121
Háreket etiw
sheńberi boyınsha basqarıw qararların
ekonomikalıq, shólkemlestiriwshilik, jámiyetlik, texnikalıq hám
texnologiyalıq qararlarǵa bóliw múmkin.
Sonday-aq, basqarıw
qararları, basqarıw dárejesi boyınsha da tómendegi basqıshlarǵa
bólinedi: usta, uchastka baslıǵı, cex baslıǵı, óndiris baslıǵı, kárxana
hám birlespe baslıǵı, wázir.
Qararlar tásir etiw baǵdarı boyınsha sırtqı hám ishki bolıp
bólinedi. Sırtqı qararlar basqa dárejege qaratıladı, ishki qararlar bolsa
ayrıqsha bólimlerdi yamasa kárxananıń ózin qamtıp aladı.
Basqarıw qararları funkcional mazmunı boyınsha ekonomikalıq,
shólkemlestiriwshilik,
koordinaciyalıq,
qollap-quwatlawshı,
basqarıwshı hám qadaǵalawshı qararlarǵa bólinedi.
Tákirar islep shıǵarıwdı shólkemlestiriw boyınsha jeke, kásiplik
hám mamanlıqlarǵa bólinedi. Jeke qararlar basshınıń kollektiv penen
kelisimisiz hám dodalawsız yamasa ayrıqsha insanlar tárepinen
islep
shıǵıladı. Kópshilik jaǵdayda bular kárxananıń rawajlanıwı jolındaǵı
principial mashqalalarǵa tiyisli bolmaǵan operativ qararlar bolıp
esaplanadı.
Miynettiń túri boyınsha qararlar standart hám
standart emes
qararlarǵa bólinedi.
Standart, ayırım jaǵdayǵa baǵdarlanǵan qararlar – bul
qararlardıń ózin islep shıǵıw hám onı qabıllaw procesindegi qararlar
bolıp esaplanadı. Baǵdarlastırıw múmkin bolǵan qararlardıń arasında
sonday standart basqıshqa jetti, olardı matematikalıq
model
formasında túsindiriw múmkin. Yaǵnıy kompyuterdiń texnikalıq
procesine áhmiyetli bólimdi kirgiziw imkaniyatı tuwıladı.
Standart
emes qararlar - bul eń quramalı, tiykarǵı qararlar bolıp tabıladı. Tez
sheshiletuǵın mashqalaǵa dóretiwshilik qatnas jasaw ushın qolaylılıǵı
menen ajıralıp turadı. Dóretiwshilik qararlar bárhama jedellik hám
jańalıqlarda payda boladı.
Biraq standart emesliktiń xarakterin dıqqat
penen analizlew
kerek. Egerde onı bir qatar ayrıqsha mashqalalarǵa bólip úyrense,
122
keńeytilgen analizde bunday jaǵdaydıń onsha qolaylı emesligin kóriw
múmkin.
Solay etip, basqarıw qararları insan háreketiniń hárqanday
dárejesinde shólkemlestiriwdiń baslanıwı bolıp esaplanadı. Onıń
tiykarında nızamlar tastıyıqlanadı, ol materiallıq-texnikalıq, finanslıq
hám miynet resurslarınan paydalanıwdı rejelestiriw, orınlawshılar hám
basshılardıń juwapkershiligin joqarılatadı hám maqsetke erisiw jolında
olardıń ornın belgileydi.