|
Qora metall va uning qotishmalari. Chuyan va uning sinflanishi
|
| bet | 3/4 | | Sana | 15.12.2023 | | Hajmi | 68 Kb. | | #119966 |
Bog'liq Metal va ularning qotishmalari Reference-340201108265, Tojiboyeva Sh.A. Moliyaviy tahlil 2. Darslik. T 2021 copy, DOC tarjima.wps muhr2, Ta’lim metodlari va vositalari, Shlitsali birikmalarning turlari va ularning qo’llanishi, Abdumo\'minov, Karimberdiyev Shahboz, Kuch transformatorlari vazifasi, Iqtisodiyot jamiyat hayotining asosi sifatida, Kesish jarayonidagi issiqlik hodisalari, Shlitsali birikmalar, эрик, DOC Document, Gapning uyushiq bo\'laklari, Ishlab chiqarish imkoniyatlari, muqobil xarajatlar va iqtisodiy tanlovLegirlangan pulatlar
Tarkibida ataylab kushilgan elementlar, masalan Sr, Ni,Mo, V, W va boshkalar yoki ortikcharok mikdorda doimiy kushimchalar, masalan kremniy, marganets va boshkalar bulgan pulatlar maxsus yoki
legirlangan pulatlar deb, kushilgan va ortikcharok bulgan doimiy elementlar esa maxsus yoki legtrlovchi elementlar deb ataladi. Pulat tarkibida kaysi legirlovchi element yoki elementlar bulsa pulatning nomi shunga karab aytiladi (marganetsli pulat, xromnikel’-molibdenli pulat va x.k.). Pulatni legirlashdan maksad uning xossalarini zarur tomonga uzgartirishdan iborat. Mis, xrom, nikel’, titan, molibden, niobiy va boshkalar pulatning korroziyabardoshligini oshiradi va uning boshka xossalariga xam ijobiy ta’sir etadi.
Legirlangan pulatlar kimyoviy tarkibi jixatdan ma’lum guruxlarga bulinadi. Bunday pulatlar uz tarkibidagi legirlovchi elementlar mikdoriga kura uch guruxga bulinadi: Kam legirlangan
(2,5% gacha legirlovchi elementi bulgan pulatlar), urtacha legirlangan (2,5 - 10,0%) va kup legirlangan (10,0% dan kup) pulatlar. Kam legirlangan pulatlar asosan konstruktsion pulatlar sifatida, urtacha legirlangan pulatlar konstruktsion va asbobsozlik pulatlar sifatida, kup legirlangan pulatlar esa asosan maxsus xossali pulatlar sifatida ishlatiladi.
Legirlangan pulatlar vazifasiga kura uch guruxga - konstruktsion pulatlar guruxi, asbobsozlik pulatlar guruxi va maxsus xossali pulatlar guruxiga bulinadi. Uchinchi gurux pulatlarga kuyidagi maxsus pulatlarni kursatish mumkin: korroziyabardosh pulatlar, olovbardosh pulatlar, issikbardosh pulatlar, elektr karshiligi yukori bulgan kotishmalar, aloxida termik xossalarga ega bulgan kotishmalar, magnitli kotishmalar va x.k.
Aloxida fizikaviy va kimyoviy xossalarga ega bulgan pulatlar va kotishmalar xozirgi zamon texnikasining turli soxalarida va ayniksa, elektrotexnika va radiotexnika sanoatida, raketasozlik va turbinasozlikda, aviatsiya va kimyo sanoatda kup ishlatiladi.
GOST ga kura, xar kaysi legirlovchi element ma’lum xarf bilan belgilanadi. Masalan: A-azot, YU-alyuminiy, R-bor, F-vanadiy, V-vol’fram, K-kobal’t, S-kremniy, G-marganets, D-mis, E-selen, CH-siyrak er elementlari, T-titan, X-xrom, P-fosfor, TS-tsirkoniy, N-nikel’, M-molibden, B-niobiy.
Legirlangan pulatlar tegishli xarflar va rakamlar bilan markalanadi. Xarflar legirlovchi elementlarni, rakamlar esa ularning mikdorini kursatadi. Legirlangan pulat markasida rakamlar va xarflar muayyan tartibda kuyiladi. Pulat markasida eng oldin turgan rakamlar shu pulat tarkibidagi uglerod mikdorini foyizning yuzdan bir ulushlari xisobida ifodalaydi, xarflardan keyin turgan rakamlar esa shu xarflar bilan belgilangan elementlarning foyiz xisobidagi urtacha mikdorini bildiradi. Legirlovchi elementning mikdori 1% dan kam yoki 1% dan sal kuprok bulsa rakam yozilmaydi. Masalan: 20XN markali pulat tarkibida 0,17 -0,23% S, 0,45 - 0,75% Sr va 1,0 - 1,4% Ni borligini kursatadi. 18X2N4V markali pulatda esa 0,14 - 0,20% S, 1,35 - 2,65% Sr, 4,0 - 4,4% Ni va 0,8 - 1,2% vol’fram buladi.
Ba’zi guruxdagi pulatlar kushimcha ravishda ravishda tegishli xarflar bilan belgilanadi. Masalan: zoldirli va rolikli podshipniklarga muljallangan pulatlar - SH, magnitlangan pulatlar - E, elektrotexnikviy pulatlar - E, tezkesar pulatlar - R, xromli zanglamas pulatlar - J, xrom-nikelli zanglamas pulatlar - YA xarflari bilan belgilanadi.
|
| |
