1- mavzu: Kirish.“O‘zbekistonning eng yangi tarixi” o‘quv fanining
predmeti, maqsadi va vazifalari, nazariy-metodologik tamoyillari
Reja:
1.O‘zbekiston tarixini davrlashtirish masalasi. “O‘zbekistonning
eng yangi
tarixi” o‘quv fanining predmeti, maqsad va vazifalari. Fanni o‘rganishning nazariy-
uslubiy asoslari.
2.YUksak intellektual salohiyatli, ma’naviy barkamol avlodni tarbiyalash,
komil insonni voyaga etkazishda mamlakat eng yangi tarixining tutgan o‘rni.
3.O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.M.Mirziyoevning ma’naviy etuk
shaxsni tarbiyalashda tarixiy xotiraning o‘rni va saboqlari to‘g‘risidagi fikrlari. XXI
globallashuv asrida ta’lim sohasida mazkur fanni o‘qitishdagi nazariy-konseptual
yondashuv va ilg‘or innovatsiyalar.
QO‘LLANILADIGAN TA’LIM TEXNOLOGIYALARI: ma’ruza, BBB, namoyish, aqliy
hujum, klasster, ZOOM dasturi orqali videodars.
Tarix fani ijtimoiy taraqqiyot va o‘tmishga oid har xil voqea-hodisalarning izchil
rivojlanishi, ularning qachon, qaerda, qanday holatda yuz berganligi, insoniyatning
paydo bo‘lishi va uning tadrijiy-evolyusion rivojlanish jarayoni va boshqalarni
o‘rganadi.
SHuningdek, O‘zbekiston tarixi umumjahon-insoniyat tarixining
ajralmas qismi hisoblanib, u olamshumul voqeliklarga juda boy. O‘zbekistonning
eng yangi tarixi fani yaqin tarixni, so‘nggi yarim asrdan kamroq vaqtni xolisona va
haqqoniy o‘rganadi.
Tarixiy haqiqat to‘la ro‘yobga chiqishi, haqqoniy tarix yozilishida tarix fanining
predmeti va ob’ektini to‘g‘ri belgilanishi o‘ta muhim ahamiyatga ega. CHunki,
O‘zbekistonning eng tarixi fani uchun ham boshqa barcha fanlar qatori predmet va
ob’ekt masalasi asosiy masala bo‘lib hisoblanadi. Zero, fan uning o‘rganish
predmeti va ob’ekti aniq bo‘lmasa, uning oldidagi vazifa noaniq bo‘lib, maqsadga
erishish mushkul bo‘ladi.
O‘zbekistonning eng yangi tarixi fani o‘z xususiyatiga ko‘ra, birinchidan,
o‘zining butun diqqat e’tiborini faqat yaqin o‘tmishga qaratadi, undan saboq beradi,
xulosa chiqaradi, yosh mustaqil davlatning hayot yo‘lini ko‘rsatadi.
Ikkinchidan, O‘zbekistonning eng yangi tarixi fani boshqa ijtimoiy fanlarga
nisbatan aniq fan. U matematika usulidan keng foydalanadi. Voqea va hodisalar
qat’iy aniqlikda, davriy ketma-ketlik-xronologik asosda o‘rganiladi.
Uchinchidan, O‘zbekistonning eng yangi tarixi fani ko‘p qirralik va xilma-xillik
xususiyatiga ega. Uning o‘rganish
predmetiga esa, mana shu makondagi jamiki
xilma-xil voqea va hodisalar, ulardagi umumiy aloqadorlik va yaxlit birlik hamda
qonuniyatlar hodisasi va jarayonlar, umuman, xalq va insonning yaratuvchanlik
faoliyati kiradi. O‘zbekistonning eng yangi tarixi fanining o‘rganish makoni-ob’ekti
O‘zbekistonning mustaqillik davri tarixidir.
Ob’ekt aniq tarixiy davr, makon, zamon va geografik mintaqaviy chegaralar,
ma’lum
bir xalq, millat, mamlakat tarixi bilan bog‘liq bo‘lib, shular doirasidagi
voqea va hodisalarning bir butun va yaxlitlikda o‘z ichiga oladi. Predmet esa mana
shu bir butun ob’ekt ichidagi aniq tarixiy-madaniy, ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlardan
iboratdir.
Tarix fani boshqa, ayniqsa, ijtimoiy-gumanitar fanlari bilan mustahkam va uzviy
aloqa birligida rivojlanadi. Shuning uchun ham, tarixchilar falsafani, adabiyot va
tilni, dinshunoslikni va boshqa fanlarni bilmay turib, haqqoniy tarixni to‘la yoritib
berolmaydilar.
SHuni ham aytish lozimki, tarix bilan boshqa ijtimoiy- gumanitar fanlarning
o‘rganish ob’ekti bitta ya’ni jamiyatdir. Predmeti esa inson va tabiat. SHuning
uchun ham boshqa fanlar
tarix fani taraqqiyotiga, tarixiy haqiqatlarning ro‘yobga
chiqishiga bevosita yordam beradi. Shuningdek, tarix fani ham boshqa soha fanlari
rivojiga katta ta’sir etadi. Ammo, shuni ham ta’kidlash joizki, tarix boshqa fanlarni,
shuningdek ijtimoiy-gumanitar fanlarning ham tarixidir. CHunki boshqa fanlarning
hammasi ham, tarix mahsulidir.
Xulosa shuki, tarix fani ya’ni, O‘zbekiston tarixi millat va Vatan taqdirini ravnaq
topishida muhim ahamiyatga ega. Masalaning mohiyati shundaki, birinchidan,
ijtimoiy-gumanitar fanlarning rivojlanishi har jihatdan tarix fanining naqadar
haqqoniy bo‘lishiga bog‘liqdir. CHunki ular tarix bilan bevosita bog‘liq.
Ikkinchidan, tarix falsafasi qanchalik to‘la va ravon yuzaga chiqsa, boshqa ijtimoiy-
gumanitar fanlarning mazmun va mohiyati hamda ta’sirchanligi ham shuncha
yuksak darajada bo‘ladi.
Tarix falsafasi deganda, tarix ya’ni o‘tmish tajribasi va sabog‘idan to‘g‘ri xulosa
chiqara olish tushuniladi. Boshqacha aytganda, o‘tmish-tarixga qarab,
kelajakni
to‘g‘ri belgilay olish ham tarix falsafasini anglashni bildiradi.
Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda tarix fani sobiq mustabid tuzum
mafkurasidan voz kechish, yangi yondashuvlar bilan bog‘liq o‘zgarishlarga yuz
tutdi. Fan taraqqiyoti va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish O‘zbekiston tarixchilari
zimmasiga jahon amaliyoti yutuqlaridan kelib chiqib, tarix fanini yanada yuqori
ilmiy-nazariy darajaga olib chiqish hamda yangi ilmiy yo‘nalishlarni o‘zlashtirish
kabi vazifalarni yuklamoqda.
Davlatimiz rahbarining 2017 yil 30 iyundagi “O‘zbekiston Respublikasi Fanlar
akademiyasi huzurida O‘zbekistonning eng yangi tarixi bo‘yicha
jamoatchilik
kengashi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida”gi qarori kengash ishidagi
kamchiliklarni bartaraf etish va uni yangi pog‘onaga ko‘tarish hamda bu boradagi
ishlar samaradorligini oshirishga qaratilgan muhim hujjatlardan biridir.
Qarorda Jamoatchilik kengashi oldiga O‘zbekistonning eng yangi tarixini
tizimli, haqqoniy va xolis tarzda o‘rganishni tashkil etish, yangi avlod ilmiy va
o‘quv-uslubiy adabiyotlarni yaratish hamda mamlakatimizning dunyodagi o‘rni va
rolini ko‘rsatishga qaratilgan qator vazifalar qo‘yilgan. Mazkur hujjatda ko‘rsatilgan
vazifalarni bir-birini to‘ldiruvchi ikki yo‘l orqali ro‘yobga chiqarish lozim. Birinchi
yo‘l – yangi avlod ilmiy va o‘quv adabiyotlarini yaratish. Ikkinchi yo‘l – mavjud
bilimlarni yoshlarga targ‘ib etish va o‘qitish.
O‘zbekistonning eng yangi tarixi haqida so‘z yuritilganda, biz uchun, avvalo,
mamlakatimizning 1991 yildan keyin bosib o‘tgan tarixiy yo‘li
mohiyati va
mazmunini anglab etish muhimdir. Bu jarayon qanday borganligini, mamlakatimiz
mustaqillik arafasida va uning dastlabki yillarida qanday muammolarga duch
kelganini tushunib etish muhim. O‘zbek jamiyatida qadimgi davrlardan beri ayrim
demokratiya unsurlari: o‘zini o‘zi boshqarishning jamoa shakli, mahalla yig‘inlari,
oqsoqollar kengashlari va xalq diplomatiyasi mavjud edi. Biroq hozirgi kunda ushbu
institutlar tomonidan an’anaviy funksiyalar bajarilishining o‘zi bilan qanoatlanib
bo‘lmaydi. Biz ularning faoliyatini hozirgi davr talablariga mos yangi mazmun bilan
to‘ldirishimiz maqsadga muvofiqdir.
Rivojlangan demokratik davlatlarda siyosiy partiyalar fuqarolik jamiyatining
eng muhim institutlaridan birini tashkil etadi. Mamlakatimiz Birinchi Prezidenti
Islom Karimov fuqarolarning davlat va jamiyatni boshqarishda keng ishtirok etishini
ta’minlovchi siyosiy institutlarning xilma-xilligiga asoslangan yangi demokratik
tizim negizlarini shakllantirish zarurligiga alohida e’tibor qaratgan.
Sobiq tuzum davrida davlat va yakkapartiyaviylik
tizimi shaxs ustidan yalpi
hukmronligini o‘rnatgan edi. Fuqaroning huquqiy himoyalanmagani, boshqaruvning
ma’muriy-buyruqbozlik usullari, har qanday muqobil fikrlashning tazyiq ostiga
olinishi ko‘p odamlarda chorasizlik tuyg‘usini uyg‘otib, real hayotdan uzoqlashish
istagini oshirdi. “Siyosiy autsayderlar” deb ataluvchi kishilar sonining o‘sishi,
jamiyatda ijtimoiy pessimizm va boqimandalikning kuchayishiga sabab bo‘ldi.
Afsuski, bugungi kunda ham jamiyatda eski davrga xos bo‘lgan ijtimoiy ongning
retsidivlari muayyan darajada saqlanib qolmoqda. Prezidentimiz SHavkat
Mirziyoev ushbu holatni nazarda tutgan holda O‘zbekistondagi siyosiy partiyalarni
jiddiy tanqid ostiga olib, quyidagilarni ta’kidladi: “Ochiq aytish kerak,
siyosiy
