|
O`zbekistonda transport xizmatlarini rivojlantirish tendensiyalari
|
| bet | 1/2 | | Sana | 08.06.2024 | | Hajmi | 23,7 Kb. | | #261663 |
Bog'liq Sunnat maqola
O`ZBEKISTONDA TRANSPORT XIZMATLARINI RIVOJLANTIRISH TENDENSIYALARI.
Bektemirov Abduxamid Abdumalikovch Smarqand Iqtisodiyot va Servis Inisituti ``Real iqtisodiyot kafedirasi datsenti v.b. iqtisodiy fanlar buyicha falsafa fanlar doktori ( PHD)
Qarshiyev Sunnat Begzodjon o`g`li Samarqand
Iqtisodiyot va Servis Inisituti talabasi Log –k 122-guruh talabsi.
Kalit so`zlar: Temir yo’l transporti, avtomobil transporti, havo tiransporti,
Anatatsiya:Transport baqaror va sifatli ishlashi iqtisodiy o`sishining yuqori su`ratlari ,mamlakt yaxlitligi , milliy xavfsizligini ta’minlash aholining turmush darajasini yaxshilash va O`zbekistoning jahon iqtisodiyotiga oqilona itigiralashuvi uchun zarur shartdir. So’ngi yillarda mamalakatimizda olib borilayotgan islohotlar va ular doirasida qabul qilinayotgan davalt dasturlarida Respublikamizning transport – logstika sohasiga ahamiyat qaratadi.
So’ngi yillarda mamalaktimizda transport va transport kammunikatsiyalri sohasini rivojlantirish tashishlarning yuqori darajada xavfsizligini ta`minlash transport sohadagi boshqaruv tizimini takomilashtirish soha uchun malakali mutaxsislarni tayyorlshga yo`naltirilgan keng ko’lamli chora tadbirlar amalga oshirildi .
Termizda “Belarus – Rossiya – Qozog`iston – O`zbekiston – Afg`oniston – Pokiston” multimodal transport koridorini rivojlantirish buyicha ishchi guruhining birinchi yig`ilishi bulib o`tdi.
“Belarus – Rossiya – Qozog`iston – O`zbekiston – Afg`oniston – Pokiston’’ multimodal transport koridorini rivojlantirish buyicha “YO`L XARITASI” imzolandi.
Uchrashuvda maskur multimodal transport koridorini rivojlantirish yo’li bilan Markaziy Osiyo va MDHga a`zo davlatlarni O`zbekiston orqali Janubiy Osiyo mamlakatlari bilan bog`lash va yurtimizning tranzit oshirish masalari muhokama etildi.
“Maskur yo`l xaritasida yuk tashuvini rivojlantirish bo’yicha aniq rejalarni amalga oshirish belgilangan . Xususan yuk tahlilini olib borish tashuv jarayonida elekteron raqamali hujjatlardan foydalanish , tashuv jarayoni soddalashtirish bilan O`zbekiston – Afg`oniston – Pokiston orqali tranzit yuk tashuvlarini oshirish kuzda tutilgan’’
So’ngi yillarda Afg`oniston orqali tranzit yuk tashish hajmi 30%da ortiq oshib, qarib 1 millyon tonnani tashkil etdi. 2021- yida O`zbekiston hamda Pokiston o`rtasida tranzit savdo tug`risida bitim imzolangandan so`ng mamlakatlar o`rtasida yuk tashuvlari hajmi ortib bormoqda.
2022- yil ikki mamlakat o’rtasida Afg`oniston orqali yuk tashuvlari 2021- yilga qaraganda ikki yarim barobarga oshib 675 ming tonnani tashkil etdi.
2024- yil 14-19- may kunlari Qozon shaxrida bulib utadigan “Rossiya Islom olami : Kazan FORUMIDA 2024” Xalqaro iqtisodiy forumda xalqaro transport yo`larni rivojlamtirish vz ulardan foydalanish samaradorligini oshirish buyicha novbatdagi yig`ilishni o`tkazishga kelishib olindi.
Milliy iqtisodiyotning eng muhim tarmoqlaridan biri transport uning infiratuzilmzsini rivojlanishida mavjud resuslardan oqilona va samarali foydlanish bugungi kunning ob`ektiv zaruryatidur. CHunki jahon iqtisodiyotini ham mintaqa yoki mamalakat iqtisodiyotini ham transport tizimisiz tasavur qilish mumkun emas. Bugungi kunda transport tizimi rivojlanish masalsi eng ustivor masal etib belgilangan. Mana biz iqtisodiyotda tarsport ulishi qanchalik ham muhim ekanligini statistik malumotlada ham kurishimiz mumkum.
2023- yil yanvar – oktabir oylarida transport xizmatlari umumiy hajmida avtombil transport xizmatlartrining ulishi - 47,8% ni tashkil etgan. Quvir yo`li orqali ko`rsatilgan transport xizmatlarining hajmi- 16% ni tashkil etgan. Transport xizmatlarida havo transporti orqali ko`rsatilgan yuk va yo’lovchilarni tashish buyicha xizmatlarning ulishi- 14.3%ni ga yetgan yordamchi transport faoliatida esa -12% kursatkich qayt etligan. O`z navbatida, transport xizmatlari umumiy hajmida temir yo`l transporti orqali ko`rsatilgan xizmatlar- 9.9%ga yetgan. Qolaversa mamalakatimiza temir yo`l sohasida bir qator ishlar amalga oshirilmoqda misol uchun mustaqillik yilarida mamlakatimizda temir yo’larning qurilishiga katta ahamyat qaratildi va hozirgi vaqitga kelib ularning umumiy uzunligi 7 ming kilometirdan ortdi. Avvalari mamlakatimiz poytaxtidan Xorazim yoki Surxondaryo viloyatlariga borish uchun qushni davlat Tojigiston hududidan utish ga tug`ri kelgan, huddi shuningdek Farg`ona vodiysiga Tojikiston orqali o`tilgan bu esa yo’lovchi va yuk tashishga ortiqcha vaqt va ko`p xarajat talab qilgan. Endilikda mamlakatimizda bir butun temir yo’lni vujuda kelishi O`zbekiston chekka hududlarini rivotlanishini tezlashtirish maqsadida Navoiy – Uchquduq – Nukus , Surxandaryo va Qashqadaryo viloyatlarini bog`lovchi G`UZOR –BOYSUN –QUMQO’RG`ON. Toshkentni Farg`ona vodiysi bilan bog`lovchi Angren – Pop temir yo`larari qurib bitgazildi . O`zbekiston temir yularining mamlakatimiz ichida yulovchi va yuklarni tashishdan tashqari Osiyo va Yevropa mamlakatlarining tranzit yuklarining tashishga ham ahamyati oshib bormoqda .Qolaversa temir yo`lni rivojlantirish borasida Samarqanda bulib o’tgan 2022 – yil dagi Shanhai Hamkorlik tashkiloti Samarqant Sammiti doirasida Xitoy – Qirg`iziston – O`zbekiston temir yul qurilishi yangi Janubiy Yevropani Osiyo bilan bog`laydi va yuklarni Yevropaga hozirgidadnda tezroq yetkazish imkonini beradi . Temir yo`l tarmog`i O`zbekiston – Qirg`iziston – Xitoyni Kaspiy dengiziga olib boradigan eng qisqa yulga aylanadi va Yevropa bozorlariga chiqish majoziy ma`noda bir qadam bo’lib qolqdi. Demak yangi marshurut Evropa Osiyo transport tarmog`ini tubdan uzgartirishi mumkun negaki loyiha katta patensialga ega bir yilda o`n million tonna gacha yuk tashish salohiyatiga ega bu hali mammasi emas bu yo’l birinchi bosqichda Yevropaga keyingi bosqichda esa Yaqinsharq mintaqasi va Hind Okeyaniga chiqish tezlashadi. Yangi yo`l karidori O`zbekiston va Xitoyni bog`laydi,ya`ni O`zbekiston va Xitoy rivojlangan temir yo`l tarmog`iga ega uni esa Qrg`iziston bilan bog`lash kerak uning uchun Qashg`ardan Andijongacha 300 kilametirgacha temir yo`l qurish kerak demak mashurt qanday buladi . mutaxsslarni fikricha Qashg`ardan boshlanadigan temir yo’l Turagan dovoni orqali Arpa va Makma hududiga kirib boradi va u yirdan Jalolobotgacha davom etib mamalkatimiz keladi va temir yo`lga boog`lanadi.Bu loyihani foydalilk tomoni shundaki Qrg`iziston va O`zbekistonga tiranzit yuklarni ko’payishiga olib keladi va Xitoy uchun O`zbekistonda va O`zbekiston uchun Xitoyda bozor ochiladi va Xitoy uchun O`zbekiston orqali Yevropaga chiqish osonlashadi.bu temir yul tiransporti ning davlat iqtisodiyotida tutgan urni biz shu shakilda Havo tiransportini ham kurishimiz mumkun. Joriy yilda O`zbekiston to`rtta aviakoompaniya faolyatini boshladi.O`zbekiston Airways hamda yangi tashkil etilgan resident aviakoompanyalr tomonidan 17 ta havo kemalari olib kelindi. O`bekistonda rezident aviakoompanyalar soni 8 taga yitdi diya habar beradi transport vazirligi madbuot xizmati. Joriy yilning birinchi yarmida “Uzbekiston Airways’’ “Ponarama Airways’’, “Humo AIR’’ aviakopanyalariga qo’shimcha ravishda “Centum Air’’, “Silk avia’’, “Asia Union Airlines ’’ va ‘’Toshkent air’’ aviakopanyalari tashkil etib o`z faoyatini boshldi. O`tgan 6 oy mobaynida “Uzbekistan Airways’’hamda yangi tashkil etilgan rezident aviakompanyalar tomonidan 17 ta havo kemalari olib kelindi. Bugungi kunda “Uzbekistan Airways” “Qanot sharq”, “Centerm Air” “ Silk Avia” hamda “Humo AIR’’ aviakompanyalari tomonidan mahalliy yo’nalishlarda haftasiga 93ta muntazam avia qatnovlar bajarilmoqda. “IATA – 2023’’yozgi mavsumda rezident va xorijiy aviakompanyalrga haftasiga 697 ta chastotada xalqoro parvozlarni amalga oshirishga ruxsatlar taqdim etilgan. Yanvar oyida O`zbekistonga xorijdan qiymati 633.1 milyon dolirlik 13ta samolyot import qilingan .Bunda Germanyadan qiymati 421.7 milyon dolirlik 6ta samolyot import qilingan.
Fevral oyiga kelib Shevetsaryadan 86.5 million dollarlik samalyot xarid qilingan va xorijdan sotib olingan samalyotlar soni 14 taga (719.6 milyon dollarga) yetdi. Mart oyida davlat rahbari fuqorolik aviatsiyasi rahbarlariga yil yakuniga qadar 20 ta qo’shimcha samolyotni olib kelishni topshirdi. O`tgan yil Fransiyadan 815 milyon Yevroga samolyot harid qilishi malum qilingandi. “Airbus’’ dan “ Uzbekistan Airways” uchun 12ta samalyot va 2ta vertalyot hamda “ ART”dan “Sillk Avia” uchun 5ta samolyot xarid qilindi.
“
|
| |
