|
O‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al- xorazmiy nomidagi tоshkеnt aхbоrоt
|
| bet | 1/3 | | Sana | 28.07.2023 | | Hajmi | 35.89 Kb. | | #77481 |
Bog'liq hisobot Madaniyatshunoslik, “PARDOZBOP QURILISH MATERIALLARI TEXNOLOGIYASI”, Microsoft Word Document, 103-gurux, 628fcdd3-89dd-4651-9212-93f25d90c314, Azimjan kursaboy, 66666, 7-mavzu. Elektrolitik dissosiyalanish nazariyasi. Dissotsiyalanish darajasi. pH ga oid masalalar yechish, mexanik ish , DTTL-loyiha-testing, Mamajonov Diyorbek, 3 kurs DI AIO\'Ya Mustaqil ish savollari, Infarmatikadan mustaqil ish, Document, 1 Ma\'ruza
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI MUHAMMAD AL- XORAZMIY NOMIDAGI TОSHKЕNT AХBОRОT
TЕХNОLОGIYALARI UNIVЕRSITЕTI
“Kriptologiya” kafеdrasi
BITIRUV OLDI AMALIYOT BO‘YICHA HISOBOT
Mavzu: Optik tarmoqlarda axborotni steganografik himoyalash usullari
“Axborot xavfsizligi” yo`nalishi
Guruh: KXF 710-19 guruh
Bajardi: Qultoyev Xayitali
Amaliyot rahbari: Karimov Abduqodir
Toshkеnt – 2023
Reja:
KIRISH.
ASOSIY QISM.
Optik aloqa tarmoqlari tuzilishi va xususiyatlari
Optik aloqa tarmoqlari orqali uzatiladigan ma'lumotlarni himoya qilish usullari
3. Kriptografik himoya usullari
XULOSA.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR VA SAYTLAR.
KIRISH
Hozirgi kunda dunyo miqyosida axborot texnologiyalarining jadal sur'atlar bilan rivojlanib borishi, aholi uchun juda ko‘p imkoniyatlarni yaratishi bilan birga, ushbu texnologiyalar yordamida almashinadigan axborotlarning noqonuniy tarqalishi, o‘g‘irlanishi, noqonuniy tarzda axborotga egalik qilib, yolg‘on axborotga o‘zgartirib qo‘yilishi kabi bir qator dolzarb masalalarni ham kelib chiqishiga sabab bo‘lmoqda. Internet tarmog‘i joriy qilinganidan boshlab, axborotni o‘g‘irlash, axborot mazmunini buzib qo‘yish, avval qo‘lga kiritilgan uzatmalarni qayta uzatish, jo‘natmalarni ruxsat etilmagan yo‘l orqali jo‘natish hollari ortdi. Natijada axborot xavfsizligini ta'minlash, ya'ni bo‘lishi mumkin bo‘lgan xavflarni oldini olish masalasi respublikamiz uchun ham dolzarb mavzuga aylandi.
O`zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.A. Karimov ta`kidlaganlaridek, telekommunikatsiya tizimida magistral va hududiy telekommunikatsiya tizimlarining ishonchli va barqaror faoliyatini ta’minlash, iste’molchilar talabi asosida tizimlarni optimallashtirish, tizimli boshqarishda xizmat ko‘rsatish sifatini yaxshilash va kelgusida takomillashtirish bo‘yicha ishlar amalga oshirildi[1].
Elektron hujjat ayriboshlash tizimi kengaytirilmoqda. Tizimda elektron raqamli imzolarning kalitlarini roýhatdan o‘tkazish bo‘yicha 9 ta markaz ro‘yhatga olindi va ularning soni 149 mingtani tashkil etdi. Tasdiqlangan interaktiv davlat xizmatlari bazasi asosida on-layn tartibida 384 turdagi xizmatlar amalga oshirilmoqda.
Shuning uchun hozirda axborot xavfsizligini ta'minlashga juda katta e'tibor qaratilmoqda. Xususan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007 yil 3 apreldagi “O‘zbekiston Respublikasida axborotni kriptografik muhofaza qilishni tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-614-son qarorini misol sifatida olishimiz mumkin.
Ushbu qaror “Axborotlashtirish to‘g‘risida” va “Davlat sirlarini saqlash to‘g‘risida”gi qonunlariga muvofiq, shuningdek axborotni muhofaza qilishning kriptografik vositalari hamda kriptografiya tizimlaridan foydalangan holda maxfiy yoki davlat sirlaridan iborat bo‘lgan ma'lumotlar bayon etilgan axborotni muhofaza qilish faoliyatini tartibga solish maqsadida ishlab chiqilgan.
Shuningdek yurtimizda O‘z DSt 1105:2009 “Axborot texnologiyasi. Axborotning kriptografik muhofazasi. Ma'lumotlarni shifrlash algoritmi” va O‘z DSt 1204:2009 “Axborot texnologiyasi. Axborotning texnologiyasi. Axborotning kriptografik muhofazasi. Kriptografik modullarga xavfsizlik talablari” davlat standartlari qabul qilingan.
Ushbu bitiruv malakaviy ishining nazariy va amaliy qisimlarida O‘zbekiston Respublikasida joriy qilinayotgan va o‘rganilayotgan “Kriptografik kalitlarni boshqarish” bo‘yicha davlat standartlari tahlili ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, kriptografik kalitlarning qaysi sohalarda, nima maqsadlarda qo‘llanilishi va hozirda ishlatib kelinayotgan tizimlar haqida nazariyalar olib boramiz.
Bitiruv ishining dolzarbligi:
Bitiruv ishi natijasi ma’lumotlarni uzatish tizimida ularning konfidensialligini ta’minlash vazifasini hal qilish va ma’lumotlarni uzatishda ochiq kalitli kriptografik algoritmlardan foydalanishni amalga oshirish mumkinligi bilan amaliy ahamiyatga ega hisoblanadi.
Maqsad va vazifalari:
Ushbu bitiruv ishini bajarishdan ko‘zlangan maqsad, ma’lumotlarni uzatish tizimida ma’lumotlarning konfidensialligini ta’minlash usullarini tahlil qilinib, kerakli tavfsiyalarni berish va ularni AKT da qo‘llashni o‘rganishdan iborat hisoblanadi.
1. Optik aloqa tarmoqlari tuzilishi va xususiyatlari
Optik tolali aloqa liniyalari-bu "optik tolalar"deb nomlanuvchi optik dielektrik to'lqin qo'llanmalari orqali ma'lumot uzatiladigan aloqa turi.
So'nggi paytlarda dunyodagi aloqa tarmoqlarini qurishning eng istiqbolli va rivojlanayotgan yo'nalishlaridan biri bu optik tolali aloqa liniyalari. Axborot sig'imi yuqori va ishonchliligi yuqori bo'lgan axborot uzatish tizimlari sohasida optik tolali aloqa liniyalari raqobatchilarga ega emas. Buning sababi shundaki, ular o'tkazuvchanlik, regeneratsiya maydonining uzunligi, shuningdek shovqin immuniteti kabi ko'rsatkichlar bo'yicha simlardan sezilarli darajada ustundir.
Optik tolada elektromagnit energiyaning tarqalish xususiyatlari tufayli optik tolali aloqa liniyalari maxfiylikni oshirgan deb ishoniladi. Buning sababi shundaki, axborot tashuvchisi bo'lgan optik nurlanish to'liq ichki aks ettirish qonuniga muvofiq ovga tarqaladi va ov uchun elektromagnit nurlanish eksponent ravishda pasayadi.
Optik tolali aloqa liniyalari tushunchasi qabul qiluvchilar, optik signal uzatgichlari, optik yo'l, regeneratorlar va boshqa uskunalarni o'z ichiga oladi. Shu munosabat bilan optik tolali liniyani mahalliy va taqsimlangan qismlarga bo'lish mumkin. Modulyatorlar, optik transmitterlar va qabul qiluvchilar, regeneratorlarni o'z ichiga olgan mahalliy joylar, ularning joylashgan joyining lokalizatsiya qilingan maydonini hisobga olgan holda ruxsatsiz olib tashlashdan eng himoyalangan. Tarqatilgan joylar (optik tolali yo'llar) eng katta uzunlikka ega va shunga mos ravishda ruxsatsiz olib tashlashdan eng kam himoyalangan. Boshqa barcha axborot uzatish vositalaridan farqli o'laroq, optik yo'lning qismlarida oqish kanallarini shakllantirish uchun, qoida tariqasida, ular tolaga to'g'ridan-to'g'ri kirishni va nurlanishning bir qismini toladan olib tashlash yoki nurlanishning o'tishini qayd etish uchun maxsus choralarni talab qiladi.
Optik aloqa tarmoqlarining xususiyatlari quyidagilardir:
|
| |
