9.3. Marketing jobası hám markеting wazıypaları
Markеting koncepciyasınıń mazmunı onıń wazıypaların ámelge
asırıw arqalı sheshiledi. Markеting wazıypaları tómendegi toparlarǵa
bólinedi:
markеting izertlewleri;
ónimniń assоrtimеntin islep shıǵarıw tarawın rawajlandırıw;
satıw hám bólistiriw wazıypası;
tоvardı baǵdarlaw;
bahanı shólkemlestiriw wazıypası;
markеting-mеnеdjmеnt wazıypası.
Markеting wazıypaları - firmanıń basqa wazıypaları, yaǵnıy
óndiris, kadrlar, materiallıq tеxnika támiynatı, finanslıq, buxgaltеriya
esabı funkciyaları menen birge ámelge asırıladı.
Markеtingtiń wazıypaları xojalıq júrgiziwshi subyektlerdiń
basqa wazıypalarınan ayırmashılıǵı, markеting wazıypaları xojalıq
júrgiziwshi subyektler, onıń tutınıwshıları, qarıydarları ortasında
93
ayırbaslaw procesinde ámelge asırıw hám shólkemlestiriwge
qaratılǵanlıǵınan ibarat. Sonlıqtan da markеting wazıypaları barlıq
waqıt ózgerip turatuǵın zárúrlik hám de talaptıń qáliplesiwi, jaratılıwı
hám rawajlanıwına tásir etedi.
Marketing jobası
Marketing tómendegi shártlerde qollanıladı:
1. Bazardı tovarlar menen tolıq támiyinlew, yaǵnıy usınıstıń
talaptan asıp ketiwine erisiw.
2. Keskin báseki, yaǵnıy qarıydarlar ushın gúresti kúsheytiw.
3. Erkin bazar qatnasıqları, yaǵnıy bazardı tańlawda baha
belgilewde,
tovarlardı
satıwda,
administraciya
aralasıwınıń
shekleniwinde hám t.b.
4. Tolıq turaqlılıq – yaǵnıy maqsetti, basqarıw strukturasın,
miynet haqıların, byudjet statyaları boyınsha qarjılardı bólistiriwde óz
betinshelikke erisiw.
Marketing jobasın ámelge asırıwda tómendegi nızamshılıqlarǵa
tiykarlanıw maqsetke muwapıq esaplanadı:
1. Tutınıwshılardı túsiniw bul bazar konyunkturasınıń ózgeriwi
hám zárúrliklerin esapqa alıwǵa tiykarlanıw. Bizneste tutınıwshı hám
onın zárúrligin esapqa almay turıp joqarı paydanı alıw múmkin emes.
2. Qarıydar ushın gúres bul jerde basshı qarıydar maǵan
boysınıwı kerek dep emes, al men qarıydarǵa baylanıslıman degen
pikirde jumıs alıp barıwı kerekligi. Hár qanday isbilermenlik háreketi
nátiyjesin qarıydar bahalaydı.
3. Óndiristi bazar talaplarına joqarı dárejede sáykeslestiriw.
Kárxanada marketing strategiyasın belgilewde marketing
háreketi bes koncepciyaǵa tiykarlanıwı usınıs etiledi. Olar:
1. Óndiristi jetilistiriw konсepciyası (óndiris);
2. Tovarlardı jetilistiriw konсepciyası (tovar);
3. Kommerciyalıq shıǵınlardı tezlestiriw konсepciyası (satıw);
4. Marketing konсepciyası (tutınıwshı);
5. Social–etnikalıq marketing.
94
Social–etnikalıq marketing koncepciyasınıń maqseti tek tovarlar
islep shıǵarıw, tutınıwshılardıń zárúrligin támiyinlew ǵana emes, al
bálkim jámiyettiń zárúrliklerini de támiyinlew bolıp tabıladı.
Marketing
strategiyası
óndiriste firma joqarıda aytıp
ótilgenlerdiń bir yamasa onnanda kóp koncepciyalarınan paydalanıwı
múmkin. Házirgi kúnde anıq jaǵdaylardan kelip shıǵıp marketingti 8
túrge bóliwimiz múmkin.
1. Konverciyalıq marketing – bul kópshilik imkaniyatlı
qarıydarlardı tovar hám xızmetlerden bas tartıwı bolıp tabıladı. Bul
jerde baslı wazıypa qarıydarlardıń pikirin ózgertiw bolıp esaplanadı.
2. Qollap-quwatlawshı marketing – tovarlarǵa talaptıń joqlıǵı
menen baylanıslı bolıp, tiykarǵı wazıypa, sebebin úyreniw hám onı
sheshiw ilajların islep shıǵıw.
3. Rawajlandırıwshı marketing – jańadan jaratılıp atırǵan
tovarlarǵa talaptıń qáliplesiwi.
4. Remarketing – tovarlardıń ómirlik dáwiriniń belgili bir
waqtında barlıq tovarlarǵa talaptıń páseyiwi. Marketingtiń maqseti –
jańa imkaniyatlarǵa súyeńgen túrde talaptı jaylastırıwdı jetilistiriw.
5. Sinxromarketing – satıwdı turaqlastırıw maqsetinde talaptıń
ózgerip turıwınan (qalqıp turıwınan) paydalanıwına aytıladı.
6. Kómeklesiwshi marketing – tovar dárejesi hám strukturasın
tolıǵı menen talap dárejesi hám strukturasına sáykes keliwi.
7. Demarketing – tovarǵa talaptıń usınıstan hádden zıyat asıp
ketiwinde qollanıladı.
8. Qarsı xarakterlewshi marketing – talaptı kemeytiw
maqsetinde qollanıladı.
Marketing boyınsha firmanıń kompleks ilajlardı belgilewde
tómendegilerge tiykarǵı itibardı qaratıwımız kerek:
- firma tovarlarınıń tutınıwshıları hám olardıń minez-qulqın
jeterli dárejede úyreniw;
- firmanıń bazar imkaniyatları boyınsha analizi;
- islep shıǵarılıp atırǵan tovarlarǵa baha beriw hám olardıń
keleshektegi perspektivaların belgilew;
95
- tovarlardı satıw (tarqatıw) forması hám jolların analizlew;
- firma paydalanıp atırǵan bahanı qáliplestiriw usıllarına baha
beriw;
- bazarda tovarlardıń háreketin úyreniw;
- básekileslerdi úyreniw;
- bazar baylanısın (úlesin) anıqlaw hám tańlaw.
Bazardı segmentlerge ajıratıwda bir qatar talaplarǵa juwap
beriwimiz maqsetke muwapıq boladı.
1. Hár bir kórilip atırǵan bazar segmenti anıq belgilengen bolıwı
kerek.
2. Tańlanǵan bazar segmenti názerde tutılǵan dáramattı keltiriwi
kerek.
3. Bazar segmentleri satıwdıń nátiyjeli jollarınan paydalanıwǵa
sáykes keliwi kerek.
4. Bazar segmenti orınlı bolıwı shárt.
5. Bazar segmentleri iykemlesiwshi, orın almasıwǵa qolaylı
bolıwı kerek.
6. Belgili túrdegi qarıydarlardan paydalanıw is tájiriybelerine
juwap beriwi kerek.
7. Básekiden maksimal dárejede qorǵalǵanlıǵın támiyinlewi
kerek.
Firma bazar segmentin tańlawda tómendegi kriteriyalarǵa
súyenedi:
- social–ekonomikalıq;
- demografiyalıq;
- aymaqlıq (regional).
Bazardıń
segmentlerge
ajıratılıwı
isbilermenge
ayırım
qarıydarlar toparların tereń úyreniw hám olardıń zárúrliklerin
támiyinlewdi bahalaw imkanın beredi.
Dúnya tájiriybesinde bazardı iyelewdiń bir neshe strategiyası
bar, olar tómendegilerden ibarat:
- ulıwmalıq marketing.
- tovar – kategoriyalasqan marketing.
96
- maqsetke baǵdarlanǵan marketing.
Marketing jobasınıń áhmiyetli elementleriniń biri – bahanı
qáliplestiriw bolıp esaplanadı. Baha quramalı ekonomikalıq
kategoriya esaplanıp, ónim qunınıń puldaǵı kórinisi bolıp tabıladı.
Tovarlardıń ómirlik dáwirinde baha ózgerip turıwı múmkin.
Bahanıń joqarǵı hám tómengi shegarası – bul anıq bir tovarǵa tiyisli
boladı. Firma bahanı qáliplestiriwde tómendegilerge itibar qaratsa
maqsetke muwapıq bolıp tabıladı:
- ónimnın ózine túser bahasına;
- básekiles tovarlar bahasına;
- tovardıń abzallıqlarına hám kemshiliklerine;
- usı tovarǵa bolǵan talap dárejesine.
Baha siyasatınıń baslı maqseti bazarda belgili bir úleske iye
bolıwı hám joqarı payda alıw bolıp tabıladı.
Marketingtiń áhmiyetli elementleriniń biri tovarlardı bólistiriw
sxemasına tiykarlanıp, bul satıw jolların shólkemlestiriwdi ańlatadı.
Marketing jobasınıń jáne bir elementi tovarlar háreketin qollap-
quwatlaw usılları bolıp tabıladı. Satıwdı qollap-quwatlaw sawda
procesinde ámelge asırıwda hár qıylı túrdegi qollap-quwatlawshı
qurallardan paydalanıwına aytıladı.
Olarǵa:
- tutınıwshılardı qollap-quwatlaw;
- sawda háreketin qollap-quwatlaw;
- firmanıń sawda qánigelerin qollap-quwatlaw.
|