24
Foydali maslahatlar
§1.6. CHOY, QAHVA, KAKAOLARNING OZUQA QIYMATI VA
MOHIYATI.
Ichimliklar. Choy, kakao, qahva chanqov bosuvchi ichimliklar hisoblanadi.
Ular tarkibidagi mahsulotlar kishi yurak faoliyatini yaxshilaydi, taom hazm
bo’lishini osonlashtiradi, charchoqni qoldiradi. Qahva va kakao esa yuqori ozuqaviy
ahamiyatga ega hisoblanadi. Sovuq ichimliklarga: sut, qatiq mahsulotlari, sutli
ichimliklar, kvas, har xildagi rezavor meva sharbat va ichimliklari kiradi.
Pishirilgan sut sovuq va issiq holda berilishi mumkin.
Pasterizasiya qilingan va
sterilizasiya qilingan shishadagi sutlar avval issiq ishlov berilmagan holda
tarqatiladi. Issiq ichimliklarning harorat darajasi 75°C dan past bo’lmasligi, sovuq
holdagisi esa 14°C dan yuqori 7°C dan past bo’lmasligi kerak. Ba’zi sovuq
ichimliklarga ozuqaviy muz bo’lakchalari solib xam beriladi. Choy, qahva, kakaolar
uzoq vaqt saqlanishi natijasida xushxo’rligini yo’qotadi. Choy, qahva, kakao idishi
ochilgan bo’lsa, maxsus qopqog’i yopiluvchi idishga bo’shatib saqlash lozim. Aks
holda ularning xushxo’rligi, ozuqaliligiga putur yetadi.
Bundan tashqari qahva,
kakao qaynatilganda va uzoq vaqt saqlanganda ularning xushxo’r ta’mi buziladi.
Bunday ichimliklarni talabga binoan, zarur miqdorda, qaynatmay,
uzoq vaqt
qizdirilmay, qayta isitilmay tayyorlash lozim.
Tuxumni uzoq saqlab bo’lmaydi. Po’chog’ining g’ovaklaridan havo
bilan birgalikda turli mikroorganizmlar kirib uning
buzilishiga sabab bo’ladi. Uni quruq, havosi toza, harorati
2°S dan yuqori bo’lmagan salqin. joylarda saqlash kerak.
Tuxum noto’g’ri (po’chog’i iflos bo’lsa, zax joylarda tursa) va uzoq
vaqt saqlanganda oqi suyulib, sarig’i joyidai qo’zg’alib po’chog’ining ichki
tomoniga yopishadi va bu joyda mog’or paydo bo’la boshlaydi. Tuxum uzoq
vaqt saqlanganda sarig’i
oqi bilan aralashib, mazasi buziladi, sasiy boshlaydi.
Bundan tashqari, tuxum haroratning tez-tez o’zgarib turishiga bardosh
berolmaydi. Harorat 21°S va undan oshganda
murtagi rivojlana boshlaydi,
sarig’ining tashqi qismida halqa shaklidagi qoq tomirlari ko’zga tashlanadi.
Bunday tuxumlar iste’mol qilishga yaramaydi. Tuxumning sifatini ovoskop
apparati yordamida aniqlash mumkin. Bu apparat tuxumniig ichini yaxshi
ko’rsatadi. Yangi, yaxshi saqlangan tuxumning yassiroq tomonida
po’chog’ining ichida kichik bo’shliq joyi bo’ladi. Yorug’likka tutib qaralganda
tuxumiing o’rtasida joylashgan sarig’i xira ko’rinib turadi. Tuxumiing buzilgan-
buzilmaganini bilish uchun uni ustidan kaft bilan to’sib,
yonib turgan
lampochka nuriga solib ko’rilsa ham bo’ladi. Bunda bir oz eskirgan tuxumning
ichi xira, buzilganlariniki esa tim qorong’i ko’rinadi. Tuxum uzoq saqlangan
bo’lsa qo’lga olib silkitgaida liqillaydi. Odatda bunday tuxumning oqi-sarig’i
aralashib ketgan bo’ladi.
.
25
Choy, kakao, qahva chanqov bosuvchi ichimliklar hisoblanadi. Ular tarkibidagi
mahsulotlar kishi yurak faoliyatini yaxshilaydi, taom hazm bo’lishini osonlashtiradi,
charchoqni qoldiradi. Qahva va kakao esa yuqori ozuqaviy ahamiyatga ega
hisoblanadi.
Choy, qahva, kakaolar uzoq vaqt saqlanishi natijasida xushxo’rligini yo’qotadi.
Choy, qahva, kakao idishi ochilgan bo’lsa, maxsus qopqog’i yopiluvchi idishga
bo’shatib saqlash lozim. Aks holda ularning xushxo’rligi, ozuqaliligiga putur yetadi.
Bundan
tashqari qahva, kakao qaynatilganda va uzoq vaqt saqlanganda ularning
xushxo’r ta’mi buziladi. Bunday ichimliklarni talabga binoan, zarur miqdorda,
qaynatmay, uzoq vaqt qizdirilmay, qayta isitilmay tayyorlash lozim.
Choy. Choydan chanqovni qoldiruvchi, tetiklashtiruvchi ichimlik tayyorlanadi.
Uni tayyorlash uchun bayxa choyi (qora, ko’k), presslangan qora g’isht ko’rinishiga
ega bo’lgan ko’k choy ishlatiladi. Choy tarkibidagi qahvani
odam tanasidagi nerv
sistemasiga qo’zg’otuvchi ta’sir ko’rsatadi. Efir moylari (oz miqdordagi) esa
choyga xushxo’r ta’m beradi. Choydagi dubil mahsulotlar qimizak ta’m beradi.
Choyning rangi unga beriladigan maxsus ishlovga, ozuqaviy ranglarga bog’liqdir.
Choy V Vg, S, R, RR darmondorilariga boy. Choy damlash uchun asosan chinni
choynaklardan foydalanish tavsiya etiladi. Metall choynaklarda, kastryulka,
qozonlarda choy damlash mumkin emas. Metall ta’sirida choyning mazasi buziladi,
rangi esa o’zgaradi.