sersuv mevalar bir-biriga yopishmasdan, bosilgan holda
sochilib ketish holatiga
kelganda quritish jarayoni tugallangan hisoblanadi
Quritishning eng oddiy va oson usuli tabiiy sharoitda, ya‘ni
ochiq havoda
quritishdir. Lekin o‗simliklarning er ustki qismlarini (po‗stloq, meva va
urug‗laridan tashqari)
ochiq havoda, quyoshda qurutib bo‗lmaydi. Aks holda
o‗simlikning er ustki organlari hujayralaridagi yashil rang beruvchi xlorofill hamda
gul qismlaridagi rang beruvchi pigmentlar parchalanib ketib, poya, barg va qisman
gullar sarg‗ayib (ko‗pincha gullar rangsizlanib) qoladi.
Xlorofill pigmenti
parchalanishi bilan birga o‗simlik tarkibidagi boshqa kimyoviy birikmalar ham
gidrolizlanishi mumkin. SHuning uchun ham odatda quyosh issig‗ida faqat er ostki
organlar, po‗stloq, meva va urug‗lar quritiladi (rasm).
