O`zbekiston Respublikasi oliy va o`rta ta`lim vazirligi
Jizzax davlat pedagogika universiteti
GEOGRAFIYA O`QITISH METO`DIKASI FAKULTETI SIRTQI TA`LIM II-
MUTAXASISLIK 4-KURS
TALABASI
ERGASHEV TURSUNMUHAMMADNING O`ZBEKISTONNING
IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYASI FANIDAN BAJARGAN
MUSTAQIL ISHI
MAVZU: Toshkent iqtisodiy rayoni.Tabbiy sharoiti. Tabiyy resruslari aholisi va mehnat
resruslari
Iqtisodiy geografik o'rni va tabiiy boyliklari. Toshkent iqtisodiy geografik rayoni bir tomondan
Farg'ona vodiysi va Mirzacho'lga tutashsa, ikkinchi tomondan mamlakatning
xorijga chiqadigan
asosiy «darvoza»sidir. Geografik o'rnidagi qulaylik tufayli Toshkent 1930-yildan beri
O'zbekistonning poytaxti maqomida kelmoqda. Toshkent viloyati qishloq tumanlarining deyarli
yarmining (Yangiyo'l, Qibray, Bo'stonliq, Parkent,
Ohangaron, Zangiota va Toshkent tumanlari)
xo'jaligi ixtisoslashuvi va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida poytaxtning ta'siri ustuvor hisoblanadi.
Zero, u yirik shahar bilan tutash tumanlarda iqtisodiy-ijtimoiy o'zgarishlar jadal kechadi. Buni
Toshkent tumani misolida yaqqol kuzatish mumkin.
Iqtisodiy geografik rayon hududi relyefning xilma-xil shakllaridan iborat. Bu sanoat uchun ham,
qishloq xo'jaligi uchun ham beqiyos qulayliklar yaratadi. Rayonning
Chirchiq va Ohangaron
vodiylari Sirdaryoga qadar 100-150 km dan ortiq masofada pasayib borishi sababli sun'iy sug'orish
uchun g'oyat qulay. Chirchiq va Ohangaron daryolari tog'lardagi yog'in (500-700 mm) dan to'yinib,
dalalarni sug'orishdan tashqari elektr energiya olishda ham muhim rol o'ynaydi. Iqtisodiy geografik
rayon toza ichimlik suvi bilan yaxshi ta'minlangan. Suvdan yanada samarali foydalanish maqsadida
Chirchiq daryosining yuqori oqimida sig'imi 2,0 mlrd m kub bo'lgan Chorvoq suv ombori barpo
etilgan.
Shuningdek, Ohangaron daryosining o`rta oqimida Tuyabug`iz suv ombori ("Toshkent
dengizi”) qurilgan.
Qazilma boyliklarning xilma-xilligi jihatidan bironta rayon Toshkent iqtisodiy geografik
rayoniga tenglasha olmaydi. Angren ko'mir havzasi mamlakatda eng yirik ko'mir koni
hisoblanadi (ko'mir zaxirasi miqdorini eslang). Ko'mir qatlamlari
yer yuziga yaqin joylashgan
bo'lib, qatlamlar orasida aluminiy, sement va keramika olishda ishlatiladigan gilmoya ko'plab
uchraydi (atlasdan
foydalanib, qazilma konlarini aniqlang). Iqtisodiy geografik rayonda neft
bilan tabiiy gazgina yo'q. Zarur bo'lgan neft mahsulotlari temiryo'l
hamda avtomobil
transportida, gaz esa quvurda keltirilmoqda.