O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR
VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI
KOMPYUTER INJINIRING FAKULTETI
KI-11-22 GURUH TALABASINING
“Kompyuterni tashkil etilishi“
FANIDAN
Amaliy ishi -1
Mavzu: Kompyuterlarning tashkiliy qismlari asosiy ko‘rsatgichlari va xususiyatlari.
Bajardi:
Boyboʻriyev.J
Qabul qildi:
Xujaqulov.N
QARSHI 2024
Kirish
Mamlakatimizda axborotlashtirish sohasida mustaqillik yillari davrida
amalga oshirilgan tadbirlar o‘z samarasini bermoqda. O‘zbekiston Jahon
axborot hamjamiyatining teng huquqli a’zosiga aylandi. Zamonaviy axborot
va kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanuvchilar soni tobora oshib
bormoqda.
Jamiyat va davlat boshqaruvida, xalq ta’limi, oliy
va o‘rta maxsus ta’lim, ilm-fan sohalarida, ishlab chiqarish va aholiga
xizmat ko‘rsatish sohalarida, bozor iqtisodiyotida, xalqaro aloqalarda va
umuman, jamiyatimizning barcha jabhalarida kompyuter ilmi va amaliyoti
keng quloch yoydi.
Kompyuter – inglizcha so‘z bo‘lib, u hisoblovchi demakdir. Garchand u
hozirda hisoblovchi bo‘lmasada, matnlar, tovush, video va boshqa
ma‘lumotlar ustida ham amallar bajaradi. Shunga qaramasdan hozirda
uning eski nomi – Kompyuter saqlangan. Uning asosiy vazifasi turli
ma‘lumotlarni qayta ishlashdan iborat. Hozirgi Kompyuter termini ko‘p
uchrasada, shu bilan birga EHM (Elektron Hisoblash mashinalari), HM
(hisoblash
mashinalari) terminlari ham hayotda ko‘p ishlatilib turiladi.
Ammo biz soddalik uchun faqat Kompyuter terminidan foydalanamiz.
Kompyuterlarning amalda turli xillari mavjud:
Raqamli, analogli (uzluksiz), raqamli-analogli, maxsuslashtrilgan.
Ammo, raqamli Kompyuterlar foydalanilishi, bajaradigan amallarning
universalligi, hisoblash amallarining aniqligi va boshqa ko‘rsatkichlari
yuqori bo‘lganligi uchun, ulardan ko‘proq foydalanilmoqda.
Shaxsiy kompyuter
Mavzu: Kompyuterlarning tashkiliy qismlari asosiy ko‘rsatgichlari va
xususiyatlari.
Ishdan maqsad: Kompyuterlarning tashkiliy qismlari asosiy
ko‘rsatgichlariva xususiyatlari o‘rganish.
Kompyuter – inglizcha so‘z bo‘lib, u hisoblovchi demakdir. Kompyuter
- bu turli hajmdagi, har xil ko‘rinishdagi axborotlarni tezlik bilan ishlab
berishni ta’minlovchi universal avtomatik qurilmadir. Shaxsiy kompyuter
ikkita tashkiliy qismlardan iborat. Bular
apparat ta’minot (hardware)
va
dasturiy ta’minot (software
) lardir.
Apparat ta’minoti
─ bu, birinchi navbatda kompyuterning asosiy texnik
qismlari va qo‘shimcha (atrof) qurilmalaridir. Dasturiy ta’minot kompyuterning
ikkinchi muhim qisimi bo‘lib, u ma’lumotlarga ishlov beruvchi dasturlar
majmuasini va kompyuterni ishlatish uchun zarur bo‘lgan hujjatlarni o‘z ichiga
oladi. Dasturiy ta’minotsiz har qanday kompyuter bamisoli bir parcha temirga
aylanib qoladi.
Kompyuterning apparat va dasturiy ta’minoti orasidagi bog’lanish
qanday amalga oshiriladi? Avvalo ular orasidagi bog’lanish interfeys deb
atalishini bilib olishimiz lozim. Kompyuterning turli texnik qismlari orasidagi
o‘zaro bog’lanish
─ bu, apparat interfeysi, dasturlar orasidagi o‘zaro
bog’lanish esa
— dasturiy interfeys, apparat qismlari va dasturlar orasidagi
o‘zaro
bog’lanish
— apparat
─ dasturiy interfeys deyiladi. Shaxsiy kompyuterlar haqida gap
Dasturiy
ta’minot
( f
)
Apparat
ta’minot
(h d
)
ketganda kompyuter tizimi bilan ishlashda uchinchi ishtirokchini, ya’ni
insonni
(foydalanuvchini) ham nazarda tutish lozim. Inson kompyuterning ham
apparat, ham
dasturiy vositalari bilan muloqotda bo‘ladi. Insonning dastur bilan va dasturni
insonbilan o‘zaro muloqoti
─ foydalanuvchi interfeys deyiladi. Endi kompyuterning dasturiy
ta’minoti bilan tanishib chiqaylik. Barcha dasturiy ta’minotlarni uchta kategoriya bo‘yicha
tasniflash mumkin:
— sistemaviy dasturiy ta’minot;
— amaliy dasturiy ta’minot;
— dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalari.
Sistemaviy dasturiy ta’minot (System software)
─ kompyuterning va
kompyuter tarmoqlarining ishini ta’minlovchi dasturlar majmuasidir.
Amaliy dasturiy ta’minot
(Aplication program package)
─ bu aniq bir
predmet sohasi bo‘yicha ma’lum bir masalalar sinfini mo‘ljallangan dasturlar
majmuasidir.
Dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalari
─ yangi dasturlarni
ishlab chiqish jarayonida qo‘llaniladigan maxsus dasturlar majmuasidan
iborat vositalardir. Bu vositalar dasturchining uskunaviy vositalari bo‘lib
xizmat qiladi, ya’ni ular dasturlarni ishlab chiqish (shu jumladan, avtomatik
ravishda ham), saqlashva joriy etishga mo‘ljallangan.
Komyuterning dasturiy ta’minoti orasida eng ko‘p qo‘llaniladigani
amaliy dasturiy ta’minot (
АДТ)
dir. Bunga asosiy sabab
─ kompyuterlardan
inson faoliyatining barcha sohalarida keng foydalanishi, turli predmet
sohalarida avtomatlashtirilgan tizimlarning yaratilishi va qo‘llanilishidir.
Amaliy dasturiy ta’minotni quyidagicha tasniflash mumkin.
Muammoga yo‘naltirilgan АДТ ga quyidagilar kiradi:
— bugalteriya uchun ДТ;
— personalni boshqarish ДТ;
— jarayonlarni boshqarish ДТ;
— bank axborot tizimlari va boshqalar.
Umumiy maqsadli АДТ
─ soha
mutaxassisi bo‘lgan foydalanuvchi axborot texnologiyasini qo‘llaganda uning
ishiga yordam beruvchi ko‘plab dasturlarni o‘z ichiga oladi.
—
Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (
МББТ)
— matnli hujjatlarni avtomatik ravishda bichimlashtiruvchi, ularni tegishli
holatdarasmiylashtiruvchi va chop etuvchi matn muharrirlari;
— grafik muharrirlar;
— hisoblashlar uchun qulay muhitni ta’minlovchi elektron jadvallar;
— taqdimot qilish vositalari, ayni tasvirlar hosil qilish, ularni ekranda
namoyishetish, slaydlar, animatsiya, filmlar tayyorlashga mo‘ljallangan
maxsus dasturlar.
Ofis АДТ
idora faoliyatini tashkiliy boshqarishni ta’minlovchi
dasturlarni o‘zichiga oladi. Ularga quyidagilar kiradi:
— rejalovchi yoki organayzerlar, ya’ni ish vaqtini rejalashtiruvchi,
uchrashuvlar bayonnomalarini, jadvallarni tuzuvchi, telefon va yozuv
kitoblarini olib boruvchi dasturlar;
— tarjimon dasturlar, ya’ni berilgan boshlang’ich matnni ko‘rsatilgan tilga
tarjima qilishga mo‘ljallangan dasturlar;
— skaner yordamida o‘qilgan axborotni tanib oluvchi va matnli ifodaga
binoan o‘zgartiruvchi dasturiy vositalar;
— tarmoqdagi uzoq masofada joylashgan abonent bilan foydalanuvchi
orasidagi o‘zaro muloqotni tashkil etuvchi kommunikatsion dasturlar.
Kichik nashriyot tizimlari “kompyuterli nashriyot faoliyati” axborot
texnologiyasini ta’minlaydi, matnni bichim solish va tahrirlash, avtomatik
ravishda betlarga ajratish, xat boshlarini yaratish, rangli grafikani matn
orasiga qo‘yish va hokazolarni bajaradi.
Multimedia dasturiy vositalari
dasturiy mahsulotlarning nisbatan
yangi sinfi hisoblanadi. U ma’lumotlarni qayta ishlash muhitining o‘zgarishi,
lazerli disklarningpaydo bo‘lishi, ma’lumotlarning tarmoqli texnalogiyasining
rivojlanishi natijasida shakllandi.
Sun’iy intellekt tizimlari.
Bu sohadagi izlanishlarni to‘rt yo‘nalishga
bo‘lish mumkin:
— ijodiy jarayonlarni imitatsiya qiluvchi tizimlar. Ushbu yo‘nalish
kompyuterda o‘yinlarni (shaxmat, shashka va h.k) avtomatik tarjima
qilishni va boshqalarni
amalga oshiradigan dasturiy ta’minotni yaratish bilan
shug’ullanadi.
— Bilimlarga asoslangan intelektual tizimlar yaratilishi hisoblanadi. Shu
tufayli sun’iy intellekt tizimlarini ma’lum va kichik sohalarning eksperti
sifatida tan olinishiva qo‘llanishi mumkin.
— EHM larning yangi arxitekturasini yaratish. Bu yo‘nalish sun’iy tafakkur
mashinalari (beshinchi avlod EHM lari)ni yaratish muammolarini o‘rganadi.
— Intelektual robotlar.
Kompyuterlarning asosiy avlodlari va ularning xususiyatlarini ajratib
ko‘rsatish mumkin:
Yillar
ilova
1955-60 1960-65
yillar
1965 - 70
1970-90
yillar
1990 yildan
boshlabhozirgi
vaqt
Asosiy
elemen
t
Elektro
n
chiroq
Transisto
r
IP
(140
0
elementlar
)
Katt
aIP
(o‘n
minglab
elementla
r)
Katt
aIP
(millionla
b
elementla
r)
Kompyute
rmisol
IBM 701
(1952)
IBM 360-
40
(1964)
IBM 370-
145
(1970)
IBM 370-
168
(1972 g.)
IBM Server
z99
0
200
3
Tez
sur'atda
natija,
opera./s
8 000
246 000 1 230 000 7 700 000
9*10 9
RAM
hajmi,
bayt
20 480
256 000
512 000
8 200 000
256*10 9
Eslatma
Shennon
,
fon
Neyman
,
Tillar
FORTRA
N,
Minikom-
kalay, OS
MS DOS,
Kompyuter
,
grafik
osmon
OS,
Sun'iy
aql,
tanib olish
Hisoblash tizimlarining jadal rivojlanishi 20-asrning 60-yillarida rad
etilishi bilan boshlandi.elektron quvurlar va rivojlanish yarimo‘tkazgich,
undan keyin lazertexnologiyasi.
Tizimli
blokYadroi5-2310
/S1155
/H61
/
4GbDDR3-1333
/
1024MbHD6770
/HDD 500Gb-7200-16Mb /DVD + -RW /Ovoz 7.1 /GLAN /ATX 450V
Core i5-2310 - Intel kompaniyasining Corei5 protsessori. Uning model
raqami(2310) 2,9 gigagertsli soat tezligiga ega ekanligini ko‘rsatadi.
S1155 - Anakartdagi soket 1155 protsessor rozetkasi
H61 - bu Intel kompaniyasining anakart chiplari.
4Gb DDR3-1333 - o‘rnatilgan uchinchi avlod RAM miqdori 4 GB. Xotiraning
soatchastotasi 1333 MGts.
1024Mb HD6770 - bu 1024 MB video xotiraga ega bo‘lgan AMD / ATI (HD
indeksidan aniq) Radeon video kartasi. 6770 indeksi bizga grafik
adapterning o‘rta sinfga tegishli ekanligini aytadi.
HDD 500Gb-7200-16Mb - qattiq diskning sig'imi 500 GB, mil tezligi 7200
rpm va16 MB bufer.
DVD + -RW - kompyuterga o‘rnatilgan optik haydovchi CD va DVD disklarini
o‘qish, yozish va qayta yozish qobiliyatiga ega.
Ovoz 7.1 - o‘rnatilgan etti kanalli ovoz kartasi mavjud
GLAN - ma'lumotlarni uzatish tezligi 1 Gbit / s bo‘lgan simli o‘rnatilgan
tarmoq kartasi mavjud.
ATX 450W - ATX form faktorli anakart va 450 vatt quvvatga ega quvvat
manbai o‘rnatish uchun mo‘ljallangan korpus.
Noutbuk 15,6 «/i7-2630QM (2.00) / 4Gb /GTX460M-1Gb / 750Gb /DVD-RW /Wi-
Fi /BT /Kamera /W7HP64
15,6 «- noutbuk ekranining diagonal o‘lchami.
Norbert
Wiener
COBOL,
ALGOL
Unix OS,
tarmoq
Internet
nutq,
lazer
i7-2630QM (2.00) - Ushbu yozuv siz uchun allaqachon tushunarli bo‘lishi
kerak. 2
ko‘rsatilgan). To‘g'ri, protsessorning soat chastotasi va boshqa xususiyatlarini har
doim uning modelini bilish orqali aniqlash mumkin, bu har doim oiladan keyin ko‘rsatiladi.
Bizning holatlarimizda bu 2630QM.
4 Gb - bu RAM miqdori. Ko‘rib turganingizdek, bu erda xotira turi va uning
o‘tkazish qobiliyati haqida hech qanday tafsilotlarsiz keltirilgan.
GTX460M-1Gb - nVidia GPU (buni GTX qisqartmasi bilan tushunish mumkin)
va1 Gb video xotiraga ega GeForce video kartasi. GPU modeliga (GTX460)
ko‘ra, biz ushbu grafik adapter samarali echimlar sinfiga tegishli ekanligini
ko‘ramiz. Video chip nomidagi “M” harfi uning mobil qurilmalar uchun
yaratilganligini bildiradi.
750 Gb - 750 Gb qattiq disk.
DVD-RW - noutbukda CD va DVD disklarini o‘qish, yozish va qayta yozish
qobiliyatiga ega optik disk mavjud.
Wi-Fi - noutbukda simsiz tarmoq adapteri mavjud.
BT - texnologiya bilan jihozlangan noutbuk simsiz Hozirda asosan periferik
qurilmalar (sichqonlar, naushniklar va boshqalar) va mobil telefonlarni ulash
uchunfoydalaniladigan BlueTooth (bluetooth).
Cam-noutbuk o‘rnatilgan veb-kameraga ega - raqamli video va tarmoq
orqali keyingi uzatish uchun real vaqt rejimida tasvirlarni olishga qodir
fotokamera.
W7HP64 - qoida tariqasida, unda oldindan o‘rnatilgan operatsion tizim
noutbuk konfiguratsiyasi oxirida ko‘rsatiladi. Bunday holda, bu Windows 7
Home Premium64 bit.
XULOSA:
Men ushbu amaliy ishni yozganimda kompyuterning tashkiliy qismlari,
asosiy ko’rsatgichlari va xususiyatlari borasidagi bilim va ko’nikmalarimni
mustahkamladim. Kompyuterni turlarini ko’rib chiqdim. Shu bilan bir
qatorda ularning o’ziga yarasha xususiyatlarini bilib oldim. Kompyuterning
asosiy va qo’shimcha qurilmalarini va hamda dasturiy taminoti bilan
yaqindan tanishib oldim. Men bu olgan bilimlarim kelajakda asqotadi umid
qilaman.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.
I.A.Karimov. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: havsizlikka tahdid,
barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. -T.: 1997.
2. A.A.Abduqodirov, Q.M.Karimov, I.A.Yuldoshev. Aniq fanlarni o‘qitishda
keys texnologiyasidan foydalanish uslubiyoti. -T.: “Fan va texnologiya”,
2015, -184 bet.
7. A.A.Abduqodirov, A.X.Pardaev. Ta’lim va tarbiyada zamonaviy pedagogik
texnologiyalardan foydalanish uslubiyoti. -T.: “Tafakkur”, 2014, -367 bet.
8. J.O.Tolipova. Pedagogik kvalimetriya moduli bo‘yicha ma’ruzalar matni
va amaliy mashg‘ulotlar. -T.: “TDPU”, 2015, -108 bet.
|
