“to’garak rahbarlari”ning savollari.
1.Xalq hunarmandchiligi deganda nimani tushunasiz?
Oddiy mehnat qurollari yordamida buyumlar tayyorlashga, qo’l, ko’z, miya va oyoqlarning sunxron harakati natijasidagi faoliyatga xalq hunarmandchiligi deyiladi.
2.Xalq hunarmandchiligining qanday turlarini bilasiz?
Uy, bozor va buyurtma asosidagi hunarmandchilik
3.Kashtachilik deganda nimani tushunasiz?
Biron bir tasvir yoki manzarani rangli iplar yordamida tasvirlashga
4.Qanday kashta buyumlarini bilasiz?
Palak, so’zana,kirpech, gulko’rpa, yostiqqosh, joynamoz va boshqalar.
5. Kashtachilikda qanday naqshlar va uning turlari bor ?
Naqsh- arabcha tasvir gul degan ma'noni anglatadi. Kashtado`zlik san'atida har bir millatning o`ziga xos eng ko`p qo`llaydigan naqshlari bo`ladi. O`zbek kashtalarida o`simliksimon, geometrik hamda gul naqshlari ko`p va kashtachilikda 4 guruhdagi naqshlardan foydalaniladi:
6. “Kompozisiya” so’zining ma’nosi nima? Kompozitsiya (mujassamot) - lotincha "Kompositio" so`zidan olingan bo`lib, to`qish, tuzish, bir-biriga solishtirish, naqshni g`oyasi, xarakteri va vazifasiga, muvofiq uyg`un hamda mutanosib joylashtirish degan ma'noni anglatadi.
7 .“Stilizasiya” so’zining ma’nosini tushuntirib bering? Stilizatsiya-tabiatdagi o`simlik va boshqalarning tasviri, rangi, shakli va uzilishini badiiy usulda umumlashtirishdir.
8. Assimetriya nima?
Assimetriya-kompozitsiyada simmetrik qonun-qoidalarining muvozanatini buzilishidir.
9. Simmetriya nima? Simmetriya-grekcha so`zdan olingan bo`lib, o`lchovlarning bir-biriga munosibligi tushuniladi.
10. Kashta tikishda qanday ranglar tanlanadi? kashta guliga asosiy o`rin berilib, gazlama rangiga qo`shimcha o`rin beriladi. Shuning uchun gazlama rangi naqsh rangidan ochiq bo`lib ajralib turmasligi kerak. Kashta gulining rangini tanlashni bajarish sanama chok, tekis chok va hokazolarga ham bog`liq bo`ladi.
11. Kashtachilikda naqshni gazlamaga qanday ko`chirish usullari bor? Bezakni yoruqqa tutib ko`chirish, bezakni shaffof qog`oz yordamida va naqshni nusxa ko`chiradigan qog`oz bilan ko`chirish
12.Kashta buyumlari qanday gazlamalarga tikiladi? baxmal, shoyi, satin
III. Yangi mavzuning bayoni
Bezak buyumlarining turi juda ko`p, masalan, so`zana, kirpich, choyshab, choy xalta, zardevor, palak, gulko`rpa, dorpech, parda, belbog`, do`ppi, ko`ylak, dastro`mol, hamyon, joynomoz, sumka, nimcha va boshqalar badiiy did bilan bezatiladigan bezak buyum turlari bilan tanishib chiqamiz.
Palak-devorlarga ilinadigan eng yirik, eng qimmat bezak buyumlaridan biri. Palakda osmon va to`lin oy aks ettiriladi. Uni qadimda oq yoki malla bo`zga kashta tikib tayyorlangan.
Zardevor - uyning tepa qismiga osiladigan kashta buyumi bo’lib, balandligi 60 sm,uzunligi uyning o’lchamiga mos qilib olinadi.
Choyshab- forscha so’z bo’lib ,tun chodiri degan ma’noni bildiradi. Choyshab-forscha-tojikcha ro`yjo-tun chodiri degan ma'noni bildiradi. Choyshab asosan taxmonga tutish, yotganda yopinish uchun, to’shak ustidan to`shaladi. To`shak ustidan yoziladigan choyshab ham kashtali oq surup, taxmonga tutiladigan satin, shoyi, baxmal va boshqalardan tikiladi. Hozirgi vaqtda choyshabdan so`zana kabi badiiy buyum sifatida ham foydalanib kelinmoqda.Choyshab o`lchami 250X140sm.
Joynomoz - yerga solib ustida nomoz o`qiydigan to`shama. Islom diniga e'tiqod qiluvchilar ishlatishadi. Joynomoz har xil matodan tayyorlanib uning uch tomoni mehrob shaklida tikilgan bo`ladi. Undan machit, madrasa va uylarda foydalaniladi. U turli o`lchamda bo`ladi.
Yostiqqosh- eni 30sm ,uzunligi 60sm gazlamaga naqsh tushurilib tikiladigan bezak buyumi.
Kirpech- kirpo`sh, tokchaga taxlab qo`yiladigan kiyim-kechak ustidan yoki devorni vertikal bo`sh joylariga ilib, uyni bezatib turishi uchun ishlatiladigan badiiy buyum. Kirpech kashtalari qo`lda yoki mashinada tikiladi. Kirpech qo`lda ilma kashta bilan bezaladi. U kiyim-kechakni changdan saqlaydi va uyni bezab turadi. Kirpech o`lchami 250X65sm.
So`zana matoga kashta tikib tayyorlangan badiiy buyum bo`lib, xonani bezatish uchun devorga ilib qo`yiladi. U satin, baxmal, shoyi va boshqa matolarga tikib tayyorlanadi. U o`ziga xos badiiy ko`rinishiga ega. Matoning rangidan ustalarimiz kashta zamini sifatida foydalaniladilar. Shuning uchun palakdan farq qiladi. So`zana o`rtasida ko`pincha doirasimon gul tikilib atrofi guldor islimiy naqshlar bilan bezatiladi.
Oynaxalta- uyga osiladigan, ichiga oyna, taroq va shu kabi byublarni solish uchun tikilgan.
Ayollar ro’moli. Qadimda ayollar to’y va bayramlarga o’rash uchun kashta bezaklaridan foydalanib po’mollar tikishgan va bu ro’mol o’zlari uchun juda qadrli hisoblangan.
Sandalpo’sh - qish kunlarida sandal ustiga yopish uchun mo’ljallab tikilgan ko’rpa.
Gulko’rpa – uyning bezak buyumlaridan biri hisoblanadi.
|
