5
5
quyidagicha hisoblash mumkin:
3.2
Kanali induksiyalangan MDYa – tranzistor
P – n
o‘tish bilan boshqariladigan maydoniy tranzistorlardan farqli ravishda
MDYa–tranzistorlarda metall zatvor kanal hosil qiluvchi o‘tkazgichli sohadan doim
dielektrik qatlami yordamida izolyatsiyalangan. Shu sababli MDYa–
tranzistorlar
zatvori izolyatsiyalangan maydoniy tranzistorlar turiga kiradi. Dielektrik qatlami
SiO
2
dielektrik oksidi bo‘lganligi sababli, bu tranzistorlar MOYa – tranzistorlar
(metall – oksid- yarim o‘tkazgichli tuzilma) deb ham ataladilar.
MDYa–tranzistorlarning ishlash prinsipi ko‘ndalang elektr maydoni ta‘sirida
dielektrik bilan chegaralangan yarim o‘tkazgichning
yuqori qatlamida
o‘tkazuvchanlikni o‘zgartirish effektiga asoslangan. Yarim o‘tkazgichning yuqori
qatlami tranzistorning tok o‘tkazuvchi kanali vazifasini bajaradi.
p
– kanali induksiyalangan MDYa - tranzistor tuzilmasi 4
a
–rasmda va uning
shartli belgisi 4
b
- rasmda keltirilgan.
Tranzistor quyidagi chiqishlarga ega: istokdan – I, stokdan – S, zatvordan –
Z va asos deb ataluvchi – A kristalldan.
Stok va istoklarning p
+
- sohalari
n
– turdagi yarim o‘tkazgich bilan ikkita p
–
n
o‘tish hosil qilganligi sababli,
U
SI
kuchlanishining
biror qutblanishida bu
o‘tishlardan biri teskari yo‘nalishda ulanadi va stok toki I
S
deyarli nolga teng bo‘ladi.
a)
b)
4– rasm.
Tranzistorda tok o‘tkazuvchi kanal hosil qilish uchun zatvorga teskari
qutbdagi kuchlanish beriladi. Zatvor elektr maydoni SiO
2
dielektrik qatlami orqali
yarim o‘tkazgichning yuqori qatlamiga kiradi, undagi
asosiy zaryad tashuvchilar
(elektronlar) ni itarib chiqaradi va asosiy bo‘lmagan zaryad tashuvchilar (kovaklar)
ni o‘ziga tortadi. Natijada yuqori qatlam elektronlari kambag‘allashib, kovaklar
bilan esa boyib boradi. Zatvor kuchlanishi bo‘sag‘aviy deb ataluvchi ma‘lum
qiymati
U
0
ga yetganda, yuqori qatlamda elektr o‘tkazuvchanlik
kovak
o‘tkazuvchanlik bilan almashadi va istok va stokni bir – biri bilan bog‘lovchi
p
-
turdagi kanal shakllanadi.
6
6
СИ
Bu vaqtda stok toki
I
S
ortadi. 5 – rasmda p – kanali induksiyalangan MDYa
- tranzistorning stok
– zatvor VAXsi keltirilgan.
4– rasm.
5 – rasm.
5– rasmda
n
- kanali induksiyalangan MDYa - tranzistorning chiqish (stok)
xarakteristiklar oilasi keltirilgan. Zatvorga ma‘lum
kuchlanish berilganda
U
ning
ortib borishiga ko‘ra stok toki nol qiymatdan avvaliga chiziqli ko‘rinishda ortib
boradi (VAX ning tikka qismi), keyinchalik esa ortish tezligi kamayadi va
yetarlicha katta qiymatlarida tok o‘zgarmas qiymatga intiladi.
Tok ortishining to‘xtashi stok yaqinidagi kanalning berkilishi bilan bog‘liq.
