Maqsad turlari
Umum jamiyat miqyosida- gi munosabat larni aks ettirishiga qarab.
Boshqa- rish pog‟onala ri (darajalar i)ga qarab.
Amalga oshirish muddati ga qarab.
Boshqari shning sodir bo‟lishi- ga qarab.
Kutiladiga n natija- larga qarab.
Murak- kablik darajasig a qarab.
1. Xud
udiy boshqarish maqsadlari:
mam
siyosiy maqsadlar
iqtisodiy maqsadlar
sotsial maqsadlar
ma‘rifiy-
lakat maqsadlari;
viloy at maqsadlari;
tuma n maqsadlari;
qishl
Uzlu
k-
siz (kunda- lik) maqsad- lar;
oddi y, an‘anaviy maqsadlar;
mua
mmoli
ma‘na-
viy maq- sadlar
oq maqsadlari;
ishla b chiqarish
i (pers- pektiv)
at-
furs
maqsad -
lar;
maqsadlari;
xalq
maqsadlar
li maqsad-
lar;
lar
va-
inno
lar soha- sidagi maqsadlar va boshq.
xo‘jaligi
maqsadlari;
tarm oq (sektor) maqsadlari;
korx ona (firma) maqsadlari;
yakk
bir
mar- talik maq - sadlar;
tsion maq –
sadlar;
a xodim maqsadi.
Ishlab chiqarish bo‟limlari.
Marketing, sotish bo‟limi.
Texnologiya bo‟limi.
Moliya bo‟limi.
Tadqiqot bo‟limi.
Sotsial bo‟lim.
Mehnat bo‟limi.
Ekologiya bo‟limi.
“MAQSADLAR SHAJARASI” VA UNING MOHIYATI.
Maqsadlar shajarasi
maqsadlar bilan ularga erishish vositalari o‟rtasidagi aloqaning grafik tasviridir. U bo‟lajak voqealar o‟zaro aloqasining tqla manzarasini tasavvur qilish, konkret vazifalar ro‟yxatini olish va ularning nisbatan muhimligi to‟g‟risidagi axboratga ega bo‟lishi imkonini beradi. U tashkiliy struktura bilan maqsadlar struk-turasi o‟rtasida moslashuvni vujudga keltirish yo‟li bilan maqsad topshiriqlarini bevosita ijrochilarga etkazishni ta‟minlaydi.
Bu maqsad nihoyatda murakkab va ko‟p qirralidir. Uning amalga oshirilishi siyosiy, iqtisodiy, ma‟naviy, huquqiy sohalardagi asosiy maqsadlarga erishilishiga bog‟liq. Shu sababli bosh maqsadga (BM) erishishning aniq yo‟nalishlari belgilab olindi va qqyidagi to‟rt guruhdagi birinchi darajali maqsadlar ajratildi:
Ijtimoiy-siyosiy sohadagi maqsadlar;
Ijtimoiy- iqtisodiy sohadagi maqsadlar;
Ma‟naviyat sohasidagi maqsadlar;
Xalqaro munosabatlar sohasidagi maqsadlar;
Дарахтнинг ўзаги, танаси - бу бощ ма¢сад (БМ)
Дарахтнинг шохи - бу биринчи даражали асосий максадлар (1, 2, 3, 4)
Шохлардаги шохчалар - бу иккинчи даражали кичик максадлар (2.1; 2.2.; 2.3.; 2.4.; 2.5.; 2.6.;
Шохчалардаги ниначалар - бу амалий тадбирлар (2.2.1; 2.2.2; 2.2.3; 2.2.4; 2.2.5; 2.2.6;)
Mavzu.BOSHQARISHNING TASHKILIY STRUKTURALARI
514
Strukturan i aniqlovchi belgilar
boshqarish maqsadi;
boshqarish funktsiyalari va vazifalari;
xizmat qilinadigan regionlar va iste‟molchilar guruhi;
ish vaqti rejimi va intervali va boshq.
Strukturag a ta‟sir қiluvchi omillar
tashқi muҳit;
texnologiя;korxonaning katta-kichikligi;
biznes strategiяsi;
xodimlar soni;
қabul қilinadigan қarorlar tizimi;
shakllangan struktura va boshқ.
Strukturan i optimallash tiruvchi belgilar
yuqori malakali xodimlarga ega bo‟lgan, uncha katta bo‟lmagan bo‟limlar va bo‟g‟inlar;
ko‟p bo‟lmagan boshqaruv bo‟g‟inlari;
o‟zgarishlarga nisbatan sezgirlik va hozirjavob-lik;
yuqori darajadagi unumdorlik;
past darajadagi xarajatlar;
ish grafigining bevosita iste‟mochilarga moslash-ganligi va boshqa.
Bo‟g‟in va bosqichlar sonining asossiz ko‟payib ketishi:
Boshqaruv apparatini saqlash xarajatlarining ortib ketishga;
Axborotlarning o‟tish yo‟li va vaqtining cho‟zilib ketishiga;
Boshqarishda paralelizm va takrorlanishlarning vujudga kelishiga;
Boshqarishda mas‟uliyatsizlik unsurlarining tug‟ilishiga va pirovardda boshqaruv samarasining pasayishiga olib keladi.
Boshqarishning quyidagi asosiy tashkiliy strukturalari ma‟lum.
Har bir strukturada rasmiy va norasmiy aloqalar mavjud.
516
Rasmiy aloqalar Norasmiy aloqalar
Rasmiy aloqalar avvalo vertikal aloqalrdir. Ular rahbarlikning va bo‟ysinishning turiga ko‟ra bir biridan farq qiladi. Agar rahbarlik tulaqonli bo‟lib, quyi organ quyi faoliyatga doir barcha masalalarga daxldor bo‟lsa, u holda bu xildagi aloqa chiziqli rasmiy aloqa deb ataladi. Agar rahbarlik cheklangan bo‟lib, quyi organ quyi faoliyatga doir o‟zining masalalariga daxldor bo‟lsa, u holda bu xildagi aloqa funktsional vazifaviy rasmiy aloqa deb ataladi.
norasmiy aloqalar rasmiy strukturaning barcha bo‟g‟inlari bilan kesishadi;
qator munosabatlar ishdan tashqarida paydo bo‟ladi va korxonaning barcha ishiga ta‟sir ko‟rsatadi;
norasmiy tizim o‟zining ko‟pgina ko‟rsatkichlari bo‟yicha korxona faoliyatining samarali tashkil qilinishiga imkon beradi.
Директор (ректор)
Цех бошликлари (проректорлар)
Участка мастерлари (деканлар)
Ижрочилар (кафедра мудирлари)
Chiziqli strukturaning ijobiy va salbiy tomonlari
Ijobiy tomonlari Salbiy tomonlari
bunday struktura bir-biriga zid, chal-kash topshiriqlar berilish hollarini kamaytiradi;
yakka boshchilikni va shaxsiy javobgar-likni mustahkamlaydi;
bu struktura oddiy, puxta va tejamlidir;
bosqichlar soni kam bo‟lganda:
boshqariluvchi ob‟ekt ishiga kam kishi aralashadi;
vazifalar tezkor xal etiladi;
butun tizim samarali ish-laydi.
xodimlar faqat o‟z rahbariga hisobot beradilar, natijada ijrochilik va intizom darajasi ancha oshadi.
bunday struktura oddiy, barqaror masalalarni echishga mo‟ljallanganligi sababli uning doirasida kompleks masalalarni echish ancha qiyin kechadi;
bunday sharoitda rahbarlar ko‟proq tezkor ishlar bilan band bo‟lib strategik kompleks muammolarni e‟tibordan chetda qoldiradilar;
bunday boshqarishda teng huquqli struktura birliklari negizida garizontal bog‟lanish bo‟lmaydi;
Маслахатчилар, референтлар, юридик хизмат булими ва бошкаруви
bunday boshqarish sharoitida buyruqbozlik va rasmiyatchilikning paydo bo‟lish havfi kuchli. Bunga sabab, st-rukturaning har bir bo‟g‟inida rahbar o‟z lavozim bo‟yicha far-moyish berish uchun huquqlariga ega bo‟ladi.
Маркетинг тадкикоти буйича маркетологлар гурухи, мех- натни мухофаза килиш хизма- ти, аудит гурухи ва бошкарув
Funktsional strukturaning ijobiy va salbiy tomonlari
Salbiy tomonlari Ijobiy tomonlari
bunda boshqaruv faoliyati chuqur ixtisoslashadi. Bu esa boshquruv samaradorligining kasb mahora-ti darjasining qsishini ta‟min-laydi. Masalan, marketing bqyi-cha mutaxassis shu sohani boshqa yuqori organlari rahbarlaridan yaxshi biladi va bu ishni yuqori saviyada bajaradi;
Funktsional sohada muvo- fiqlashtirish ishini yaxshi-lashga erishiladi. Xizmatchilar bunga yaxshi va tez ko‟nikma hosil qiladilar.
moddiy xarajatlarni kamaytiradi va boshqarishdagi takrorlanishlarga chek qqyadi va hokazo.
funktsional organlar o‟ziga topshirilgan funktsiyalarni sifatli bajarishdan manfaatdor bo‟lib, “begona” funktsiyalar uchun ham, butun korxonaning umumiy faoliyati uchun ham javob bermaydi.
Bunda har bir rahbar o‟z funktsiyalari bo‟yicha farmoyish berish uchun barcha huquqlarga egadir. Binobarin, bu narsa:
yakka boshchilik tamoyillarining buzilishga;
ijrochilarning ma‟suliyati mustah-kam intizom bo‟lmasligiga olib keladi. Chunki har bir ijrochi bir boshliqqa emas, ayni vaqtda bir necha boshliqqa bqysinadi, ko‟pincha ulardan bir-biriga zid ko‟rsatmalar oladi.
|