56
ishtirokchilarga bir nechta asosiy vazifalarni ta’minlaydilar.
5.5. Rasm. Elektron biznes texnologiyalari (ta’minoti).
Birinchi vazifa – bu umumiy apparat va dasturiy asos (platforma)da
ta’minotchi va iste’molchilarga ma’lumotlar yetkazish. Bu orqali savdo
kompaniyalari zaruriy axborotlarni ta’minlaydiva tranzaksiyalarni bajaradi.
Ikkinchi vazifa –
onlayn to‘lov, logistika va dinamik savdo imkoniyati kabi
xizmatlar taklifi. Savdo maydonchalarining yana bir vazifasi – limitlash, byudjetlash,
kreditlash va yig‘ma chegirmalar mexanizmlarini taqdim etish (
rasm 5.4.).
Hozirgi kunda elektron savdo maydonchalari jo‘shqin
rivojlanish
bosqichidadir. Elektron savdo maydonchalari turlarini, tashkillashtirish modellarini,
boshqaruv xususiyatlarini va misollarni kengroq ko‘rib chiqamiz.
Elektron savdo
maydonchalari ikki asosiy yo‘nalish bo‘yicha rivojlanadi. Yo tor sohaga, yo
sohalararo jarayonlarga yo‘nalib, mos ravishda yo vertikal,
yo gorizontal
birlashmalarni hosil qiladi.
O‘zbekiston Respublikasida B2B sektorining rivojlanishi
«Ideal» holatda B2B andoza bo‘yicha elektron tijorat yuritish tadbirkorlarning
avtomatik o‘zaro aloqadorligini ko‘zda tutadi. Xorijda B2B andozasi 40 yil oldin
paydo bo‘lgan va keng tarqalgan. B2B andozasidan foydalanishning ikki ko‘rinishi
bor:
Birinchisi: ikki yoki undan ortiq korxonalar o‘zaro
turli xil shartnomalar
tuzadi. Misol: korxonalar Internet orqali shartnoma tuzishda o‘z takliflarini
yuborishlari, hisob varaqalarini qabul qilishlari va to‘lovlarni amalga oshirishlari
mumkin.
Ikkinchisi: B2B sektorida elektron tijorat
yuritishning rivojlangan
tizimlarining o‘ziga xos xususiyati bo‘lib, korporativ axborot tizimlari bilan
integratsiya hisoblanadi. Shunday qilib,
istiqbolda, nafaqat xarid va sotuv
57
jarayonining avtomatlashuvi, balki korxona boshqaruvining kompleks avtomatlashuvi
masalalari yechimi ham ta’minlanadi.
Ichki bozor doirasida elektron tijoratning bu yo‘nalishi ichki ishlab
chiqaruvchilar orasida yangi tijorat aloqalarini vujudga
keltirishga yordam berdi,
shuningdek, materiallar va uskunalarni xarid qilish jarayoni sezilarli darajada
yengillashdi. Xalqaro darajada B2B andoza bizning ishlab chiqaruvchilarga dunyo
bozorida ishtirok etishiga keng imkon yaratdi.
B2B andozasini qurish va muvaffaqiyatli
faoliyat yuritish maqsadida
mo‘ljallangan bozor segmenti shu kabi yechimlarni qabul qilish va joriy etishga
tayyor bo‘lishi lozim. Bozorning bu segmenti bir necha tasnifga ega bo‘lishi kerak.
Ularning eng ahamiyatlisi quyidagilardir: hajmlilik va sig‘imlilik. Tabiiyki, Shimoliy
Amerika, G‘arbiy Yevropa va bizning bozorlar uchun hajm bo‘yicha ko‘rsatkichlar
keskin farqlanadi.
Turli xil korxonalar va ishtirokchilar bozorning bu segmentida har biri o‘z
maqsadini ko‘zlaydi, lekin B2B andozasini tadbiq etib, undan foydalanishda hamma
yutishi mumkin. Texnologik yechimlarni yetkazib beruvchilar B2B andozasini
amalga oshirishda o‘z mahsulotlari texnologiya va ilmlarini sotuvdan va keyinchalik
bu bo‘yicha elektron tijorat jarayonini olib borish funksiyalarni
amalga oshirishdan
yutishadi.
Ta’kidlab o‘tish lozimki, ko‘p hollarda korxonalar axborot resursining egasi
yoki to‘la huquqli hamkori bo‘lib qoladi va uning faoliyatidan foyda olishda
qatnashadi.
