47
Salat (lot. salate - tuzlash)-asosan, sabzavot va rezavor o’simliklar bargi,
poyasa, mevasidan turli masalliqlar qo’shib tayyorlanadigan va xomligicha
(taomlarga qo’shib) iste’mol qilinadigan pazandalik mahsuloti. O’zbek
pazandaligida uning shakarob (Farg’ona vodiysi), achchiq-chuchuk (Toshkent obl.)
turlari ma’lum.
salat chala pishirilgan, tuzlangan, sirkalangan sabzavot va
rezavorlardan tayyorlanadi, shuningdek uning alohida turlariga go’sht, qazi, tuxum,
qaymoq, qatiq, ziravor, oshko’ki va boshqalar ham qo’shiladi Salat taom xazmini
yengillashtiradi,
uni vitaminlar bilan boyitadi, tarkibidagi turli masalliqlar ishtaha
qo’zg’atadi. salatning maxsus texnologiya bilan tayyorlanadigan turlari ham bor.
Salatlar yangi, pishirilgan, achitilgan,
marinovka qilingan, tuzlangan, tuz
muzlatilgan sabzavot, qo’ziqorin, dukkaklilar,
yangi yoki konservalangan meva,
sitrus mahsulotlaridan tayyorlanadi. Ba’zi hollarda salatlar go’sht, baliq, parranda,
seld, dengiz mahsulotlari, tuxum va boshqa mahsulotlar qo’shib tayyorlanishi hamm
mumkin. Salatlarga yumshoqligini oshirish uchun nordonroq kaymoq, mayonezlar
qo’shiladi. Bu mahsulotlar qo’shib tayyorlangan salat 1
soat davomida
iste’molchilarga tarqatilishi kerak. Kesib tayyorlangan, lekin nordon qaymoq,
mayonez qo’shilmagan mahsulotlarni muzxonalarda 4-8°C li haroratda 12 soat
davomida saqlash mumkin. Bundan uzoqroq muddatda saqlansa shamol tegib, yuzi
qotib kolib, mahsulot va taom sifati o’zgaradi, salat darmondorisining miqdori
kamayadi.
Yangi yoki pishirilgan sabzavotlar salatlar uchun ko’bik,
tilim-tilim, parrak-
parrak, somoncha shakllarida to’g’raladi. Salatlar o’zi alohida taom sifatida salat
idishlarida yoki mayda likobchalarda beriladi. Ko’kat va sabzavot salatlari go’sht,
baliq taomlari uchun qo’shimcha garnir sifatida berilishi mumkin. Salatlarni bezash
uchun ko’kat, salat barglari, ko’k piyoz, ukrop, petrushka, selderey, tuxum, go’sht,
baliq, meva, sitrus mevalari va boshqa salat tarkibiga kirib, o’z
rangi bilan salatni
bezashga yordam beruvchi mahsulotlardan (qizil qalampir, pomidor, bodring)
foydalaniladi.
Salatlarni bezashni ikki xil usulda olib borish mumkin. Birinchi usul to’g’rab
muzxonada saqlangan salat mahsulotlari aralashtirilib, sardak yoki nordonroq
qaymoq, tuz, ziravor bilan yana bir aralashtirilib idishga qo’yib solinib, ko’kat bilan
bezaladi. Ikkinchi usul. Mahsulotlar to’g’ralib, uning 1/3
qismi sardak bilan
aralashtiriladi va salat idishiga uyib solinadi. Ustiga go’sht, baliq, parranda,
qisqichbaqa, tuxum quyib, tuzlangan bodring, pomidor va ko’katlar bilan bezaladi.
Qolgan mahsulotlar kesilib salat atrofiga terib chiqiladi. Bezalgan mahsulot ustiga
sardak qo’yilmaydi. Salatlar kishi organizmida taom =azm bщlishini
yengillashtiradi, organizmni
vitaminlar bilan boyitadi, tarkibidagi masalliыlar esa
ishta=ani ochadi.Salatlar chiroyli likoploarda tortilib, dasturxonni yaxshi bezatadi.
