ASOSIY QISM
KOʼPRIKLAR VA TRANSPORT TONNELLARINI LOYIHALASH,
QURISH VA EKSPLUATATSIYA QILISH fani bo’yicha:
Ko’priklarning asosiy turlari. Ko’priksozlik rivojlanishining qiska tarixiy
ocherki. Loyihalash uchun boshlang’ich ma’lumotlar. Ko’prikni loyihalash
bosqichlari. Ko’prik konstrukstiyalarini hisoblash.
Temirbeton ko’priklar. Umumiy ma’lumotlar. Yo’llardagi temirbeton
ko’priklarning xarakteristikasi va qo’llanish sohalari. Temirbeton ko’priklarning
asosiy tizimlari, afzalliklari va kamchiliklari. Materiallar va ularning
xarakteristikalari. To’sinli ko’priklarning turlari va oraliq qurilmalarning
konstruktiv shakllari. To’sinli ko’priklarning turlari va oraliq qurilmalarning
konstruktiv shakllari. Oraliq qurilmalarga qo’yiladigan konstruktiv talablar. Plitali
va qovurg’ali oraliq qurilmalar. Plitali oraliq qurilmalar. Armaturasi oldindan
zo’riktirilmagan qovurg’ali oraliq qurilmalar. Armaturasi oldindan zo’riktirilgan
qovurg’ali oraliq qurilmalar. Konsol va qirqilmagan oraliq qurilmalar. Shaparak
fermalar. Romli, arkali va kombinastiyalangan temirbeton ko’priklar. Umumiy
ma’lumotlar.
Romli
ko’priklarning
sxemalari.
Romli
ko’priklarning
konstrukstiyasi. Arkali va kombinastiyalangan ko’priklarning konstrukstiyalari.
Temirbeton oraliq qurilmalar konstrukstiyalarining detallari. Ko’prik polotnosi va
trotuarlar. Gidroizolyastiya va suv qochirish. Zo’riktirilgan armaturani ankerlash.
Yig’ma elementlar va tarkibli konstrukstiyalarning birikma joylari.
Temirbeton ko’priklarni loyihalash va hisoblashning asosiy qoidalari. Oraliq
qurilmalar to’sinlaridagi zo’rikishlarni aniqlash. Zo’riktirilmagan armaturali
egiluvchi temirbeton elementlar hisobi. Zo’riktirilgan armaturali egiluvchi
temirbeton elementlar hisobi.
Temirbeton va metall ko’priklarning tayanchlari. Umumiy ma’lumotlar.
Oralik tayanchlar. Chetki tayanchlar. Tayanchlar hisobi. Temirbeton va metall
ko’priklarning tayanch qismlari. To’sinli temirbeton va metall ko’priklarning
tayanch qismlari. Tayanch qismlarini tanlash va ularni joylashtirish. Tayanch
qismlarining turlari. Tayanch qismlarning konstrukstiyasi. Tayanch qismlar
hisobining asosiy koidalari.
Temirbeton oraliq qurilmalarni tayyorlash va ularni montaj qilish. Yig’ma
oraliq qurilmalar bloklarini tayyorlash. Yig’ma oraliq qurilmalarni montaj qilish.
Monolit oraliq qurilmalarni qurish.
Temirbeton tayanchlarni tayyorlash va ularni qurish. Tayanchlar
elementlarini tayyorlash. Monolit tayanchlarni qurish. Yig’ma va yig’ma- monolit
tayanchlarni qurish.
Po’lat ko’priklar. Po’lat ko’priklar haqida umumiy ma’lumotlar. Metall
ko’priklar rivojlanishi haqida qisqa tarixiy ma’lumotlar. Po’lat ko’priklarning
xarakteristikasi. Metall ko’priklarni loyihalash va hisoblashning asosiy qoidalari.
Po’lat elementlarning birikmalari. Po’lat oraliq qurilmalarning asosiy sistemalari
va turlari. Po’lat ko’priklar materiallari. Yaxlit to’sinli oraliq qurilmalarning
konstrukstiyasi.
Umumiy ma’lumotlar. Qatnovi ostidan bo’lgan oraliq qurilmalar.
Po’lattemirbeton oraliq qurilmalar. Qutili oraliq qurilmalar. Qatnov ustidan
bo’lgan oraliq qurilmalar. To’sinli fermalardan tashkil topgan oraliq
qurilmalarning konstrukstiyasi. Qatnov qismi konstrukstiyasi. Bosh fermalar
konstrukstiyasi. Fermalar elementlari konstrukstiyasi. Tezyurar va yuqori tezyurar
temir yo’l magistrallaridagi ko’priklarning oraliq qurilmalari. Fermalar orasidagi
bog’lamalar. Tipovoy oraliq qurilmalar.
Bosh fermalar tugunlari konstrukstiyasi. To’sinli-qirqilmagan va konsolli,
arkali, romli va kombinastiyalangan oraliq qurilmalar. Kombinastiyalangan tizimli
oraliq qurilmalar. Arkali va romli oraliq qurilmalar. To’sinli-qirqilmagan va
konsolli oraliq qurilmalar.
Po’lat ko’priklar bosh to’sinlarining hisobi. Hisoblashning asosiy qoidalari.
Yaxlit bosh to’sinlarni hisoblash.
Po’lattemirbeton to’sinlarning hisobi. Po’lat ko’priklar elementlarining
hisobi. Qatnov qismi to’sinlarining hisobi. Bosh fermalar hisobi.
Bog’lamalar va portal romining hisobi. Po’lat oraliq qurilmalarni tayyorlash
va montaj qilish. Po’lat oraliq qurilmalarni tayyorlash. Po’lat oraliq qurilmalarni
montaj qilish.
Yo’llardagi tonnellar. Tonnellar haqida umumiy ma’lumotlar va ularni
loyihalash. Tonnellarning vazifasi va ularning klassifikastiyasi. Tonnel rejasi va
profilining xususiyatlari. Tonnellarni qurishda muhandis - geologik qidiruvlar.
Obdelkani “Metrogiprotrans” uslubi bilan hisoblash. Tog’ bosimi va uning
bashorati. Tonnel obdelkalarining konstrukstiyasi.
Monolit betondan tayyorlangan obdelkalar konstrukstiyasi. Tokchalar,
kameralar va portallar. Tonnel obdelkalarining yig’ma konstrukstiyalari.
Obdelkalarning gidroizolyastiyasi. Tonnellarda suv qochirish moslamalari.
Tonnel obdelkalari hisobining asosiy qoidalari. Er osti konstrukstiyalariga
ta’sir etadigan yuklar. Tonnel obdelkasining statik ishlashining o’ziga xos
xususiyatlari. Yopiq usulda qurilayotgan obdelkalarning asosiy hisobiy sxemalari.
Muhandis-geologik qidiruvlarning uslublari.
Tonnellarni barpo etish usullari. Tonnellar ungur elementlarini qazish.
Tonnel ishlarining ko’lami. Ungur kirish qismini mustahkamlash va yo’naltiruvchi
shtolnyani qazish.
Kalottani ochish. Ankerli mahkamlash. Gruntni kavlash va uni olib chiqish.
Gruntni kavlash usullari. Gruntni yuklash. Tonnel transporti. Tonnellarni
tog’ usulida barpo etish. Tonnellarni yumshoq gruntlarda qurish usullari.
Tonnellarni qattiq gruntlarda qurish usullari. Beton obdelkani qurish. Tonnel
ungurini tog’ usuli bilan kavlashdagi yordamchi ishlar. Tonnellarni qalqon usulida
barpo etish. Qalqon va qalqon usulida kavlash haqida asosiy ma’lumotlar. Qalqon
harakatiga qarshilik kuchlari. Mexanizastiyalashgan kavlash qalqonlari.
Yo’llardagi quvurlar. Suv o’tkazuvchi quvurlar. Umumiy ma’lumotlar.
Yigma temirbeton va beton quvurlar. Metall quvurlar. Quvurlarni hisoblash.
Asosiy qoidalar.
Quvurlarning statik hisobi. Quvurlar elementlarini tayyorlash va qurish.
O’zbekiston yo’llari va transport inshootlari qurilishining tarixi va istiqbolli
rejalari.
Kirish. Ko’priklar qurilishining tarixi. Saqlanib qolgan birinchi qurilgan
ko’priklar haqida ma’lumot. Qadimiy yog’och ko’priklar haqida ma’lumot.
Dunyodagi eng baland, eng uzun va eng qadimiy ko’priklar haqida ma’lumot.
Qadimgi qalqima ko’priklar tafsiloti. Sinflarga ajralishdan avvalgi jamiyat davri
ko’priklari haqida ma’lumot. Kadimgi saqlanib qolgan eng baland ko’prik va
akveduklar haqida ma’lumot. Ko’priklar qurilishining tarixi. Qadimiy ekstradoz
ko’priklar haqida ma’lumot.
Qadimiy viaduklar to’g’risida ma’lumotlar. Kadimiy osma ko’priklar haqida
ma’lumot. Kadimiy akveduklar to’g’risida ma’lumot. Angliyaning eng qadimiy
yo’li. MDH mamlakatlari ko’priksozlik maktabi to’g’risida ma’lumot. Zamonaviy
avvaldan zo’riktirilgan temirbeton ko’priklarning asosiy tizimlari. Ko’priksozlikda
jahon tajribasi.
Mustaxkamlik o’lchagichlar to’g’risida umumiy ma’lumotlar.
Sindirmaydigan usullar to’g’risida umumiy ma’lumotlar. Muhitga singib
boruvchi usulning mohiyati. Materiallarni sinashning mexanik usullari.
Transport inshootlarini sinashning turli usullari. Akustik (ultratovushlar va
chastotasi pastroqlari) usul mohiyati. Ultratovush usullarining qo’llanish sohalari.
Dinamik elastiklik modulini aniqlash.
Elementning bir tomonidan yakinlashishda uning qalinligini aniqlash.
Betondagi yoriqlar chuqurligini aniqlash. Impulsli tovush usullari. “Zarbali
to’lkinlar” usuli. Vibrastiya usuli. “Yuguradigan to’lkinlar” usuli.
Temirbeton konstrukstiyalarni kuchaytirish. Temirbeton konstrukstiyalarni
ta’mirlash va kuchaytirish usullari. Temirbeton konstrukstiyalarni kuchaytirish
usullari rivojlanishining tarixiy bayoni. Temirbeton konstrukstiyalarni ta’mirlash
va kuchaytirish usullari. Suvab chiqish orqali shag’alli yuzani bartaraf etish tartibi.
Chuqurligi uncha katta bo’lmagan kavaklarni stement-qumli rastvor bilan
bartaraf etish. Chuqur kavaklarni beton bilan berkitish. Kesimini teshib o’tgan
kavak va ichki bo’shliklarini stement-qumli rastvor bilan to’ldirish.
Torkretlash
bilan
yuzani
tiklash.
Quyida
beton
va
temirbeton
konstrukstiyalarda yoriqlarni berkitish usullari. Temirbeton konstrukstiyalarni
ta’mirlash va kuchaytirish usullari. Ko’taruvchanlik qobiliyatining ozgina oshirish
uchun to’sinlarni ostidan kuchaytirish.
Temirbeton oboymani joylashtirib temirbeton to’sinlarni kuchaytirish.
Polimer rastvorda tashqi listli armatura va metall burchaklik (ugolok) hamda
qo’shimcha armaturalarni o’rnatib temirbeton to’sinlarni kuchaytirish.
Armaturali shprengellar va armaturali po’latdan tortgichlarni o’rnatish orqali
temirbeton to’sinlarni kuchaytirish. Yukdan bo’shatuvchi ustunlar va portalli
ramalar hamda kronshtey (tayanch)larni qurish orqali temirbeton to’sinlarni
kuchaytirish. To’sin tayanch qismlarini kuchaytirish usullari.
Temirbeton konstrukstiyalarning tortgichlarida oldindan zo’rikishlarni hosil
qilish usullari.
To’sinli temirbeton oraliq qurilmalarini kuchaytirish. To’sinli temirbeton
oraliq qurilmalarni kuchaytirish to’g’risida ma’lumotlar. Oraliq qurilmalarni
ularning ko’ndalang kesimini kattalashtirish orqali kuchaytirish. Oraliq qurilmalar
bosh to’sinini kuchaytirish bo’yicha asosiy ishlar. Oraliq qurilmani shnrengelli
konstrukstiyalar bilan kuchaytirish bo’yicha ma’lumotlar. Oraliq qurilmalarni qiya
uzatmalar qurish bilan kuchaytirish. Oraliq qurilmalarni tutib turuvchi
konstrukstiyalar yordamida kuchaytirish. Oraliq qurilmalar ballast koritasining
gidroizolyastiyasini ta’mirlash. Butun bosh to’sinli metall oraliq qurilmalarni
kuchaytirish. Butun bosh to’sinli metall oraliq qurilmalarni kuchaytirish to’g’risida
ma’lumot. Metall oraliq qurilma to’sinini kuchaytirish bo’yicha asosiy ishlar.
Oraliq qurilma to’sinini ikki tomonlama nakladkalar bilan yopish orqali
kuchaytirish. Oraliq qurilma to’sinlariga qo’shimcha bikirlik burchaklik
(qovurg’a)larni qurish.
To’sinli ko’priklarning tayanchlarini kuchaytirish. Ko’priklar tayanchlarini
kuchaytirish bo’yicha ta’mirlash ishlarining turlari. Qirg’oq tayanchlarini uzatma
va karkaslar bilan kuchaytirish sxemasi. Oraliq tayanch terimini temirbetonli
belbog’lar bilan kuchaytirish. Terimni stementlash orqali tayanchlarni kuchaytirish
tartibi. Terimni torkretlash orqali tayanchlarni kuchaytirish. Tayanchlarni
temirbeton “ko’ylak” (qobiq) qurish orkali kuchaytirish. Qobiqni ta’mirlash va
ko’prik tayanchlarini qayta terish. Ko’priklar tayanchlarini podfermennik, kordon
toshlari bilan kuchaytirish. Qirg’oq tayanchlarini uzaytirish. Tayanchlarning
nazorati, saqlovi va ta’miri. Kirish yo’llari va regulyastion inshootlarining ta’miri.
| 