TAJRIBA ISHI - 1
QUVVAT KOEFFITSIYENTINI OSHIRISH.
Ishning maqsadi.
1.1. Elektr energiya iste'molchilarining parallel ulangan kondensatorlar sig`imini o`zgartirish orqali quvvat koeffitsiyentini o`zgarishini tekshirish.
Quvvat koeffitsiyenti birga yaqin bo`lganda kondensatorlar sig`imini aniqlash.
Quvvat koeffitsiyenti o`zgarganda liniyadagi quvvat isrofgarchiligini aniqlash.
Quvvat koeffitsiyenti o`zgarganda iste'molchilarning qismlaridagi kuchlanishning o`zgarishini aniqlash.
Tokning aktiv, reaktiv va to`la tashkil etuvchilarini aniqlashni o`rganish.
Ishni tushuntirish.
Elektr tokining faqat aktiv tashkil etuvchisi elektr energiyasini boshqa tur energiyaga aylanishini ko`rsatadi, ya'ni bajarilgan ishni son jihatdan baholash imkoniyatini beradi.
Elektr tokining reaktiv tashkil etuvchisi hech qanday ish bajarmaydi, lekin reaktiv tokni ortishi to`la tokni ortishiga sabab bo`ladi.
Faraz qilaylik, elektr energiya iste'molchisi aktiv va induktiv tashkil etuvchilardan iborat bo`lsin. Sanoatda elektr dvigatellari aktiv-induktiv xarakterda bo`ladi.
a-rasmda ketma-ket ulangan elementlar va tasvirlangan. b-rasmda vektor diagrammada iste'molchining tok vektori kuchlanish vektori bilan burchakni tashkil qiladi.
Sig`im bo`lmaganda qarshilikli iste'molchida uzatish liniyasining toki iste'molchi tokiga teng bo`ladi. Agar liniya simlarida (qarshiligi bo`lgan) tok oqadi, bunda yo`qoladigan quvvat
35-rasm. quvvat koeffitsiyentini oshirish uchun prallel ulangan kondensator elektr zanjiri sxemasi.
a) sxema; b) vektor diagramma.
Bu holatda
va quvvat koeffitsiyenti kamayishi bilan liniya toki oshadi, natijada quvvat isrofgarchiligi oshadi.
Uzatuvchi qurilmalarda quvvat isrofgarchiligini kamaytirish uchun elektr energiya iste'molchilarining quvvat koeffitsiyentini oshirish kerak.
Har bir sanoat korxonasiga o`rtacha quvvat koeffitsiyentini kattaligi beriladi (reaktiv quvvat), bu ta'minlangan bo`lishi kerak. Berilgan quvvat koeffitsiyentiga rioya qilish elektr qurilmalarini to`g`ri tanlash imkonini yaratadi. Bu uchun qo`shimcha tadbirlar kerak, masalan, kondensatorlar batareyasidan yoki sinxron kompensatordan foydalanish kerak.
Kondensator elektr iste'molchiga parallel ulanadi (38-rasm). Kondensator toki , kuchlanishdan qadar oldinga ketuvchi reaktiv tok hisoblanadi (38b-rasm). Bu tok reaktiv induktiv tokni kompensatsiyalaydi, natijada tokning umumiy reaktiv tashkil etuvchisi kamayadi.
Kondensatorning sig`imi bo`lganda tok liniyadagi tok quyidagicha bo`ladi.
yoki
Kuchlanish bilan tok orasidagi fazalar siljish burchagi kamayadi, quvvat koeffitsiyenti ortadi . Kondensator sig`imi ortishi bilan ortadi, kondensatorning qandaydir qiymatida tenglikni olish mumkin (toklar rezonansi reIimi). Bu holda iste'molchining reaktiv toki to`liq kompensatsiyalanadi, liniyada tok minimal qiymatga erishadi, ya'ni iste'molchining aktiv tashkil etuvchisi ga teng bo`lgan (35b-rasm). Kondensator sig`imi yana oshirilaversa liniya tokining reaktiv tashkil etuvchisi va to`la tok orta boshlaydi. Bu paytda liniyadagi tokning reaktiv tashkil etuvchisi sig`im xarakterli bo`ladi.
36-rasm. Liniyadagi tokni kondensator orqali quvvat koeffitsiyentiga bog`liqligi. I kompensatsiyaga qadar; II o`ta kompensatsiyadan keyin.
36-rasmda va bo`lganda kondensator sig`imi o`zgarganda tokini o`zgarishi ko`rsatilgan. oshishi bilan kamayadi va minimal qiymatiga erishadi, bu holatda toklar rezonansi reIimi bo`ladi, undan keyin oshishi bilan orta boshlaydi. quvvat koeffitsiyenti teskari tomonga o`zgara boshlaydi.
Sanoat korxonasiga berilgan quvvat koeffitsiyenti kattaligiga rioya qilish uchun ma'lum sig`im yoki quvvatdagi kondensatorlar batareyasini o`rnatishi kerak.
Agar elektr energiya iste'molchilari va bo`lsa, ular manbadan reaktiv induktiv quvvatni qabul qiladi. ning berilgan qiymatida, ya'ni sanoat korxonasini o`zi tanlashi kerak , qabul qilinayotgan reaktiv quvvat
reaktiv quvvatlar ayirmasi kondensatorlarning sig`im quvvati orqali kompensatsiyalanadi.
(1)
Kondensatorlar batareyasining quvvatini qo`yidagi formula bilan aniqlash mumkin.
(2)
(1) va (2) formulalar
To`liq kompensatsiya uchun
|
