14
6.Xom ashyolarni transport vositalari bilan jo‗natish.
7.Xom ashyoni saqlash.
Tayanch iboralar: dorivor o„simliklar xom ashyosini tayyorlash, quritish,
standart xoliga keltirish, qadoqlash, asosiy dorivor o„simliklar ro„yxati.
O‗zbekiston tibbiyotida qo‗llaniladigan dorivor vositalarning 38-40% ni
o‗simliklardan olinadigan preparatlar tashkil qiladi. Ba‘zi og‗ir
kasalliklarni
davolashda ishlatiladigan muhim ahamiyatli ayrim dorivor preparatlarni (yurak
glikozidlar, qator alkaloidlar, terpenlar, saponinlar, steroid va fenolli birikmalar va
boshqa biologik faol moddalar) shu vaqtgacha sintez yo‗li bilan olib bo‗lmadi.
Ularni olish manbai hozircha faqat o‗simliklar bo‗lib qolmoqda.
Hamdo‗stlik mamlakatlari juda katta turli geografik hududlardan tashkil
topgan. Bu hududlar tropikdan tashqari hamma iqlimli tumanlarni: abadiy muzlik
bilan qoplangan baland tog‗lar, tundra, tayga o‗rmonlari, cho‗l, yarim cho‗l, sahro
hamda nam subtropik va boshqalarni o‗z ichiga oladi.
SHuning uchun ham
ularning florasi juda boy. U 19000 dan ortiq o‗simlik turlaridan tashkil topgan.
SHular ichida dorivor o‗simliklar ham ko‗p. Ammo, hozirgi vaqtda ularni
hammasidan ham tibbiyotda kasalliklarni davolashda to‗liq foydalanilmayapdi.
Sog‗liqni saqlash vazirligi tomonidan chop etilgan dori vositalari rasmiy
ro‗yxatida tibbiyotda ishlatiladigan 282 taga yaqin shifobaxsh o‗simliklar
keltirilgan.
Kimyoviy farmatsevtika sanoatiga qarashli korxonalarda 254 xil
fitopreparatlar ishlab chiqarilgan. SHu dorivor preparatlar 152
tur dorivor
o‗simliklardan olingan va 171 xil mahsulotlar tayyorlangan. SHu ko‗rsatilgan
dorivor mahsulotlar asosan mamlakatimiz hududida tabiiy holda o‗sadigan hamda
ayrim xo‗jaliklar dalalarida o‗stiriladigan dorivor o‗simliklardan tayyorlangan.
YUqorida
ko‗rsatilganidek,
kimyo-farmatsevtika
sanoati,
Galen
laboratoriyalari va dorixonalar ehtiyojini qondirish maqsadida har yili ko‗p
miqdorda dorivor o‗simlik xom ashyo mahsulotlari tayyorlanadi.
Farmatsevtika Farmatsevtikasanoati va dorixonalar ehtiyojini qondirish
maqsadida har yili katta miqdorda dorivor o‗simliklar mahsuloti tayyorlanadi.
Mahsulotlar asosan tabiiy holda o‗sadigan dorivor o‗simliklardan yig‗iladi. Yil
sayin dorivor o‗simlik xom ashyo mahsulotlariga bo‗lgan talab oshmoqda. Bu esa
o‗z navbatida tayyorlanadigan xom-ashyo mahsuloti miqdorining oshib borishiga
sabab bo‗lmoqdalar.
Tabiiy holda o‗sadigan dorivor o‗simliklarning
xom ashyo zahirasi har
qancha ko‗p bo‗lmasin, farmatsevtika sanoatiningdorivor o‗simlik mahsulotlariga
bo‗lgan talabiri qondirish muhim nazariy va amaliy ahamiyat kasb etadi. Bunda
tabiiy sharoitda o‗sadigan o‗simliklarni populyasiyasini
saqlab qolish va ularni
xom ashyolarini tayyorlashnibelgilangan tartibda amalga oshirish talab etiladi. Bu
esa mahsulotlarning tayyorlashni ilmiy-amaliy asoslangan rejasini ishlab chiqish
va ungaqat‘iy rioya qiliishni taqozo etadi.
