|
O’zbekiston respublikasi va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti
|
| bet | 23/71 | | Sana | 24.02.2023 | | Hajmi | 9.08 Mb. | | #43395 |
Bog'liq a41f4405bf5212879f03b4e20f31e1c0 KIYIMLARNI LOYIHALASH VA MODELLASHTIRISH Методичка 1й курс, Besh tashabbus, ish reja yangi matematika tug\'risi, Mexatronika fani haiqda umumiy ma’lumot. Mexatronikaning maqsad -fayllar.org, 2-Mavzu. Mexatronika va robototexnika asoslari haqida tushunchal, Mexatronika va mikrokontrollerlar haqida, Mexatronika va robotlarn-kompy.info, X. N. Nazarov robotlar va robototexnik tizimlar, Amaliy mashg’ulot №1 avtomatlashtirilgan zamonaviy mexatronika v, 1-Doiraviy elastik sterjenning buralma tebranishi masalasi, Parametric Random Excitation of a Damped Mathieu Oscillator, 5-son aniq-2021 (2)Erkin yotish uchun qo‘shim. Mahsulotda erkin harakatlanishni ta’minlash uchun chizmani tuzishda erkin yotish uchun o‘lchamlarga ma’lum kattalikni (qo‘shimni) kiritish kerak. Qo‘shim – doimiy kattalik emas. U moda yo‘nalishi, kiyim vazifasi, gazlama xususiyatlariga qarab o‘zgaradi. Erkin yotish uchun qo‘shimlar mahsulotning butun kengligi bo‘yicha beriladi:
– ko‘krak darajasida – Pg;
– bel darajasida – Pt;
– bo‘ksalar darajasida – Pb.
Konstruktsiya joylarida qo‘shimlar:
– orqa, old kengligiga qo‘shimlar (ko‘krak chizig‘i bo‘yicha
umumiy qo‘shim qismi sifatida aniqlanadi) – P;
– orqa bel uzunligiga – Pdts;
– yeng o‘mizi o‘yilishiga – Pspr;
– old bel uzunligiga – Pdtp;
– yoqa o‘mizi o‘yilish kengligiga – II;
– yelka aylanasiga – Pop.
Quyidagi nisbatlarda qo‘shimlar taqsimlanishi eng optimal: orqa kengligiga 25—30%, old kengligiga 10—20%, yeng o‘mizi kengligiga 50—65%. Belgacha orqa uzunligiga qo‘shim 0,5 sm, yeng o‘mizi chuqurligiga 1—2,5 sm, yoqa o‘mizi kengligiga – 0,5—1 sm ni tashkil etadi (2.2-jadval).
2). Kiyim loyihalash uchun o’lchovlarni gavdadan olish. Odam gavdasining tuzilishi va turlari. Тikuvchilik mutaxassisligida kiyim modelini ishlab chiqarish uchun odam gavdasining tuzilishi haqida tasavvurga ega bo‘lishi zarur.
Odam gavdasi odatda tana, bo‘yin, bosh, qo‘llar va oyoqlar kabi bo‘limlarga bo‘lib o‘rganiladi. Gavda tuzilishida odamning suyak qismlari asosiy rol o‘ynab u gavdaning tayanchi bo‘lib hisoblanadi va odam tanasining shakliga ta’sir qiladi. Odam skeleti bosh, tana, qo‘l va oyoq suyak qismlaridan tashkil topgan. Skeletning
tayanchi bo‘lib umurtqa pog‘onasi hisoblanadi.
U besh qismga bo‘linadi (4-rasm):
1. Bo‘yin umurtqasi 0-1.
2. Ko‘krak umurtqasi 1-2.
3. Bel umurtqasi 2-3.
4. Dumg‘aza suyagi 3-4.
5. Dum suyagi 4-5.
4-rasm. Umurtqa pog’onasining bo’linishi.
Bo‘yin umurtqasining 7-suyagi turtib chiqib turadi. Bu suyak odam gavdasidan o‘lchovlar olishda xizmat qiladi.
Umurtqa pog‘onasining egrilik darajasi odamning qaddi-qomatini belgilaydi. Egrilik shakli odamning butun umri davomida o‘zgarib turadi. Yangi tug‘ilgan
chaqaloqlarda umurtqa pog‘onasi deyarli to‘g‘ri shaklga ega. Bolaning o‘sish davrida umurtqa pog‘onasining egriligi ma’lum bir shaklga kiradi. Umurtqa pog‘onasining egriligiga qarab gavdani quyidagi turlarga ajratish mumkin (5-rasm):
— ozgina egilgan (5-rasm, a);
— o‘rta egilgan (5-rasm, b);
5-rasm. Umurtqa pog‘onasining egriligi.
— kuchli bir tekisda ifodalangan egrilik (5-rasm, v);
— kuchli notekis ifodalangan egrilik (5-rasm, g).
Odamning bo‘yin asosidan to yelka bo‘g‘imlarigacha bo‘lgan qismi yelka deb ataladi. Yelkaning qiyalik darajasiga qarab past (Yeq=7,7 _ 0,75 sm — 6-rasm,
a) normal (Yeq= 6,2 _ 0,75 sm — 6-rasm,
b) va baland (Yeq = 4,7 _ 0,7 sm — 6-rasm,
v), shuningdek, yelka keng (6-rasm, g) normal (6-rasm,
d) va tor (6-rasm, e) bo‘lishi mumkin.
Ayollarda tananing ko‘krak qafasi qismining shakli ko‘proq ko‘krak bezlarining tuzilishiga bog‘liq bo‘ladi. Ko‘krak bezlarining rivojlanishiga qarab kam rivojlangan, o‘rta rivojlangan va kuchli rivojlangan turlariga bo‘linadi. Ko‘krak bezlarining joylashishiga qarab yuqori joylashgan, normal joylashgan va past joylashgan turlari ham uchraydi.
Qorin qismining o‘lchamlariga qarab tekis qorin, bir oz turtib chiqqan qorin va yuqori yoki past joylashgan shaklli qorin turlariga bo‘linadi. Qorinning formasi jinsga, yoshga va oriq-semizligiga bog‘liq bo‘ladi.
Oyoqlar skeleti tos kamari va oyoqlarning erkin suyaklaridan tashkil topgan. Oyoqlarning erkin suyaklari jumlasiga yonbosh (son) suyagi katta va kichik boldir suyaklari hamda tovon suyaklari kiradi.
6-rasm. Yelka shakllari.
Oyoqlarning formasi yonbosh o‘qi bilan boldir o‘qining birbiriga nisbatan qanday joylashganligiga qarab normal (7-rasm, a) 0-simon (7-rasm, b) va X-simon bo‘lishi mumkin.
Odam gavdasini belgilab beruvchi asosiy morfologik belgilar: umumiy belgilarni, mutanosiblikni, tana tuzilishlarini o‘z ichiga oladi.
Umumiy belgilar deganda tananing uzunligi (odamning bo‘yi), ko‘krak aylanasi hamda vazn kabi eng yirik belgilar tushuniladi. Gavdaning o‘rtacha uzunligi chaqaloqlarda 49-51 sm bo‘ladi. Odamning bo‘yi ayollarda 15-17 yoshda, erkaklarda 20-22 yoshda marraga yetadi. Odamning bo‘yi 35-50 yoshgacha o‘zgarmaydi shu yoshdan o‘tgach har besh yilda 0,5 sm qisqara boradi 55 yoshgacha shu tarzda davom etadi, keyinchalik har besh yilda 0,7 smdan qisqara boshlaydi. Yosh ulg‘aygan sari ko‘krak aylanasining o‘lchami orta boradi,
qarigandan keyingina bir oz kamayadi. Bir yashar go‘dakning ko‘krak aylanasi 48-49 sm ga teng. 20-25 yoshlardagi odamlarda ko‘krak aylanasi o‘lchami „marra“siga etadi va o‘zgarmaydi. Ayollar 35 yoshlarda erkaklar 40 yoshlarda jadal semira boshlaydilar, shu sababli ko‘krak aylanasi o‘lchami ortadi. Faqat 60 yoshlardagina ko‘krak aylanasi o‘lchami kamayadi, bunga organizmning qarishi
bilan bog‘liq fiziologik o‘zgarishlar sabab bo‘ladi. O‘sish davrida tananing vazni ortaveradi. 25-40 yoshlarda vazn barqarorlashadi. 40 yoshdan 55 yoshgacha tana vazni har besh yilda o‘rta hisobda 10-15 kg ortadi, 60 yoshdan o‘tgach birmuncha kamayadi.
7-rasm. Oyoqlarning shakli.
Kiyimni loyihalash uchun mutanosiblikning katta ahamiyati bor. Mutanosiblik deganda tananing turli qismlari o‘lchamining bo‘y (rost) ga nisbati tushuniladi, bu nisbat foizlar bilan ifodalanadi. Antropolog olim V.V.Bunak katta yoshdagi erkaklar va ayollar o‘rtasida ko‘p uchraydigan tana mutanosibliklarini uchta asosiy tiрga bo‘ladi:
dolixomorf tiр — bu tiрga mansub kishilarning oyoqlari va qo‘llari
uzun tanasi qisqa va ixcham bo‘ladi;
braximorf tiр — bu tiрga mansub kishilarning oyoqlari va qo‘llari
nisbatan qisqa tanasi uzun va serbar bo‘ladi;
mezomorf tiр — oraliq tur hisoblanadi.
Тana mutanosibligi yoshga va jinsga qarab o‘zgaradi. Тana tuzilishi muayyan belgilar majmuiga bog‘liq bo‘lib kishining qaddi-qomatini ifodalaydi. V. V. Bunak odamning gavda tuzilishini bir necha turlarga bo‘lib ko‘rsatadi. Lekin 3 ta tur asosiy hisoblanadi, ya’ni ko‘krakdor tur (unchalik semiz emas, muskullari ozgina qorin tortishgan, bukchaygan, 8-rasm, a), muskullari rivojlangan tur (teridagi yog‘ qatlami o‘rtacha, muskullari o‘rtacha yoki juda rivojlangan, orqasi tekis, 8-rasm, b) va qorindor tur (semiz, muskullari o‘rtacha yoki kam rivojlangan, qorni dum-dumaloq bo‘lib chiqib turadi, bukchaygan yoki oddiygina, 8-rasm, v).
8-rasm. Gavdaning tuzilish turlari.
|
| |
