INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR Maxsus son, 2023-yil, dekabr
ISSN 2181-4732
54
3-rasm. G‘altakmola radiusini aniqlashga doir sxema
Kombinatsiyalashgan agregat g‘altakmolasining harakati davomida dalaning notekisliklari va
tuproqning fizik-mexanik xossalari o‘zgaruvchanligi tufayli u bo‘ylama-tik tekislikda ramaga
berkitilgan nuqtaga (sharnirga) nisbatan majburiy tebranib ishlaydi, ya’ni u ish jarayonida shu
tekislikda burchak tebranishlarga ega bo‘ladi. Bu tuproqning bir tekis zichlanmasligiga olib keladi.
Shuning uchun nazariy tadqiqotlarda g‘altakmolaning ishlov berish chuqurligi bo‘yicha bir tekis
yurishi tadqiq etildi.
G‘altakmola tortqisining muvozanat holatidan og‘ish burchagini aniqlash uchun quyidagi ifoda
olindi
,
/
sin
2
2
2
2
2
2
1
г
k
mг
г
n
п
k
тг
x
г
z
m
В
b
l
m
l
l
l
С
l
В
C
N
l
m
t
R
t
(5)
bunda
N
х
-tuproq
reaksiya
kuchining
gorizontal
tashkil
etuvchisi,
N;
m
г
-g‘altakmolaning
massasi,
kg;
l-
g‘altakmola
tortqisining
uzunligi,
m;
l
п
- tortqini g‘altakmolaga berkitilgan nuqtasidan prujina bosim kuchi qo‘yilgan nuqtagacha bo‘lgan
masofa, m;
C
mг
- tuproqning ish organining bir birlik qamrash kengligiga keltirilgan bikirligi, N/m
2
;
В
k
- g‘altakmolaning qamrash kengligi, m;
ΔR
z
-o‘zgaruvchan kuchning amplitudasi, N;
δ
1
- reaksiya kuchining og‘ish burchagi, gradus;
ω
- o‘zgaruvchan kuchning aylanma chastotasi, s-
1
;
b
mг
- tuproqning g‘altakmolaning bir birlik qamrash kengligiga keltirilgan qarshilik koeffitsiyenti,
N·s/m
2
;
С
п
-bosim prujinasining bikirlik koeffitsiyenti, N/m.
(5) ifodaning tahlili shuni ko‘rsatadiki, g‘altakmola tuproqqa botish chuqurligining va demak
tuproq zichligining bir tekisligi uning massasi, uni rama bilan bog‘laydigan tortqining uzunligi, bosim
prujinasining bikirligi, o‘zgaruvchan kuchning amplitudasi hamda tuproqning fizik-mexanik
xossalariga bog‘liq bo‘lib, berilgan ish sharoiti uchun talab darajasidagi ish sifati g‘altakmolaning
massasi va bosim prujinasining bikirligini to‘g‘ri tanlash hisobiga erishiladi.
