153
hám de basqarıwdıń strukturasına hám rejelestiriwge tásir kórsetedi.
Ayırım kárxanalarda óndirislik uchastkalar tiykarǵı texnologiyalıq
belgiler tiykarında shólkemlestirilse, seriyalı óndiriste, olar ónimniń
texnologiyalıq belgileri boyınsha shólkemlestiriledi.
Ónimniń nomenklaturasınıń kóp túrliligi hám óndiristiń
muǵdarına qarap (yaǵnıy, kárxanalardı qánigelestiriwdiń dárejesi
boyınsha) seriyalı óndiris tómendegi seriyalarǵa bólinedi:
- mayda seriyalı óndiris óziniń ózgeshelikleri menen birimlep
óndiriwge jaqın turadı hám bunda ónim
mayda seriyada, yaǵnıy bir
neshe danalap, onlap yamasa júzlep shıǵarıladı;
- ortasha seriyalı óndiriste ónim jetistiriw seriyalap (onlaǵan hám
júzlegen atamada) jetistiriletuǵın mashinalardıń quwatlıǵınıń úlken-
kishiligine baylanıslı;
- kishi seriyalı óndiris bolsa salıstırmalı túrde az nomenklaturada
kóplep ónim jetistiriw menen xarakterlenedi.
Seriyalı
óndiristi
shólkemlestiriw
tómendegi
tiykarǵı
ózgeshelikleri menen xarakterlenedi:
- jetistirilip atırǵan ónim nomenklaturasınıń kópligi hám
dawamlıǵı;
- qánigelestirilgen jumıs ornına turaqlı túrde baylanıslı bolǵan
operaciyalardı orınlaw;
- ónimdi seriyalap jetistiriw hám detallardı partiyalap, aldın-ala
belgilengen tártipte izbe-iz óndiriw;
- qánigelestirilgen hám arnawlı úskeneler menen birge universal
ásbap-úskenelerden paydalanıw;
- ónimdi tayarlawda kóp miynetti talap etetuǵın hám qol kúshi
menen orınlanatuǵın jumıslardıń salmaǵın azaytıw;
- óndiris procesiniń salıstırmalı túrde qısqarıwı (ayırım óndiriske
salıstırǵanda).
Óndiristi operativ basqarıwdı oraylastırıw. Seriyalı óndiristiń
hár qıylı túrdegi kórinisin anıqlaytuǵın obyektiv kórsetkish,
úskenelerdiń seriyalı júkleniw koefficienti (K
ser
) bolıp esaplanadı.
154
c
c
ser
U
O
K
Bul jerde: O
c
— bir cexta tayarlanatuǵın detallardıń
operaciyalarınıń sanı;
U
c
— cexta ornatılǵan úskenelerdiń sanı.
Praktikada tómendegi seriyalaw koefficientleri qollanıladı:
- mayda seriyalı óndiriste 20-40;
- ortasha seriyalı óndiriste 5-20;
- iri seriyalı óndiriste 3-5.
Óndiristiń massalıq túri. Massalıq óndiris bir túrdegi ónimdi
úzliksiz túrde uzaq waqıt dawamında kóplep hám tákirar
jetistiriw
menen xarakterlenedi. Uchastka, liniya, jumıs ornında óndiris procesi
qatań túrde qaytalanadı. Bunday kárxanalar bir yamasa eki túrdegi
ónimdi jetistiriwge qánigelesedi.
Óndiristiń massalıq túri tómendegi tiykarǵı ózgeshelikleri menen
xarakterlenedi:
- ónimniń onshama kóp bolmaǵan nomenklaturasın turaqlı túrde
kóplep jetistiriw;
- turaqlı túrde biriktirilgen operaciyanı orınlaw ushın jumıs ornın
qánigelestiriw;
- arnawlı úskeneler hám joqarı ónimdarlı úskenelerdiń salmaǵın
belgili dárejede kóbeytiw;
- mexanizaciyalastırılǵan hám avtomatlastırılǵan proceslerdiń
salmaǵın kóbeytiw hám qol kúshi menen orınlanatuǵın jumıslardı
keskin qısqartıw;
- óndiris procesin qısqartıw (seriyalap óndiriske salıstırǵanda);
- óndiristi basqarıw funkciyasın oraylastırıw hám operativ
rejelestiriw.
Kárxana jumısınıń ekonomikalıq nátiyjeliligin joqarılatıw ózine
tán hár qıylı óndiris penen anıqlanadı hám jánede aldınǵı
texnologiyanı engiziw hám óndiristi shólkemlestiriwdiń dárejesi
menen belgilenedi. Mısalı: birimlep óndiriwde kárxanalardı arnawlı
155
qayta qurallandırıwǵa jumsalatuǵın shıǵınlarınıń ózine túser bahadaǵı
úlesi 1,5-2,5 payızdı, seriyalı túrinde 5-6,0 payızdı, massalıqta
bolsa
8-12 payızdı quraydı.Kárxanalarda qollanılatuǵın óndiristiń házirgi
zaman usılları tómendegi kóriniste boladı: úzliksiz (potok); partiyalı;
Birimlep jetistiriw (danalap). Bulardıń bir-birinen ayırmashılıǵı
jumıs ornınıń qánigelesiw dárejesi, miynet predmetleriniń jumıs
ornındaǵı háreket usılı, cex hám uchastkalardıń óndiris usılları,
ritmlilik hám úzliksizlik dárejesi menen belgilenedi.
