66
2. Elektron tijorat tizimi taraqqiyotini belgilovchi faktorlar.
3. Ko`p bosqichli savdo qilish jarayonlari.
4. Elektron tijoratda - umumiqtisodiy faktorlar haqida tushuncha.
5. Elektron tijoratda IT-infratizim omillari.
Mustaqil o’rganish uchun savollar:
6. IT-infratizim
faktorlari:
raqamli
texnologiyalarini,
birinchi
navbatda
telekommunikatsiyani
rivojlantirish; internet-auditoriyasining kengayib va
o’sib borishi.
7. Mobil va kompyuter platformalarini rivojlanish doirasining intellektual
salohiyati darajasi.
8. Boshqarish faktorlari: korporativ boshqarish samaradorligi; rahbarlar
tomonidan yangiliklarni o’zlashtirish dinamikasi; korruptsiya darajasi.
9. Huquqiy faktorlar: elektron savdoni huquqiy tartiblash darajasi.
8-MAVZU. WEB-SAHIFA-ELEKTRON
TIJORATNING ASOSI SIFATIDA
1.Web sahifa ta’riflarining tasniflari va modellari
2. Web sahifalarni yaratishning bosqichlari
Tayanch so’zlar:
Web-saytlar, sayt kuzatuvi, internet-auktsion, biznes
model,elektron do’kon, dinamik sayt,axborot xavfsizligi.
WWWda hujjatlar aniq bir kompyuter platformalariga mo’ljallangan yoki
qaysidir format bilan saqlanishini oldindan aytib bo’lmaydi.
Ammo kompyuterda
ishlayotgan foydalanuvchi qaysi terminalda ishlasliidan qat’i nazar, yaxshi
formatlangan hujjatni olishi kerak. Bu muammoni HTML andoza tili hal qiladi.
HTML (Hyper Text Markup Language - gipermatnni belgilash tili) WWW da
gipermatn hujjatlarni tayyorlash vositasidir. HTML hujjatning tuzilishini
ifodalovchi uncha murakkab bo’lmagan buyruqlar majmuyidan iborat. HTML
buyraqlari orqali matnlar shaklini istagancha o’zgartirish, ya’ni matnning ma’lum bir
qismini ajratib olib, boshqa faylga yozish, shuningdek, boshqa joydan turli xil rangli
tasvirlarni qo’yish, audio va video ma’lumotlarni joylashtirish mumkin.
U boshqa
hujjatlar bilan bog’laydigan gipermatnli aloqalarga ega.
Odatda, HTML tilida tahrirlash uchun dasturiy vosita talab qilinmaydi, lekin
tahrirlash uchun qulay vositalar ko’p. Ba’zi dasturiy vositalarda yaratilgan web-
saytlarni ayrim brouzerlar o’qimasligi mumkin. Shuning uchun, odatda, web-
ma’lumotlar HTML tili qoidasi bo’yicha kiritiladi.
HTML internet texnologiyalarida ishlash uchun yaratilgan bo’lib,
uning
67
hujjatlari (ASCII kodlarida yozilgan) oddiy matnli fayllarda iborat. Ular maxsus
belgilangan kodlarni o’z ichiga oladi. HTML - hujjatlarni oddiy foydalanuvchi
tomonidan yaratish va tahrirlash uchun MS Front Page, Macromedia Dreamweaver
va shunga o’xshash bir qancha maxsus dastur vositalaridan foydalanish mumkin.
MS Windows Notepad yoki Wordrad tahrirlagichida
ishlaganda HTML -
hujjatlarni matn ko’rinishida saqlash uchun «Soxranit kak» buyrug’idan foydalanish
kerak.
Oddiy matnli fayldan HTML - hujjatlar maxsus belgilar kodi (teglar) bilan
farqlanadi. Bu kodlar hujjatni formatlash, tayyor maketni aniqlash, boshqa
hujjatlarga taalluqli murojaatlarni ifodalash va boshqa ko’pgina amallarni bajaradi.
HTML
- kodlar, odatda, bosh harflar bilan yoziladi. Bu esa, o’z navbatida, ularni
asosiy matndan farqlashni va tahrirlashni osonlashtiradi.
Maxsus kodlar (teglar)da yozilgan HTML - hujjatning natijasini ko’rish
brouzer (browser) deb nomlanuvchi dastur orqali amalga oshiriladi. Bu
kategoriyadagi dastur vositalariga HTML formatdagi elektron hujjatlarni ko’rish
uchun mo’ljallangan vositalar kiradi. Zamonaviy brouzerlar nafaqat matn va
grafikani, balki musiqani,
inson nutqini, Internetda radio to’lqinlarini eshitishni,
videokonfe-rensiyalarni ko’rishni, elektron aloqa xizmati bilan ishlashni, telekon-
ferensiyalar xizmati bilan tanishish va shunga o’xshash ko’pgina im-koniyatlarni
yaratadi. HTML - hujjatlar uchun eng ko’p qo’llaniladigan brouzerlarga
Internet
Explorer, Opera va Mazillalarni misol qilib keltirish mumkin. Brouzerda HTML -
hujjatni tahrirlash imkoniyati bo’lmay, u faqat namoyish etadi. Brouzerdan
chiqmasdan turib, undagi buyraqlardan foydalanib, MS Windows Notepad yoki joriy
kompyuterda mavjud bo’lgan boshqa dasturiy vositalar yordamida HTML - hujjatni
tahrirlash mumkin.
