1.2. Kárxananı shólkemlestiriwshi hújjetler
Kárxananıń shólkemlestiriwshilik hújjetlerin tayarlaw, kárxananı
shólkemlestiriw
hám keyingi jumıs procesindegi áhmiyetli
basqıshlardıń biri bolıp esaplanadı. Shólkemlestiriwshilik hújjetleri,
kárxanalardıń huqıq hám minnetlemelerin sáwlelendiredi.
Kárxanalar xızmetin tártipke salıwshı nızam hújjetlerinde eki
túrli shólkemlestiriwshilik hújjetler belgilep berilgen:
1. Kárxananıń Ustavı;
2. Shólkemlestiriwshilik shártnaması.
Ustav tiykarında yamasa tek ǵana shólkemlestiriwshilik
shártnama
tiykarında,
bir
waqıttıń
ózinde
Ustav
hám
shólkemlestiriwshilik shártnaması tiykarında háreket etiwi múmkin.
Kárxananıń shólkemlestiriwshilik shártnaması, kelisim tiykarında
dúziledi, Ustav bolsa shólkemlestiriwshiler tárepinen tastıyıqlanadı.
6
Kárxananıń Ustavı tiykarǵı shólkemlestiriwshi hújjet bolıp, onda
kárxananıń shólkemlestiriwshilik huqıqıy forması, ataması hám
mánzili, Ustav fondınıń muǵdarı, dáramatlardıń quramı hám bólistiriw
tártibi hám de kárxananıń fondın dúziw tártibi, kárxananı saplastırıw
hám qayta shólkemlestiriwdiń tártibi kórsetiliwi shárt.
Kárxananıń Ustavı onıń huqıqıy statusın, huqıq hám
minnetlemelerin belgilep beredi. Kárxana tuwrı hám tolıq tayarlanǵan
Ustav tiykarında jergilikli hákimiyat organlarında dizimge alınadı,
keyninen óziniń mórine iye boladı hám basqa da esap betlerin ashıw
huqıqın qolǵa kirgizedi. Óziniń móri hám bankte esaplasıw betine iye
bolmaǵan kárxana huqıqıy tárep dep esaplanbaydı hám ǵárezsiz
kárxana qatarına qosılmaydı.
Shólkemlestiriwshilik shártnaması kárxananıń shólkemlestiriliwi
hám jeke túrde yamasa birgeliktegi háreketiniń baslanıwın
xarakterlewshi hújjet bolıp esaplanadı.
Shólkemlestiriwshilik shártnamasında kárxananı dúziwdiń
tártibi, dáramat hám shıǵınlardı qatnasıwshılar ortasında bólistiriw
shártleri, qatnasıwshılardı kárxananıń diziminen shıǵarıwdıń tártibi
belgilep qoyıladı.
Kárxananıń múlkin qáliplestiriw hám onnan paydalanıw Ustav
hám shólkemlestiriwshilik shártnamanıń áhmiyetli bólegi esaplanadı.
«Kárxanalar haqqında»ǵı nızam boyınsha tómendegiler kárxana
múlkin qáliplestiriwdiń deregi bolıp esaplanadı:
- shólkemlestiriwshilerdiń pul hám materiallıq tólemleri;
- ónimdi satıwdan hám basqada túrdegi xızmetlerden alınǵan
dáramatlar;
- bahalı qaǵazlardan alınǵan dáramatlar;
- bankler hám basqa da kreditorlardan alınǵan kredit qarjıları;
- byudjetten alınatuǵın qárejetler (dotaciya), kapital qoyılmalar;
- kárxana, shólkem hám puqaralardıń biyǵárez hám qayırxomlıq
tólemleri , sonday-aq:
- almasıw, miyras hám sawǵa kórinisindegi múlkler;
- nızam menen qadaǵan etilmegen basqa da derekler.
|
