Qishloq xo‘jaligini raqamlashtirishda innovatsion texnologiyalardan foydalanish jarayonlarini tadqiqot qilish. Sadullayev Sanjar Samat o'g'li – Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universitetining

Download 28.32 Kb.
bet	1/3
Sana	30.09.2022
Hajmi	28.32 Kb.
	#26608

1 2 3

Bog'liq
санжар макола
22.09.1994 (1), O‘RQ-764 15.04.2022 (1), 4-МАВЗУ tarbiyaviy ishlar, РУС-ТИЛИ-МИЛЛИЙ-9-СИНФ-2023, foydali fayllar uz tarbiya-texnologiyalari-va-ularning-o0ziga-xos-xususiyatlari, Бумеранг таркатма рус, 4 maruza, Firma foydasini aniqlash va maksimallashtirish Reja Firma darom, 5-Mavzu JIXIM, 6, result, ruxsatnoma, InVxQCoCJC7mTnKFpaPco0PybWVaSvbz (2), 777777

Kalit so’zlar

Qishloq xo‘jaligini raqamlashtirishda innovatsion texnologiyalardan foydalanish jarayonlarini tadqiqot qilish.

Sadullayev Sanjar Samat o'g'li –

Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universitetining –
2 kurs talabasi

Annotatsiya: Ushbu maqolada qishloq xo‘jaligi iqtisodiyotini rivojlantirish, shuningdek, innovatsion texnologiyalarni qo‘llash orqali qishloq xo‘jaligini raqamlashtirish kabi dolzarb va biroz ustuvor yo‘nalishlardan biri muhokama qilinadi. Maqolada ishlab chiqarish jarayoniga kiritilgan texnologiyalarning xususiyatlari tavsiflanadi va ta'kidlanadi. Agrosanoat majmuasida qo‘llanilayotgan innovatsion texnologiyalar atroflicha ko‘rsatilib, guruhlangan va tahlil qilingan.

Kalit so’zlar: raqamlashtirish, qishloq xo‘jaligi, axborot texnologiyalari, agrosanoat kompleksi, raqamli texnologiyalar, raqamli iqtisodiyot, innovatsion texnologiyalar.

Kirish

Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyotini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishi innovatsion texnologiyalarni joriy etish va raqamlashtirishdir. Viloyat qishloq xo‘jaligida, qolaversa, butun davlatda raqamlashtirish uning faoliyati samaradorligi va barqarorligini oshirish zarurati hisoblanadi. Shu bilan birga, agrosanoat majmuasini raqamlashtirish, ishlab chiqarish jarayoniga innovatsion texnologiyalarni joriy etish va ulardan foydalanish samaradorligi masalalari to‘liq o‘rganilmagani tadqiqot mavzusining dolzarbligi va tanlovini belgilab berdi.

Tadqiqotning maqsadi agrosanoat majmuasi faoliyatiga raqamli va innovatsion texnologiyalarni joriy etish orqali agrosanoat majmuasining raqamli iqtisodiyotini rivojlantirish xususiyatlarini va ulardan foydalanish samaradorligini ochib berishdan iborat.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi boshqa mamlakatlarda qishloq xo‘jaligida raqamlashtirishni joriy etish bo‘yicha ilg‘or tajribalarning xususiyatlarini ajratib ko‘rsatishda, shuningdek, ichki bozorda qo‘llanilishi darajasini aniqlashdadir.
Ta’kidlash joizki, mualliflar mazkur ilmiy ishda tadqiqotning metodologik asosini tashkil etuvchi guruhlash usuli, taqqoslash metodi va tahlil usuli kabi usullardan foydalanganlar.
Jahon amaliyoti va muvaffaqiyatli qishloq xo'jaligi ishlab chiqaruvchilarining tajribasi shuni ko'rsatadiki, ilg'or raqamli texnologiyalardan foydalanish qishloq xo'jaligi mahsulotlarining butun hayoti davomida hosilning sezilarli o'sishini va mehnat unumdorligini oshirishni ta'minlaydigan qulay tuproq, agrotexnik va hududiy sharoitlarni yaratishga imkon beradi.
Yoqilg'i-moylash materiallari, elektr energiyasi, ish haqi uchun moliyaviy xarajatlarni kamaytirish, ishchilarning ish haqi va boshqa turdagi xarajatlar, tuproq unumdorligini saqlash va atrof-muhitni muhofaza qilish. ^[1]
Mahalliy qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqaruvchilar tomonidan axborot va raqamli texnologiyalardan foydalanish muammosini ko‘rib chiqayotganda shuni ta’kidlash joizki, hududlar va agrosanoat kompleksi rivojlangan mamlakatlardan orqada qolishi uzoq muddat davomida investitsiyalar uchun shart-sharoitning yo‘qligi va bugungi kunda past ko‘rsatkichlar bilan bog‘liq.
Bugungi kunda telemetrik tizimlar tufayli qishloq xo'jaligi birliklari natijalarini yaxshilash, shuningdek, texnologik jarayonlarning tartibi to'g'risidagi ma'lumotlarni kuzatish, yig'ish, qayta ishlash va tahlil qilish uchun vaqt va moddiy xarajatlarni kamaytirish mumkin.
Bugungi kunga kelib, telemetriya tizimlari bir nechta qishloq xo'jaligi texnikasi va mobil qishloq xo'jaligi uskunalarini ishlab chiqaruvchilar tomonidan taklif etiladi. Qishloq xo'jaligi texnikasi ishlab chiqaruvchilari orasida o'z mashinalari uchun masofaviy prognozlash va telemetriya uchun maxsus tizim Rostselmash tomonidan ishlab chiqarilgan.
____________________
Revenko N.S. Axborot globallashuvi davridagi AQSh raqamli iqtisodiyoti: hozirgi tendentsiyalar // AQSh va Kanada: iqtisodiyot, siyosat, madaniyat. - 2017. - № 8(572). -dan. 78-100.
Kompaniyalarning tashabbusi bilan texnologik jarayonlarni masofadan boshqarish uchun mo'ljallangan sharoitlar yaratilgan. Transport va qishloq xo'jaligi uchun amaliy informatika sohasida jahon yetakchisi - Iteris Inc. (AQSh) ClearAg®, yetakchi yuqori aniqliqdagi dehqonchilik platformasi va mobil ilovasi orqali ob-havo, suv, tuproq va ekinlar bo'yicha maslahat xizmatlarini taqdim etadi.
Qishloq xo'jaligi analitik kompaniyasi CropX Ltd. (Isroil) ekinlar hosildorligini oshirish, suvdan foydalanish va energiyani tejash uchun simsiz sensorlar bilan integratsiyalashgan bulutga asoslangan dasturiy yechimlarni ishlab chiqadi. Crop X Adaptive Irrigation ilovasi foydalaniladigan resurslarni optimallashtirish uchun avtomatlashtirilgan vositalar to'plamidir. Datchiklardan olingan ma'lumotlar dala holati, uning tuzilishi va ob-havo haqida ma'lumot beradi, bu bizga avtomatlashtirilgan sug'orish tizimini boshqarish imkonini beradi.
Shunday qilib, yuqoridagi ma'lumotlarni hisobga olgan holda, dunyoning turli burchaklarida qishloq xo'jaligini raqamlashtirish tizimlaridan foydalanishni tahlil qilib, qishloq xo'jaligida raqamlashtirish quyidagi imkoniyatlarni beradi, degan xulosaga kelishimiz mumkin:

1) raqamli texnologiyalarga asoslangan prognozlash tufayli yuzaga kelishi mumkin bo'lgan xavflarni kamaytirish;

2) nuqtali dehqonchilikni joriy etish orqali iqlim o'zgarishiga moslashish kerak.
Ishning metodologiyasi tadqiqot ob'ekti va predmetining o'ziga xos xususiyatlari bilan belgilanadi va qiyosiy tahlil, mavhumlashtirish, umumlashtirish, konkretlashtirish usullarini qo'llash, shuningdek, kontent tahlilidan foydalangan holda induktiv-deduktiv usulni qo'llash orqali amalga oshiriladi.
Qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini mahalliy ishlab chiqaruvchilar tomonidan axborot va raqamli texnologiyalardan foydalanish muammosini koʻrib chiqayotganda shuni taʼkidlash kerakki, mintaqalar va agrosanoat kompleksi rivojlangan mamlakatlarning orqada qolishi uzoq muddat davomida investitsiyalar uchun shart-sharoitning yoʻqligi va bugungi kunda past koʻrsatkichlar bilan bogʻliq. Shuni ta'kidlash kerakki, bugungi kunda qishloq xo'jaligida raqamlashtirish jadal rivojlanmoqda, tobora ko'proq mamlakatlar va mintaqalar imkoniyatlar qidirmoqda va amalga oshirmoqda. Ayni paytda agrosanoat majmuasi uchun yaratilgan ko‘plab ishlanmalar va texnologiyalar mavjud bo‘lib, ular ko‘plab jarayonlarni avtomatlashtirish imkonini beradi.

Qishloq xo'jaligida uchta asosiy usuldan foydalanish maqsadga muvofiq bo’lar edi:

uchuvchisiz transport vositalari va samolyotlar;
ekinlarni yetishtirishning avtomatlashtirilgan tizimlari;
sut fermalari uchun avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlari.

Qishloq xo'jaligi texnikasiga o'rnatilgan uchuvchisiz tizimlar inson omilining ta'sirini kamaytirishdan tashqari yana bir muhim afzalliklarga ega: ular yoqilg'i va don o'g'irlash xavfini minimallashtirishga imkon beradi. Aniq joylashishni aniqlash tizimlari, shuningdek, o'g'itlar va kimyoviy moddalarning isrofgarchiligini kamaytirishga yordam beradi.

Hozirgi vaqtda qishloq xo'jaligi texnikasi uchun avtomatik haydash tizimlarini ishlab chiqarish bo'yicha yetakchilar AQSh va Niderlandiya hisoblanadi.
Bunday yechimlarning tarkibiy qismlari:

Periferik uskunalar (datchiklar, sensorlar).
Aloqa kanallari (sun'iy yo'ldosh aloqasi GPS/GLONASS, LPWAN, LTE, 3G, GPRS, GSM).
AIoT platformalari (sanoatga oid ilovalarni yaratish uchun veb-platformalar).
AIoT ilovalari (IT platformalari uchun ilovalar, muayyan uskunalar uchun mustaqil ilovalar).

Periferik uskunalar "maydon" ma'lumotlarini to'playdi, shuningdek, AIoT platformalaridan boshqaruv signallarini oladi. Aloqa kanallari loyihaning barcha komponentlari bilan bog‘lanish va o‘zaro ta’sir o‘tkazish qobiliyati uchun javobgardir. Platforma tarmoqdagi qurilmalarni boshqarish, maʼlumotlar hajmlarini boshqarish va saqlash, shuningdek, axborot xavfsizligini taʼminlash uchun zarur.
AIoT ilovasi vazifalarni hal qilish mantiqini shakllantiradi, olingan ma'lumotlar oqimlarini tahlil qiladi va interfeys orqali foydalanuvchi bilan o'zaro aloqada bo'ladi. AIoT platformalari, ilovalaridan asosiy foydalanish aniq dehqonchilik uchun ekinlar va tuproq monitoringi, uy va yovvoyi hayvonlar monitoringi hisoblanadi.
Qishloq xo'jaligining raqamli transformatsiyasi jarayonini quyidagicha tezlashtirish mumkin:

1) qishloq xo‘jaligida ekinlar hosildorligini oshirish;

2) ishlab chiqarishni optimallashtirish orqali qishloq xo‘jaligi mahsulotlari tan narxini pasaytirish;
3) AIoT loyihalari yordamida ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar sifati va raqobatbardoshligini oshirish;
4) qishloq xo'jaligi ishlab chiqaruvchilarini Big Data tizimlaridan foydalangan holda zarur ma'lumotlar bilan ta'minlash, bu mahsulotni daladan yakuniy iste'molchiga yetkazib berish jarayonini tezlashtirishi mumkin.
Iqtisodiyot va tashqi oziq-ovqat bozorlaridagi mavjud vaziyat hamda bir qator siyosiy voqealarni hisobga oladigan bo‘lsak, bugungi kunda ham fermerlar oldida eng muhim vazifa – eng kam xarajat va sifatini yo‘qotmagan holda ko‘proq oziq-ovqat yetishtirish, shuning uchun qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarish texnologiyalarida sezilarli darajada yutuq hisoblanadi.

Download 28.32 Kb.

1 2 3

Download 28.32 Kb.