Bu yerda: Δ
l
cho’z
– uzilishdagi namuna bazasi uzunligining ortgan qismi, mm;
Δ
l
cho’z.oq
– oqish chegsharasidagi namuna bazasi uzunligining ortgan qismi, mm;
l
0
–
namuna
bazasining dastlabki uzunligi, mm.
Plastmassa materialni siqilishga sinash
Namunalarning sinib tushganga qadar siquvchi
kuchlar tasiriga qarshilik
ko’rsata olish qobiliyati plastmassalarning siqilishga bo’lgan mustahkamlik chegarasi
deb ataladi.
Sinash paytida quyidagi ko’rsatkichlar aniqlanadi:
a) siqilishdagi buzuvchi kuchlanish, MPa – namunani buzadigan yoki uni darz
ketkazadigan kuchlanish namunaning dastlabki ko’ndalang kesim yuziga nisbati;
b)
siqilishdagi oqish chegarasi, MPa – tahsir etuvchi
kuch miqdori oshmasa
deformatsiyaning ortishiga ro’y beradigan kuchlanish
miqdorini namunaning
dastlabki ko’ndalang kesimi Yuziga nisbati.
Siqilishga sinash ham cho’zilish sinaladigan mashinalarda olib boriladi. Bunda
sinash mashinasi ikkita yassi parallel plitalar bilan taminlangan bo’lib, ular bir-biriga
qarab o’zgarmas tezlikda yaqinlashishi kerak (2±1 mm/min). Namuna tasir etadigan
kuchga nisbatan bir o’q ostida yotadigan va tasir etuvchi kuch uning ko’ndalang
kesim yuzi bo’ylab bir tekis tarqaladigan bo’lishi kerak. Shuning uchun plitkalardan
biri o’zi joylashtiriladigan bo’ladi.
Sinash
uchun namunalar presslash,
bosim ostida quyish, plita, list, sterjeng’
ko’rinishidagi tayyor materiallardan mexanik usullar yordamida olinadi. Sinaladigan
namunalarning shakli va o’lchamlari 2-jadvalda keltirilgan.
Agar materialni siqilishga sinashda uning o’lchamlarini
jadvalda
keltirilganidek olib bo’lmasa, u holda namuna balandligini 10...40 mm olib, asosini
esa balandlikning asosiga nisbatini 1,5 ga teng qilib tayyorlash mumkin.
Tayyorlangan namunalarda tayanch tekislig parallel va namuna o’qiga
perpendikulyar bo’lishi kerak.
Namunalar silliq va tekis hamda nuqsonsiz bo’lishi kerak. Har bir materialdan
olingan sinalayotgan namunalar soni beshtadan kam bo’lmasligi lozim.
2-jadval.
Sinaladigan namunalarning o’lchamlari
Namuna ko’rinishi
Materialning
elastiklik moduli,
MPa
Namuna o’lchamlari, mm
h
a
B
d
1.Asosi kvadrat bo’lgan
parallelepiped
1*10
3
dan katta
1*10
3
dan kichik
30±0,5
15±0,5
10±0,5
10±0,5
10±0,5
10±0,5
-
-
2.Asosi topg’ri to’rtbur-
chak bo’lgan parallele-
piped
1*10
3
dan katta
1*10
3
dan kichik
30±0,5
15±0,5
15±0,5
15±0,5
10±0,5
10±0,5
-
-
3. Tsilindr
1*10
3
dan katta
1*10
3
dan kichik
30±0,5
15±0,5
-
-
-
-
12±0,5
10±0,5