Radiotoʻlqinlar — toʻlqin uzunligi 0,1 mkmʼdan 10 kmʼgacha boʻlgan elektromagnit toʻlqinlar; boʻshliqda 300000 km/s tezlik bilan tarqaladi. Birinchi boʻlib G. Gers 1888-yilda toʻlqin uzunligi Yum dan 0,6 mʼgacha boʻlgan radiotoʻlqinlarni, rus olimi P. N. Lebedev 1895-yilda toʻlqin uzunligi 6 mmʼli elektromagnit toʻlqinni hosil qilgan. A. S. Popov 1895-yilda birinchi marta radiotoʻlqinlar yordamida 250 m masofaga axborot uzatishni amalga oshirgan va radiotexnikaga asos solgan. Radiotoʻlqinlar hosil qilish va muhitda tarqalish xususiyatiga koʻra xalqaro kelishuvga muvofiq radiotoʻlqinlar 4ʼdan to 11 tartib raqamigacha belgilanadigan quyidagi 8ʼta diapazonga boʻlinadi. Radiotoʻlqinlar radioaloqa, radiolokatsiya, televideniye, kosmonavtika, radiometeorologiya, radioastronomiya, i.t. ishlari va boshqalarda qoʻllaniladi.[1] Radioaloqa toʻlqinlar uzatish va qabul qiluvchi antennani ajratib turadigan muhitda (masalan, toʻlqin uzatish apparatlarida, mikrotoʻlqinli integratsiya davrlarda va h.) Elektromagnit maydonning toʻlqinli jarayonlari, uzatish liniyalari va nihoyat, tabiiy sharoitda boʻlishi mumkin [5].
Radiotoʻlqinlar, elektromagnit to'lqinlar boʻlib, yorugʻlik tezligida boʻsh joylarda tarqaladi. Radio toʻlqinlarning tabiiy manbalari chaqmoq chaqishi va astronomik
Radio signal qanday uzatiladi va qabul qilinadi?
Mar 16, 2019Поглед: 139
Ko'pchilik radioaloqa kosmosda ma'lumot uzatish uchun elektromagnit to'lqinlardan foydalanishini biladi. Ammo elektromagnit to'lqin ma'lumotni qanday uzatadi? Radio signal qanday uzatiladi va qabul qilinadi? Taxminlarga ko'ra, ko'pchilik bunga ishonchi komil emas.'radio signal qanday yuborilishi va qabul qilinishi haqida gapirsin. Keling, misol sifatida ovozdan foydalanamiz. Radio signallarini uzatishning asosiy printsipi:
Inson qulog'i 20 dan 20 kHz gacha bo'lgan chastota diapazonidagi tovushlarni eshita oladi, bu odatda audio deb ataladi. Ovoz to'lqinlari havoda juda sekin, sekundiga taxminan 340 metr tezlikda tarqaladi va juda tez parchalanadi. Bu'odam qanchalik baland ovozda qichqirmasin, uning ovozi uzoqqa bormaydi' Ovozni bir necha kilometr yoki undan ko'proq masofaga etkazish uchun umumiy usul tovushni elektr signaliga aylantirish va keyin elektr signalini chiqarishga harakat qilishdir. Ovozni elektr signaliga aylantirish vazifasi odatda mikrofon tomonidan amalga oshiriladi. Qo'mondon mikrofonga gapirganda, mikrofon mos keladigan kuchlanishni chiqaradi. Bu kuchlanish tovush o'zgarishi bilan bir xil tarzda o'zgaradi. Mikrofon konvertatsiyasidan keyin elektr signali uzoq masofaga qanday uzatilishi mumkin?
O'zgaruvchan elektromagnit tebranishlarni antenna yordamida havoga chiqarish mumkin. Ammo radioto'lqinlarning samarali tarqalishi uchun antenna to'g'ri o'lchamda bo'lishi kerak. Xususan, elektromagnit tebranishlarni samarali ravishda tarqatish uchun antennaning uzunligi elektromagnit tebranish to'lqinining to'lqin uzunligi bilan taqqoslanadigan bo'lishi kerak.
Ovozli signalning chastotasi taxminan 20 Gts dan 20 000 Gts gacha, to'lqin uzunligi esa 15 km dan 15 000 km gacha. Bunday o'lchamdagi antennani ishlab chiqarish juda qiyin. Shuning uchun audio signalni havoga to'g'ridan-to'g'ri tarqatish oson emas. Radiatsiya chiqarilgan bo'lsa ham, tegishli stantsiyalar chiqaradigan tovush signallarining chastotalari deyarli bir xil. Ular havoda aralashtiriladi va tinglovchi qabul qilinadigan signalni tanlay olmaydi.
Biroq, real hayotda erkak ovozi ayol ovozi kabi yaxshi emas va ayol ovozi erkak talabaga qaraganda tez-tez uchraydi. Keyin xulosa"yuqori chastota ma'lum sharoitlarda past chastotadan uzoqroqdir" vujudga kelgan. Olimlar shunday g'oyani ishlab chiqdilar: Agar siz bir xil manzilga erishmoqchi bo'lsangiz, piyoda yurish, albatta, haydash kabi tez emas va ma'lum miqdorda jismoniy kuch talab qiladi. Agar siz past chastotali (audio) uzatsangiz, siz mashina kabi joyda tushishingiz mumkin va siz past chastotali (audio) masofadan uzatishni tugatolmaysiz. Hali? Shuning uchun turli xil yuqori chastotali elektromagnit to'lqinlardan foydalanish hosil bo'ladi va audio signal"jo'natilgan" yuqori chastotali elektromagnit to'lqinga va antenna orqali uzatiladi. Shu tarzda, turli transmitterlar bir-biriga xalaqit bermasligi uchun turli xil yuqori chastotali elektromagnit to'lqin chastotalaridan foydalanishi mumkin. Xo'sh, antennaning o'lchami nisbatan kichik bo'lishi uchun mo'ljallanmaganmi?
Amaliyot bu fikrning to'g'riligini isbotladi. Radioning uzatuvchisi bu g'oyaning kombinatsiyasi; u yuqori chastotalarni hosil qiladi, tovush va elektr energiyasini konvertatsiya qilishni yakunlaydi; shuningdek, past chastotani va uning"jo'natishini" va nihoyat, antenna orqali kosmosga sintetik elektromagnit to'lqinni yuboradi.
Transmitterda yuqori chastotali elektromagnit to'lqinlarni hosil qiluvchi qism"yuqori chastotali osilator" deb ataladi va"hosting" yuqori chastotali tebranish to'lqiniga audio signal"modulyatsiya" va modulyatsiyadan keyin yuqori chastotali tebranish to'lqini"allaqachon signalni sozlang." Modulyatsiyalangan signalni antennaga yuborish uchun uzatish liniyasidan foydalanib, modulyatsiyalangan signal nurlanishi va uzoqroq joyga uzatilishi mumkin. Xulosa qilib aytganda, transmitter to'rtta asosiy vazifani bajarishi kerak:
|
