139
procesleriniń elementlerge bóliniwi óndiris procesiniń strukturasın
quraydı.
Óndiris procesi sanaat ónimlerin
jetistiriwdegi roline qaray,
tiykarǵı, járdemshi hám xızmet kórsetiwshi proceslerge bólinedi.
Miynet predmetleriniń tiykarǵı ónimge aylandırılıwı tiykarǵı
process dep ataladı. Bunday proceslerge mashina islep shıǵarıwshı
zavodlarındaǵı tómendegiler kiredi: tayarlaw basqıshında — polattı
voronkalarda eritiw, detallardı quyıw ushın qum qáliplerdi tayarlaw;
islew beretuǵın basqıshta - usı mexanizmge tiykarlanǵan
yamasa
ıssılıq arqalı detallardıń ózine tán ózgesheligi tiykarında, ólshew hám
sırtına sapalı islew beriw; svarkalawda detallardı bir jerge (uzelge)
jıynaw yamasa tamamlanǵan detallar — mashina hám olardıń
bóleklerin hám kompleks detalların (podshipnik,
elektromotor,
ásbaplar) jıynaw.
Járdemshi procesler óndiris ushın xızmet kórsetedi hám ónim
jetistiriwdiń tiykarǵı procesinde úzliksiz támiyinleydi. Bularǵa
tómendegiler kiredi: óndiristi ásbap-úskeneler menen támiyinlew
(shtamplar, modellerdi tayarlaw hám olardı ońlaw, sxemalar), ońlaw
boyınsha xızmet kórsetiw (úskenelerdi ońlaw, modernizaciya hám hár
túrli úskenelerge kúndelikli xızmet kórsetiw), hár qıylı energiya
(elektr energiyası, puw, hawa h.t.b.) lar menen óndiris ushın xızmet
kórsetiw.
Xızmet kórsetiw procesine kárxanalardıń material-texnikalıq
támiyinleniwi, tayar ónimlerdi satıw, transport xızmetin kórsetiw h.t.b.
kiredi.
Miynet quralları tásir kórsetiwdiń usıl hám
xarakterine qaray
tiykarǵı hám járdemshi procesler: qol kúshi menen, mashina-qol
menen,
mashina menen, avtomatlastırılǵan hám apparat penen
orınlanatuǵın proceslerge bólinedi.
Qol
menen
orınlanatuǵın
process
tiykarınan
miynet
predmetleriniń qáliplesiwiniń ózgeriwine qaratılǵan boladı.
Mashina
hám qol kúshi menen orınlanatuǵın proceske tek ǵana mashinalar
menen orınlanatuǵın jumıstıń elementleri emes, al qol miyneti menen
140
orınlanatuǵın jumıslar da kiredi. Mısalı: detallarǵa
qol menen islew
beriw. Mashina hám mexanizmlerdiń járdemi menen orınlanatuǵın
proceste materiallardıń forması, úlken-kishiligi, kórinisi, jaǵdayı
ózgeredi hám jumısshılardıń qatnasıwı shegeralanǵan boladı.
Avtomatlastırılǵan procesler - jumısshılardıń qatnasıwısız yamasa tek
ǵana olardıń baqlawı járdeminde iske asırıladı.
Apparatlı process - fizikalıq, ximiyalıq hám ıssılıq proceslerge
baylanıslı bolıp, bul arnawlı agregatlarda texnologiyalıq proceslerdiń
orınlanıwı menen xarakterlenedi.