MA'LUMKI, O‘ZBEKISTONDA TIL TA'LIMI MODELINI QABUL QILISH ISTAGI
MAVJUD BO‘LIB, U ORQALI BARCHA MAKTAB BITIRUVCHILARI YUQORI
DARAJADAGI BILIMLARGA EGA BO‘LISHLARI MUMKIN:
TIL TA'LIMI UCHUN
QANDAY MODELLAR KERAK?
O‘ZBEK TILI
(milliy til) (yaʼni C2 darajasi);
RUS TILI
(milliy, madaniy va iqtisodiy ahamiyatga ega bo‘lgan til) (yaʼni
C2 darajasi); va
INGLIZ TILI
(global savdo va madaniyat tili) (yaʼni C1 darajasi, tushunish
uchun B2 vaqtinchalik maqsad natijasi bo‘lishi mumkin).
O‘quvchilarning bilim darajasi va o‘zlashtirishini
baholashda izchil, tilga xolis bo‘lmagan yondashuvni
ta'minlash uchun barcha
ikkinchi va chet tilidagi
ta'lim Tillarga oid Yevropaning umumiy ma`lumotlar
doirasi (CEFR) bilan bog‘liq holda baholanishi
tushuniladi ( o‘qish, yozish, gapirish va tinglash
bilan bog‘liqligi).
Bu O‘zbekistonda ikkinchi va chet tillarini o‘qitishda
Kommunikativ Tillarni O‘qitish (CLT) yondashuvining
qabul qilinishiga mos keladi, bunda o‘zaro ta'sir
ta'lim mexanizmi va mo‘ljallangan natija
sifatida
xizmat qiladi, shuningdek amaliy "haqiqiy hayot",
"haqiqiy matnlar" va boshqa manbaviy
materiallardan foydalanadi.
Bundan tashqari, barcha o‘quvchilar o‘zlarining
milliy (ona) tillarini to‘liq va ravon bilishlari kerak
(yaʼni C2 darajasidagi vakolati). Buni maqsad sifatida
saqlab
qolish juda muhim, chunki o‘quvchilar
o‘zlarining ona tili bo‘lmagan maktablarga (masalan,
o‘qish rus tilida olib boriladigan maktablarga qabul
qilingan o‘zbek tilida so‘zlashuvchi o‘quvchilar)
qabul qilingan holatlar haqida xabarlar mavjud, shu
jumladan maktabni o‘z ona tillarini bilmasdan
tugatgan o‘quvchilar (o‘qish, yozish, gapirish va
tinglash qobiliyatlari bo‘yicha).
O‘qitish tili bolaligidanoq
savodxonlik asosida
o‘qitilib, maktab davomida ilgarilab borgan sari til
va adabiyotni o‘rganishga o‘tiladi.
Barcha holatlarda tilga oid ta'lim mazmuni ehtiyotkorlik
bilan "madaniy xaritalash" jarayoni bilan belgilanishi
kerak. Bu "madaniy savodxonlik" sohasidagi, xususan,
E.D.Xirshning asarlari bo‘yicha, yaʼni
madaniyatni
anglash va u bilan samarali ta'sir o‘tkazish qobiliyatiga
oid ma'rifiy tadqiqotlarga asoslangan. Xulosa qilib
aytganda, madaniy xaritalash jarayoni o‘rta maktab
bitiruvchisi samarali talaba (kelajakda o‘qishda,
universitetda yoki boshqa joylarda), jamiyat uchun
samarali iqtisodiy hissa qo‘shuvchi (ishchi, tadbirkor) va
fuqarolar (gazeta o‘quvchisi, siyosiy
jarayon ishtirokchisi
va madaniy meros amaliyotchisi) sifatida harakat qilishi
uchun qanday "asosiy bilimlar" talab etilishini
o‘rganishni o‘z ichiga oladi. Bu, o‘z navbatida, har bir
o‘quvchining o‘qishi davomida ushbu ma'lumotlarning
samarali uzatilishini kafolatlashi kerak.
Tilga nisbatan ushbu jarayon asosiy savodxonlik
tushunchalarini hamda O‘zbekistondagi
maktabni
bitirayotgan barcha o‘quvchilar uchun zarur bo‘lgan
madaniy savodxonlikni o‘rganadi. Bu barcha tillarga
(yaʼni, o‘zbek, rus va ingliz tillari va agar kerak bo‘lsa ona
tili), shu jumladan til va adabiyotga ham tegishli.
