23
Normalastırılmaytuǵın aylanba qarjılar – qarıydarǵa berip
jiberilgen tayar ónimler, esaptaǵı pul qarjıları.
Aylanba qarjıların normalastırıw kárxananıń úzliksiz
islewin
támiyinleytuǵın materiallıq baylıq hám basqa da resurslardıń minimal,
biraq jeterli awısıq bóleklerin qáliplestiriw ushın zárúr bolǵan aqsha
qarjıların anıqlawda paydalanıladı.
Aylanba qarjılarınıń norması tómendegi
formula menen
esaplanadı:
sh
j
k
to
to
or
q
ay
N
N
N
N
N
.
.
.
Bul jerde:
N
ór
- óndirislik resurslar;
N
tó
- tamamlanbaǵan óndiris;
N
tó
- tayar ónim;
N
k.j.sh.
– kelesi dáwir shıǵınları.
Aylanba qarjıların normalastırıw hám ásirese, materiallıq
resurslardıń normaların belgilewde tómendegi principlerge baǵınıw
tiyis:
- normalardıń progressivligi hám dinamikası;
- normanıń ekonomikalıq hám óndirislik-texnikalıq jaqtan
tiykarlanǵanlıǵı;
-
shiyki-zat, material, janılǵı, elektr energiyası hám
basqa da
resurslardı tuwrı tańlaw;
- zıyan hám joǵaltıwlardıń aldın alıw;
- gónergen normalardı qayta kórip shıǵıw hám de olardı ilim-
texnikanıń rawajlanıwınıń jetiskenliklerine sáykeslestiriw.
Resurslardı normalastırıwda bir neshe usıllar qollanıladı:
- ótken jıllar dawamında praktikada paydalanılǵan resurslar
haqqındaǵı esabat maǵlıwmatlardı úyreniw hám de bir neshe jıllar
dawamında júz bergen páseyiwlerdi esaplawǵa tiykarlanıwshı
statistikalıq-tájiriybe usılı;
24
- laboratoriya tájiriybeleri tiykarında tayarlanǵan hám de
instrumentler hám járdemshi materiallardıń jumsalıw normasın
anıqlawda qollanıwshı laboratoriya-texnikalıq usıl;
- júzege kelgen óndirislik proceslerden basqa, kárxananıń aldıńǵı
tájiriybeleri hám jetiskenliklerin esapqa alıw múmkinshiligin
beriwshi, materiallıq resurslardan paydalanıwdı normalastırıwdıń
jetistirilgen usılınan esaplanǵan esaplaw-analiz usılı.
Aylanba qarjıların normalastırıw ilajları óndirislik rezervlerdi
normalastırıw, tamamlanbaǵan óndiristiń optimal kólemi, tayar ónim
qaldıqları hám kelesi dáwir shıǵınların anıqlaw menen baylanıslı
wazıypalardı sheshiwge járdem beredi.
