|
Qonning faol reaksiyasining o'lchami qanday boshqariladi?
|
| bet | 2/6 | | Sana | 01.08.2023 | | Hajmi | 28.9 Kb. | | #77817 |
Bog'liq yosh anatomiya PP 07-22 Maxmudova Zuhra mustaqil ishi Agrar siyosat, Абу Али ибн Сино, Mavzu Fotometrik kattaliklar va ularning birliklariQonning faol reaksiyasining o'lchami qanday boshqariladi? Almashinuvning kislotali mahsulotlari katta miqdorda qonga tushganida, avvalo, qonning bufer tizimlari (karbonatli tizim, qon oqsillari, gemoglobin) qo’shiladi. pH ning koisatkichlarini doimiyligini ta"minlovchi moddalar aralashmasi bufer tizimlar deb ataladi. Bular orasida eng muhimi ko'm ir kislotasi va gidrokarbonatdan iborat karbonatli tizim hisoblanadi. Odam jismoniy ish bajarganida hujayralardan qonga jiddiy darajada hosil boiuvchi sut kislotasi tushadi va gidrokarbonatdagi natriy va kaliy ionlarini siqib chiqaradi: natijada sut kislotasining tuzlari va erkin k o in ir kislotasi hosil bo'ladi. uning ortiqcha qismi esa o'pka orqali tashqariga chiqariladi. Xemoretseptorlardan olingan impulslar hisobiga nafas tizimi, ayiruv a'zolari faoliyatini o'zgartiradi. qonning oqish tezligi o'zgaradi va h. k. Natijada almashinuvning kislotali mahsulotlari organizmdan chiqariladi va amalda pH ning o'lchami doimiy holda qoladi. Kuchli jismoniy ish bajarganda, ishlavotgan a'zolar tomirlarining kengayishi yuz beradi, qon oqimiga qon depolaridan qo'shimcha miqdordagi qon tushadi. ishlavotgan a'zolar uchun zarur boigan glukozani jigardan chiqarilishi ortadi.
Lekin gomeostatik reaksiyalar m aium chegaraga ega. Bu chegaradan jiddiy darajada og'ish turli og'ir kasalliklarga olib keladi, ayrim vaqtlarda esa organizmni oiim ga ham olib kelishi mumkin. Qonning ahamiyati. Hujayralar uchun haqiqiy ichki muhit b o iib to'qimalararo suyuqlik hisoblanadi: ular barcha hujayralarni oqib o'tadi.
Qon, qon tomirlarida boiib organizmning ko'p hujayralari bilan to'g'ridan to ‘g'ri tutaslnuaydi. Lekin tinimsiz ravishda qon tomirlari bo'ylab harakat qilish bilan to'qimalararo suyuqliklarning tarkibini doimiyiigini ta'minlaydi. Qon hujayralarga lcislorod vetkazib beradi va ulardan karbonat angidrid gazini olib ketadi. Qonning kislorod bilan boyishi epitelial hujayralar kapillarlarining nozik devorlari orqali bajariladi: o'sha joyning o'zida karbonat angidrid qondan ajraladi, so'ngra chiqarilay otgan havo bilan tashqi muhitga chiqariladi.
Qon turli to'qim alar va a'zolarning kapillarlari orqali oqib o'tib. ularga kislorodni beradi va karbonat angidrid gazini singdirib oladi. Ovqat hazmi jarayonlarida. oziq moddalarining parchalanishi yuz beradi va ulardan hosil bo ig an moddalar organizm tomonidan o'zlashtiriladi. Bu moddalar qonga tushadi va u bilan butun organizm bo'ylab tarqaladi. Qon organizmdan parchalanish mahsulotlarini chiqarishda faol ishtirok etadi. Moddalar almashinuvi jaray onida hujay ralarda doi miy ravishda odam organizmi ehtiyoji uchun foydalanilmaydigan moddalar hosil bo'ladi, ulardan ayrimlari esa organizm uchun zararli ham bo'lishi mumkin. Bu moddalar hujayralardan to'qimalararo suyuqliklarga undan esa qonga tushadi. Qon orqali bu mahsulotlar buyraklarga, ter bezlariga, o'pkaga yetkazib beriladi va ular orqali organizmdan chiqariladi. Qon himoya funksiyasini ham bajaradi. Organizmga turli zaharli moddalar yoki mikroblar tushishi mumkin. Ular qonning ayrim hujayralari tomonidan parchalanadi va yo'q qilinadi yoki maxsus himoya moddalari bilan yopishtiriladi va zararsizlantiriladi. Qon organizmning faoliyatini boshqarishda ishtirok etadi. Organizmda ishlab chiqiladigan kimyoviy faol moddalar qonga tushadi. Bu moddalar qon bilan tashilib boshqa a'zolar faoliyatiga ta'sir ko'rsatishi mumkin. Qon asab tizimi bilan birga ayrim a ’zolar orasidagi aloqani o'rnatadi, ana shu tufayli organizm yaxlit holda faoliyat ko'rsatadi. Qonning miqdori. Voyaga yetgan odamlarda qonning miqdori uning tana massasining 7-8 % ni tashkil etadi. Bolalarda qonning miqdori tana massasiga nisbatan voyaga yetgan odamlarnikiga qaraganda ko'p (4-jadval). Yangi tug'ilgan bolalarda qon tana massasining 14,7 % tashkil etsa, 1 yoshli bolalarda - 10,9 %, 14 yoshli bolalarda - 7 % ni tashkil etadi. Bu yosh bolalar organizmida moddalar almashinuvining jadal kechishi bilan bog'liq. Tana massasi 60-70 kg bo'lgan voyaga yetgan odamlarda umumiy qonning miqdori 5-5,5 / ni tashkil etadi. kdir. Agar uning ivib qolish xavfining oldi. olinib tindirilganida sentrifugalansa. yanada yaxshiroq bo'lib u ikki qatlamga bo'linadi. Yuqorigi qatlam sarg'ichroq rangda bo'lib. plazma va pastki qatlam qoramtir-qizil rangdagi cho'kma shaklli elementlar deyiladi. Cho'kma plazma bilan birga shaklli elementlardan - eritrotsitlar. leykotsitlar. trombositlardan hosil boiadi. Qonning barcha hujayralari m aium muddat yashaydi va so'ngra parchalanadi.
|
| |
