14
O„nlik butun va ulush birliklar hosil bo„lganda ikki yoki undan ortiq
old qo„shimchalarning ketma-ket qo„shilishiga yo„l qo„yilmaydi.
Masalan: mikrofarada o„rniga pikofarada yozilishi lozim old qo„shimcha
yoki uning belgisi u birlik nomi bilan qo„shilib yaxlit holda yoziladi.
Agar birliklarning hosilasi yoki nisbati hosil bo„lsa,
u holda old
qo„shimcha hosila yoki nisbat markitiga kiruvchi birinchi birlik nomiga
qo„yiladi.
2.5-jadval
Noto„g„ri
Paskal -metrga
kilopaskal - (Pa.ks/m,
pPa.ks/m )
To„g„ri
Kilopaskal-metrga sekund (kPa.s/m,
kPa.s/m )
Agar birlik keng tarqalgan bo„lsa, old qo„shimchani faqat
asoslangan holatlarda hosilaning ikkinchi ko„paytiruvchisi yoki
maxrajda qo„llashga yo„l qo„yiladi. Masalan: tonna-kilometr (t.km,
t.km), kvadrat santimetrga W (v/sm,vm/sm),
santimetrda volt
(v/sm,v/sm), kvadrat millimetrda amper (A/mm,A/mm). O„nlik butun va
ulush birlikni tanlash uning foydalanishda qulayligiga qarab aniqlanadi.
Bunda kattalikning amalda qabul qilingan soni qiymatga olib qiluvchi
birligi tanlanadi. Umuman olganda butun
va ulush birliklar shunday
tanlanadi-ki, bunda kattalikning soni qiymati 0.1dan 100gacha oralig„ida
bo„lsin, ba‟zi holatlarda bitta butun yoki ulush birlikning o„zini qo„llash
maqsadga muvofiq. Masalan: bitta kattalikning o„zi uchun sonli
qiymatlar jadvalda yoki matnda bu qiymatlarni taqqoslash paytida.
Texnikaning ba‟zi tarmoqlarda har doim bitta butun yoki ulush birlikda
foydalaniladi. Masalan: mashinasozlikda qo„llaniladigan chizmalarda
to„g„ri chiziqli o„lchamlar har doim millimetrlarda ifodalanadi.
Nisbiy
va logarifmik kattaliklarning va ular birliklarning xalqaro va ruscha
belgilanishi quyidagilardir: foiz (%), promille (100),
milliondan ulush
(rrt,mln”) bel (V,B) desibel (dV,gB) oktava(-,okt), dekada (-,dek),
(r..op,fon)
