20-asr boshlarigacha hozirgi Qashqadaryo viloyati hududida
yashagan aholining ko
ʻpchiligi orasida
urug
ʻqabilalarga boʻlinish saqlanib kelgan. Mas, Qarshi shahri va uning atroflarida mangʻit, saroy, qavchin,
qatag
ʻon, kutchi, qipchoqlar, xtoy, qirq va boshqalar urugʻlar, Shahrisabz va uning atroflarida kenagas,
saroy, qutchi, turk, qatag
ʻon, qalmoq, qangʻli, chuyut, qiyot, qoʻngʻirot, mojor, mangʻit, mitan, moʻgʻul,
nayman,
sayot urug
ʻlari, Gʻuzor va uning atroflarida qavchin, kerayit, qoʻngʻirot, mangʻit va boshqalar
urug
ʻlar yashagan. Ular dehqonchilik, chorvachilik va hunarmandchilik bilan shugʻullanishgan.
Qashqadaryo ko
ʻprigi Qarshi shahri, Ravoq MFY Qarshi shahridagi qadimiy koʻprik ayni paytda “Amir
Temur ko
ʻprigi” deya nomlanadi. Manbalarga koʻra, u 700 yillik tarixga ega boʻlib, qadimda
Qashqadaryo
daryosi qirg
ʻoqlarini birlashtirgan hamda xalqaro iqtisodiy va ijtimoiy aloqa vositasi boʻlgan.
Bir vaqtlar
ushbu tarixiy ko
ʻprik ustidan Eron va Hindistonni Yevropa bilan bogʻlovchi karvon yoʻllari oʻtgan. Shu
bois bu voha asrlar davomida gullab-yashnagan. Olim va sayyoh German Vamberining yozishicha, 1860-
yillarda Qarshi shahrida 10 ta karvonsaroy, katta bozor, shahar
aholisi dam oladigan bog
ʻ boʻlgan. U
bunday bog
ʻni boshqa yurtlarda uchratmaganini alohida qayd etgan. Oʻrta Osiyoning qadimgi
inshootlaridan hisoblangan ko
ʻprik asosan pishiq gʻisht va mustahkamlovchi qorishmalardan iborat boʻlgan,
unda 12ta pillapoya va 14ta ravoq ko
ʻrinib turgan. Vaqt oʻtishi bilan daryoning oʻzani kengayadi, koʻprikni
uzaytirish va qayta ta
ʼmirlash zarurati tugʻiladi. Shu tufayli 1914-yilda koʻprikning
har ikki tarafidan
qo
ʻshimcha qismlar qurilgan hamda kirish joyida pishiq gʻishtdan ikkita qorovulxona barpo etilgan. Ular
yuk transporti harakatiga xalaqit berganligi uchun 1970-yilda buzib tashlangan, lekin 2005-yilda yana qayta
tiklangan. Inshoot juda puxta, mustahkam qurilgan bo
ʻlib, oʻzbek meʼmorchiligidagi muhandislik sohasida
dadil qadam hisoblanadi. Tarixiy ma
ʼlumotlar shundan dalolat beradiki, Qashqadaryo koʻprigi
ustidan
makedoniyalik Iskandar qo
ʻshinlari, aravalari, arablar, Chingizxon,
Amir Temur, Bobur, Shayboynixon
suvoriylari ham o
ʻtgan.
'''Imom Mo
ʻyin an-Nasafiy majmuasi''' Qarshi tumani, Qovchin MFY, Qovchin qishlogʻi Qashqadaryo
zaminining ulug
ʻ allomalardan, dunyo fanlari rivojlanishiga oʻzining salmoqli hissasini qoʻshgan, ayniqsa
Movarounnahrning fiqh (islom huquqshunoslik) ilmi miqyosidagi katta o
ʻrin tutgan Motrudiya kalom
maktabini atoqli namoyandalaridan biri buyuk olimlar oilasiga mansub yirik faqih Abul Mu
ʼiyn an-Nasafiy
1027-yil Nasaf shahrida tug
ʻilgan. Abul Muʼiyn uzoq vaqt Buxoro va Samarqandda yashab ijod etgan.
Fathulloh Xulayf “Abul Mu
ʼiyn Moturudiy kalom maktabini himoya qilib turuvchi buyuk shaxs” deb
tariflaydi. “Vaqf” xayriya jamoat fondi Qashqadaryo bo
ʻlimi
