ИНТЕРНЕТ САЙТЛАРИ
www.lex.uz– Ўзбекистон Республикаси Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси.
www.economist.com
www.worldeconomics.com
www.tradingeconomics.com
http://grad-schools.usnews.rankingsandreviews.com/best-graduate- schools/top-humanities-schools/economics-rankings
www.ereport.ru- жаҳон иқтисодиѐти бўйича умумий ахборот
www.stplan.ru- иқтисод ва бошқарув
www.catback.ru- иқтисод бўйича илмий мақола ва ўқув материаллари тўплами
ISHCHI DASTUR
TARQATMA MATERIALLAR
modul. Menejment
1-mavzu.“Menejment. Marketing” fanining predmeti, ob‟ekti va metodi.
Menejment ob‟ekti bu
bizdan tashqarida va bizning ongimizga bog‟liq bo‟lmagan xolda mavjud bulgan borliq, voqelik, moddiy dunyo, mavjudot;
kishi faoliyati, diqqat - e‟tibori qaratilgan xodisa, predmet, shaxs;
xo‟jalik yoki mudofaa axamiyatiga ega bo‟lgan korxona, qurilish, ayrim uchastka va shu kabilar.
MENEJMENT
Ob‟ekti Sub‟ekti
I. Makrodarajada
tuman (shaxar) xalq deputatlari
tuman (shaxar) lar xokimiyatlari
tuman (shaxar) sudlari
II. Megodarajada
Qo‟mitalar va ularning raislari Sektor (tarmoq):
Vazirliklar va vazirlar
III. Mikrodarajada
Jamoa kengashi va raislar, prezident
Korxona (firma) raxbarlari, bo‟g‟in boshliqlari
Korxona (firma) raxbarlari, bo‟g‟in boshliqlari
Korxona (firma) raxbarlari, bo‟g‟in boshliqlari
Fuqarolar yig‟ini, rais (oqsoqol) lar.
Menejment nazariyasi fanining taxlil usullari
Menejment nazariyalarining evolyutsion rivojlanishi.
-
|
“Tizimli” yoki zamonaviy menejment
|
|
Tizimli yondoshuv Vaziyatli yondoshuv
Tizim - bu bir-biri bilan o‘zaro bog‘langan qismlar. Tizimli yondoshuvda tashkilot boshqaruv tarkibining alohida qismlari va ular o‘rtasidagi funktsional bog‘liqlikka alohida e‘tibor qaratiladi.
Boshqaruv jarayonida tizimli yondoshuv hususiyatidan kelib chiqqan holda alohida olingan boshqaruv qismlari o‘rtasidagi vujudga keladigan vaziyatli holatlarga alohida e‘tibor qaratilishi lozim. Vaziyatning ijobiy yoki salbiy ekanligi vaziyatli muammoning tahlili orqali aniqlanadi.
Funktsional yondoshuv
Miqdorli yondoshuv
Boshqaruvga funktsional yondashuv uning samaradorligiga olib keladi. U quyidagi funktsiyalar;
rejalashtirish;
tashkillashtirish;
raxbarlik qilish;
muvofiqlashtirish;
nazorat qilish va x.k.
Bunday yondoshuvga asosan:
Menejmentning operatsion tamoyiliga;
Qaror qabul qilish nazariyasi tamoyillariga;
Iqtisodiy matematik yoki ilmiy menejment asoslariga tayanadi.
Anri Fayolning boshqarish tamoyillari
Mexnat taqsimoti
Markazlashish
Vakolat va mas‟uliyat
Boshqaruvdagi ierarxiya(bosqich)
Intizom Tartib
Yakkaboshlik Adolat
Yo‟nalishning bir xilligi
Xodim uchun ish joyining doimiyligi
Shaxsiy manfaatlarni umumiy manfaatga bo‟ysindirish
Tashabbus
Xodimlarni taqdirlash
Korporativ rux
Demokratiyalash tamoyili – bu ommani boshqarishga keng ko‘lamda jalb qilishni, kengash va maslaxat bilan ishlarning bajarilishini talab qiladi.
Ierarxiya (pog‟ona) tamoyili – bu boshqarishning pog‘onali tarkibiga asoslanadi. Respublika, viloyat shaxar va tumanlar darajasidagi davlat xokimiyati boshqaruvi tizimi.
Ilmiylik tamoyili – bu menejerlardan chuqur bilimni, o‘z soxasi bo‘yicha iqtisod, mantiq, ruxiyat, matematika, chet tili, texnologiya kabi fanlarni yaxshi bilishini talab qiladi. Har qanday boshqaruv qarori ilmiy asoslangan bo‘lishi lozim.
Rejalashtirish tamoyili – bu boshqarish bo‘g‘inlari o‘rtasidagi taraqqiyot nis – batlarini aniqlaydi, shart - nomalarning bajarilishi
ni tashkil qiladi va nazorat qiladi.
Qayta aloqalar tamoyili – boshqaruv tarkibidagi alohida boshqaruv zvenolari o‘rtasidagi funktsiyalarni muvofiqlashti – rishni talab qiladi. Chunki boshqaruv maqsadiga erishishda har bir boshqaruv zvenosining hissasi katta.
Ma‟muriy-buyruqbozlik tizimi sharoitidagi boshqarish tamoyillari
boshqarish ob‟ektiga nisbatan bo‟lgan munosabat maksimal ravishda, qat‟iy darajada buyruqlashgan. Bu tamoyil demokratiyaga o‟ta yotdir.
lavozimlarga faqat yuqori tashkilotlar tomonidan qat‟iy ravishda oldindan ro‟yxatga kiritilgan kishilar tayinlanadi. Aynan shu tartib shaxsga sig‟inishni vujudga keltiradi.
garchi sotsializm-bu inson manfaatini ximoya qiluvchi, uning farovonligini oshiruvchi tuzum degan shior bilan amal qilgan bo‟lsa-da, aslida bu tuzumning qonun - qoidalari, tamoyillari amaldorlarning manfaatlari uchun xizmat qiladi
demokratiyani tan olish degan so‟z ular uchun hokimiyatni yo‟qotish bilan baravar edi. Ma‟muriy buyruqbozlik tizimi uchun demokratiya bu “tabiiy dushman”
boshqaruv qarorlari kuch ishlatish, qo‟pol ravishda majburlash orqali bo‟ysunuvchilarni vazifalarini bajarishga undash. “Gilam usti”ga chaqirish, tezkor tashkiliy xulosalarni yasash, daxshatli qarorlar chiqarish kabilar buyruqbozlikning o‟ta ayovsiz ko‟rinishlaridir.
formalizm qog‟ozbozlikning “ota”si, to‟rachilik muhitini yaratuvchi dahshatli tamoyildir. Har qanday qo‟llanmani pesh qilib, uning orqasida qonuniy narsalarni tan olmaslik, munosabatlarda rasmiyatchilik bilan yondoshish bu tamoyilning bosh maqsadi bo‟lib xisoblanadi.
ma‟muriy-buyruqbozlik tizimi o‟zining sir- asrorlarini yashirishga, maxfiy tutishga xarakat qiladi. To‟ralarni oshkoralik va demokratiyaning xujumidan aynan shu maxdudlik ximoya qiladi, maxfiy ma‟lumotlarga etib borishga xalaqit beruvchi qalqon vazifasini bajaradi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida O‟zbekistonda davlatni boshqarish tamoyillari
Demokratiya tamoyili
Iqtisodiy munosabatlarn i demokratiyala sh tamoyili
Yuksak ma‟naviyat tamoyili
Milliy xavfsizlikni ta‟minlash tamoyili
monopollashga n iqtisodiyotdan erkin iqtisodiyotga;
sotsialistik musobaqadan erkin raqobatga;
qat‟iy belgilangan narxlardan erkin narxlarga;
davlatlashgan mulkdan xilma- xil mulkchilikka tayangan iqtisodiyotga o‟tish.
O‟zbekistonnin g istiqboli va istiqloli xaqida qayg‟urish;
o‟zining va o‟z xalqining, vatanning qadru qimmati, or-nomusini anglab, uni ximoya qilish;
yuksak g‟oyalar, yangi fikriy kashfiyotlar, niyatlar og‟ushida mexnat qilib,
iste‟dodi, bor imkoniyatini, kerak bo‟lsa,
jonini yurt istiqboli, eliga baxshida etishdir.
Mavzu.BOSHQARISHNING MAQSAD VA VAZIFALARI.
Boshqaruv maqsadiga qo‟yiladigan asosiy talablar
Maqsad bir ma‟noli va aniq bo‟lishi kerak.
Maqsad real va bajarilishi mumkin bo‟lishi kerak.
Maqsad miqdoran o‟lchovga ega bo‟lishi kerak.
Maqsad barcha bajaruv- chilarga tushunarli bo‟lmog‟i darkor.
Maqsad bo‟limlar va mas‟ullar bo‟yicha detallashti rilgan bo‟lishi kerak.
Maqsad ko‟p qirrali bo‟lishi kerak.
Agar siz qayoqqa borishni bilmasangizu holda biror yo‘lni tanlashga ham hojat qolmaydi.
Qaysi tomonga suzishni aniq maqsad qilib olmagan elkanli qayiqqa hhech qanday shamol ham hamroh bo‘la olmaydi.
Maqsad - bu navbatdagi bosqichda
―jang‖, bilan zabt qilinadigan bamisoli chqo‘qidir.
Buni zinhor unutmaslik darkor. Shu
―jang‖da g‘olib chiqish uchun bajarilishi mumkin bo‘lgan real maqsadni o‘z oldimizga qo‘yishimiz kerak. Undan ortiqcha ham, kam ham emas, vassalom.
Miqdoran o‘lchovga, meyorga ega bo‘lmagan maqsad - bu sarob. Bu talabga rioya qilmaslik rejalashtirilga n maqsadning oldindan bajarilmasligi ga zamin tayyorlash demakdir.
Maqsad, uni boshqarish tamoyillari, pirovard natija barchasi tushunarli va yozma ravishda ularga sodda tilda etkazilishi kerak.
Maqsad har bir faoliyat turi, har bir mas‘ul shaxs bo‘yicha mayda- chuydasigach a batafsil taqsimlab chiqilgan bo‘lishi lozim.
Shundagina bu maqsadning ijro qilinish darajasini aniq nazorat qilish mumkin.
Bu - umumiy, bosh maqsadning xususiy va yakka maqsadlarga bo‘linishini, “Maqsadlar shajarasi” (derevo tseley)ni tuzishni talab qiladi.
|
