|
Reaktiv va to‘liq toklarning aktiv quvvatni o‘zgarmas kattaligida cosφ ga bog‘liq holda nisbatlari
|
| bet | 4/4 | | Sana | 11.12.2022 | | Hajmi | 98.97 Kb. | | #34072 |
Bog'liq 35.129.141 xolida, o\'yinlar orqali kasb-hunarga yo\'naltirish, 25955, 3-mustaqil ish aparatlar, Kalendarlar haqida tushuncha. Quyosh va oy kalendarlar., 3-KYM Ўқитиш воситалари (1), MUSIQIY-TARBIYA-METODIKASI-FANIDAN-TEST-SAVOLLARI (1), VPN, 11,Масофавий хужумлар, 2 5204013552448315613, YAKUBOV ALGORITHMIZATION OF CAD SYSTEMS FOR OPTIMIZATION OF SHELL, 8-TEMA. GIDRATATSIYA HA’M DEGIDRATATSIYA PROTSESSLERI., Olefinler, aliniwi ha\'m qa\'siyetleri2, 339857Reaktiv va to‘liq toklarning aktiv quvvatni o‘zgarmas kattaligida cosφ ga bog‘liq holda nisbatlari
Cosφ
|
φ
|
tgφ
|
O‘zgarmas aktiv tok va quvvatda (100 foiz)
|
Tok bilan ajraladigan issiqlik oqibatida quvvat yo‘qotishlarining o‘sishi
|
toklarning nisbati
|
reaktiv
|
to‘liq
|
i sinφ
|
i
|
aktiv tok foizi
|
1.0
|
-
|
-
|
0
|
100
|
1
|
0.95
|
18.20
|
0.33
|
33
|
105.3
|
1.11
|
0.9
|
25.86
|
0.48
|
48.4
|
111.1
|
1.23
|
0.85
|
31.80
|
0.62
|
61.9
|
117.6
|
1.38
|
0.8
|
36.89
|
0.75
|
75
|
125
|
1.56
|
0.75
|
41.43
|
0.88
|
88.1
|
133.3
|
1.78
|
0.7
|
45.60
|
1.02
|
102.1
|
142.9
|
2.01
|
0.65
|
49.48
|
1.17
|
116.9
|
153.8
|
2.37
|
0.6
|
53.16
|
1.33
|
133.3
|
166.7
|
2.78
|
0.55
|
56.66
|
1.52
|
151.8
|
181.8
|
3.31
|
0.5
|
60.03
|
1.73
|
173.2
|
200
|
4
|
0.45
|
63.29
|
1.98
|
198.4
|
222.2
|
4.94
|
0.4
|
66.46
|
2.29
|
229.1
|
250
|
6.25
|
0.35
|
69.55
|
2.68
|
267.6
|
285.7
|
8.16
|
0.3
|
72.58
|
3.18
|
317.9
|
333.3
|
11.11
|
0.25
|
75.56
|
3.87
|
387.3
|
400
|
16
|
0.2
|
78.50
|
4.90
|
490
|
500
|
25
|
0.15
|
81.41
|
6.59
|
659
|
667
|
44.4
|
0.1
|
84.30
|
9.95
|
995
|
1000
|
100
|
2-jadval
Aktiv va reaktiv toklarning to‘liq quvvatni o‘zgarmas kattaligida cosφ ga bog‘liq holda nisbatlari
Cosφ
|
φ
|
tgφ
|
Doimiy to‘liq quvvatda toklarning nisbati (100 foiz)
|
Aktiv quvvatning o‘zgarishi
|
Tok bilan ajraladigan issiqlik oqibatida quvvat yo‘qotishlarining o‘sishi
|
aktiv
|
reaktiv
|
I cosφ
|
I sinφ
|
to‘liq tok foizi
|
foiz
|
1.0
|
-
|
-
|
100
|
0
|
100
|
1
|
0.95
|
18.20
|
0.33
|
95
|
31.2
|
95
|
1.05
|
0.9
|
25.86
|
0.48
|
90
|
43.6
|
90
|
1.11
|
0.85
|
31.80
|
0.62
|
85
|
52.7
|
85
|
1.18
|
0.8
|
36.89
|
0.75
|
80
|
60
|
80
|
1.25
|
0.75
|
41.43
|
0.88
|
75
|
66.1
|
75
|
1.33
|
0.7
|
45.60
|
1.02
|
70
|
71.4
|
70
|
1.43
|
0.65
|
49.48
|
1.17
|
65
|
76
|
65
|
1.51
|
0.6
|
53.16
|
1.33
|
60
|
80
|
60
|
1.67
|
0.55
|
56.66
|
1.52
|
55
|
83.5
|
55
|
1.82
|
0.5
|
60.03
|
1.73
|
50
|
86.6
|
50
|
2
|
0.45
|
63.29
|
1.98
|
45
|
89.3
|
45
|
2.22
|
0.4
|
66.46
|
2.29
|
40
|
91.7
|
40
|
2.5
|
0.35
|
69.55
|
2.68
|
35
|
93.7
|
35
|
2.86
|
0.3
|
72.58
|
3.18
|
30
|
95.4
|
30
|
3.33
|
0.25
|
75.56
|
3.87
|
25
|
96.8
|
25
|
4
|
0.2
|
78.50
|
4.90
|
20
|
98
|
20
|
5
|
0.15
|
81.41
|
6.59
|
15
|
98.9
|
15
|
6.67
|
0.1
|
84.30
|
9.95
|
10
|
99.5
|
10
|
10
|
3-jadval
“Iste’molchi” tomonidan kelishilgan, iste’mol qilinadigan reaktiv quvvat va energiyaning iqtisodiy qiymatlari
Yil, Oy
|
Maksimal yuklamali soatlarda energiya tizimidan bir oyda iste’mol qilinadigan reaktiv energiyaning iqtisodiy qiymati (kVAr*soat)
|
Maksimal yuklamali soatlarda energiya tizimidan bir oyda iste’mol qilinadigan reaktiv quvvatning iqtisodiy qiymati (kVAr)
|
Energiya tizimining maksimal yuklamali soatlari
|
Energiya tizimining minimal yuklamali soatlari
|
Yanvar
|
|
|
|
|
Fevral
|
|
|
|
|
Mart
|
|
|
|
|
Aprel
|
|
|
|
|
May
|
|
|
|
|
Iyun
|
|
|
|
|
Iyul
|
|
|
|
|
Avgust
|
|
|
|
|
Sentyabr
|
|
|
|
|
Oktyabr
|
|
|
|
|
Noyabr
|
|
|
|
|
Dekabr
|
|
|
|
|
4-jadval
Kompensatsiyalovchi qurilmalarni ishlash rejimlari. Kompensatsiyalovchi qurilmalarning o‘rnatilgan quvvati
№
|
Kompensatsiyalovchi qurilmaning turi
|
Quvvat
|
Ulanish vaqti
|
Qiymati
|
ertalab
|
kechqurun
|
1.
|
Kondensator qurilmalari, kVAr 1000 V gacha va undan yuqori, shu jumladan:
|
|
|
|
|
1.1. Avtomatik boshqariladigan: 1000 V gacha va undan yuqori
|
|
|
|
|
1.2. Qo‘lda boshqariladigan: 1000 V gacha va undan yuqori
|
|
|
|
|
2.
|
Sinxron yuritgichlar (SD), kW
|
|
|
|
|
3.
|
Mavjud reaktiv quvvat SD, kVAr (belgilangan quvvatning 30 foizi SD, kVt)
|
|
|
|
|
4.
|
Jami (1 p. + 3 p.) kVAr;
1000 V gacha va undan yuqori
|
|
|
|
|
ELEKTR TIZIMINING TUZILISHI
Elektr ta‘minoti tizimi (ETT) deb, elektr energiyasini ishlab chiqaravchi, uzatuvchi va taqsimlovchi qurilmalar birlashmasiga aytiladi. Sanoat korxonasining elektr tizimi korxona iste‘mol-chilarini (har xil mashina va mexanizmlarning elektr yuritkichlari, elektr pechlar, elektroliz qurilmalari, elektr payvandlash uskuna-lari, yoritish qurilmalari, turli elektrotexnologik uskunalar va hokazo) elektr energiyasi bilan ta‘minlash uchun yaratiladi. Bunday tizim 1 kV gacha va undan yuqori kuchlanishli tarmoqlar, transformator podstansiyalari, o‗zgartirish va taqsimlash qurilma-laridan tashkil topadi.
Sanoat korxonalarining elektr ta‘minotini loyihalash, qurish va ekspluatatsiya jarayonlarida quyidagi masalalarni yechish talab etiladi.
Ratsional kuchlanishni tanlash va ishlatish. Ma‘lumki, korxonalarda 220, 110, 35, 10, 6, 0,38 va 0,22 kV li kuch-lanishlar ishlatiladi. Ratsional kuchlanishlarni ishlatish korxo-naning elektr ta‘minoti tizimini arzonlashtiradi va elektr energiyasi nobudgarchiligini kamaytiradi. Shunday korxonalar mavjudki, ulardagi elektr energiyasining nobudgarchiligi (30+35)% gacha yetadi.
Transformatsiyalash sonini kamaytirish. Sanoat korxonalari elektr tizimida transformator eng qimmat uskunalardan biri hisoblanadi. Shuning uchun ularning soni to`g`ri tanlansa, elektr tizimini arzonlashtirish va nobudgarchilikni
kamaytiradi. Transformatsiyalash sonini to`g`ri tanlash natijasida elektr energiyani tejash korxonaning umumiy energiya sarfmi 10+15% ini tashkil qilishi mumkin.
Bosh pasaytiruvchi podstansiya (BPP) va boshqa podstan-siyalar qurilmalarining joylanish о 'mini to`g`ri tanlash. Bu vazifani ratsional bajarish elektr tarmoqlarida ishlatiladigan liniyalar uzunliklarini kamaytiradi, energiyaning sifatini orttiradi va nobudgarchiliklarni kamaytiradi.
Korxonaning kutilayotgan yuklamasini aniqlash. Hisobiy yuklamani to`g`ri aniqlash elektr ta‘minoti tizimini optimal-lashtiradi, elektr uskunalarini to`g`ri tanlash imkonini yaratadi.
Elektr ta‘minotining ratsional sxemasini qabul qilish. Bunda har xil sxemalar uchun texnik-iqtisodiy ko`rsatkichlar solishtiriladi va eng ishonchli hamda kam sarf-xarajatliligi tanlab olinadi.
Korxona elektr ta‘minoti tizimini optimallashtirish jarayonida yuklamalarni simmetriyalashtirish, reaktiv quvvatni kompensat-siyalash, kuchlanishni rostlash, elektr ta‘minoti elementlarini ishonchli himoyalash bo`yicha qator masalalarni yechish talab etiladi.
Elektr ta‘minoti tizimida mukammal avtomatlashtirilgan tizimlarni joriy etish. Bunda ta‘minot tizimining ahvoli hamda barcha signallar, relye himoyasi elementlarining ishlari haqidagi axborotlar, avtomatika tizimining xabarlari EHM ga kelib tushadi va bular asosida elektr va texnologik qurilmalarning ishlari aniq boshqariladi.
Elektr ta‘minoti tizimini boshqarish modeli quyidagi pog`ona`lardan tashkil topadi:
birlamchi elektr va texnologik parametrlarning holatini maxsus qurilmalar orqali uzatish;
birlamchi informatsiyalarni tahlil qilish;
tekshiruv-hisoblash operatsiyalarini bajarish; bajaruvchi organlarga boshqaruv signallarini uzatish.
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimiga o`tishda yuqori malakali, avtomatika va hisoblash texnikasidan kerakli bilimga ega bo`lgan mutaxassislar tayyorlash.
Yuqoridagilardan kelib chiqib shuni ta‘kidlash mumkinki, hozirgi zamon korxonalari elektr ta‘minoti mutaxassislardan chu`qur bilimga ega bo`lish, texnologik jarayonlarni avtomat-lashtirishning elektr ta‘minoti tizimini optimallashtirish bilan birga olib borish va elektr energiyasidan ratsional foydalanish usullarini bilish talab etiladi.
Yevropa va Osiyoda elektr energiyasini ishlab chiqarish, uzatish va taqsimlash 50 Gs chastotali uch fazali o`zgaruvchan tok bilan bajariladi. Buni o`zgaruvchan tokning boshqa turdagi ener-giyaga oson aylantirilishi va juda ishonchli bo`lgan asinxron elektr mashinalarini ishlatish mumkinligi bilan tushuntirish mumkin.
Elektr qurilmalarining tayyorlash sonini kamaytirish maqsa-dida Davlat standarti tomonidan generatorlar, transformatorlar, tarmoqlar va iste‘molchilar uchun quyidagi nominal kuchlanish-larning muayyan qiymatlari
Elektr stansiyasidagi generatorlar va elektr stansiyalari parallel ishlaydi. Bu esa elektr ta‘minoti tizimining ishonchliligini ortti-radi, zaxirada elektr uskunalarining sonini kamaytiradi, elektr energiyasining narxini arzonlashtiradi va qurilmalarning tekis yuklanishini ta‘minlaydi.
Elektr energetika tizimi qismining soddalashtirilgan sxemasi. Elektroenergetika tizimi qismining soddalashtirilgan sxemasi:
TP - transformator podstansiyasi; BPP - bosh pasaytiruvchi podstansiya; TQ - tarqatuvchi qurilma;
TTP - tugun taqsimlash podstansiyasi; NTP - tuman transformator podstansiyasi; YuL - yuqori kuchlanish liniyasi;
IES - issiqlik elektr stansiyasi; GES - gidroenergetik stansiya; IEM - issiqlik elektr markazi.
Elektr va issiqlik energiyalarini ishlab chiqaruvchi, taqsim-lovchi va iste‘mol qiluvchi qurilmalarning o`zaro elektr va issiqlik tarmoqlari bilan bog`lanishiga energetik tizim deyiladi. Bunday tizimning issiqlik ishlab chiqaruvchi va issiqlik tarmoqlari kirmaydigan qismi elektroenergetika tizimini tashkil etadi.
SANOAT KORXONALARINING ELEKTR TA’MINOTI TIZIMI
Sanoat korxonalarining elektr ta‘minoti tizimi korxonalar iste‘molchilarining elektr energiyasi bilan ta‘minlash uchun bunyod etiladi. Iste‘molchilarga quyidagilar kiradi: har xil mexanizmlarning elektr yuritkichlari, elektr pechlari va elektro-termik uskunalar, elektroliz qurilmalari, elektr payvandlashlar uchun kerakli apparat va mashinalar, yoritish qurilmalari, elektr filtrlar va boshqalar.
Sanoat korxonalarining asosiy manbai bo`lib, tuman elektroenergetika tizimi hisoblanadi. Misol tariqasida 1.1- rasmda elektroenergetika tizimi qismining soddalashtirilgan sxemasi ko`rsatilgan bo`lib, undan ikki sanoat korxonasi energiya bilan ta‘minlanadi. Tizimning IES, GES va IEM stansiyalari o`zaro 220 kV va 110 kV liniyalar bilan bog`lanib, barcha iste‘molchilarni elektr bilan ta‘minlaydi.
Elektr stansiyalarida o`rnatilgan generatorlarda energiya (6,9+21) kV kuchlanish bilan ishlab chiqiladi. Iste‘molchilar va energiya manbalari oralaridagi masofalar juda uzoq bo`lganligi uchun elektr stansiyalarida o`rnatilgan transformatorda kuchlanish 110 kV va undan yuqori miqdorga orttirilib, korxonalarga yuboriladi. Bu esa uzatish va taqsimlash liniyalarida energiya isrofmi kamaytiradi. Korxonalarning elektr energiyani qabul qilish podstansiyalarida kuchlanish miqdori pasaytirilib, iste‘molchilarga uzatiladi.
ELEKTR STANSIYALARINING TURLARI
Dunyodagi, shu jumladan, mamlakatimizdagi barcha elektr stansiyalarida elektr generatori o`rnatilgan bo`lib, ular elektr energiyani ishlab chiqaradi. Ishlab chiqarilgan elektr energiyani uzoq masofaga kam isrofda uzatish va iste‘molchilarga taqsimlash uchun esa transformatorlar ishlatiladi.
Bundan tashqari sanoat va transportning zamonaviy texnik holati ularni elektr energiyasini yuksak ta‘minlanganligi bilan belgilanib, bunda elektr mashinalari hal qiluvchi vazifani bajaradi.
Respublikamizda mahsulot ishlab chiqarayotgan yirik sanoat korxonalari anchagina bo`lib, ulardagi turli dastgohlarni va yuk ko`taradigan kranlarni yuritishda hamda bu korxonalardagi avto-matik sistemalarda elektr mashinalar va transformatorlar hal qiluvchi vazifalarni bajaradi.
Energiyaning bir necha turlari mavjud bo‗lib, ularga quyidagilar kiradi.
— mexanik energiya;
elektr energiyasi;
kimyoviy energiya;
atom energiyasi;
quyosh energiyasi;
suv energiyasi.
Elektr energiyasi – eng arzon va uzatilishi qulay energiya. Bu energiyadan sanoatda, xalq xo`jaligida va turmushda keng foydalaniladi.
Elektr jihozlari, apparatlar va maishiy xizmat qurilmalarining ko`pchiligi uchun elektr energiya manbai zarur. Elektr stansiya-sidagi manbai elektr generatori hisoblanadi.
Generator – energiyani elektromexanik qayta o`zgartirgich bo`lib, uning yordamida mexanik energiya elektr energiyasiga aylantiriladi, masalan, suv gidroturbinalari vositasida suv oqi-mining kinetik energiyasi mexanik energiyaga aylantiradi.
Sanoat, elektr transporti, qishloq xo`jaligi va maishiy ehtiyojlar uchun kerakli elektr energiyasi elektr stansiyalarida ishlab chiqariladi. Ularning eng ko`p tarqalgani issiqlik elektr stansiya (IES), gidroelektr stansiya (GES) va atom elektr stansiyalar hisoblanadi. Bu elektr stansiyalaridan tashqari keyingi vaqtlarda elektr energiyasini ishlab chiqarishda quyidagi noan‘anaviy elektr stansiyalari o‗z hissasini qo`shmoqda:
dizel elektr stansiyasi (DES);
quyosh elektr stansiyasi (QES);
geotermal elektr stansiya (Geot ES); shamol elektr stansiyasi (SHES);
suv tabiiy ko`tarishining elektr stansiyasi (STKES). Hozirgi vaqtda ko`pgina davlatlarda noan‘anaviy elektr
energiya manbalarining boshqa turlarini yaratish ustida katta ishlar olib borilmoqda.
To`g`onda suv yig`ilib, maxsus joyda suv oqib turbinalarning ish g`ildiragi kurakchalariga tushadi. Suvning bosimi bilan turbinaning ish g`ildiragi rotori ham aylanadi. Generator rotori turbina ish g`ildiragi mexanik ravishda bog`langan bo`ladi. Generator mexanik energiyani elektr energiyasiga aylantiradi.
Gidroelektrostansiyaning prinsipial sxemasi. Stansiyaning quvvati quyidagicha aniqlanadi:
i=9,8 QHt\.
Bunda: Q - turbinaga kelayotgan suvning miqdori; H - bosim;
л - stansiyaning foydali ish koeffitsiyenti.
Suv omborli GES lar stansiyaning bosimi (H) 30-35 metrdan yuqori bo`lgan hollarda quriladi. Tog`li daryolarda suvning miqdori kam lekin bosimi katta bo`ladi
GES ning turbinasi ikki xil bo`ladi. Aktiv turbinali.
Reaktiv turbinali.
GES laming foydali ish koeffitsiyenti 0,85 ga teng. Bunday stansiyalarda ishlab chiqarilgan elektr energiyaning tannarxi arzon, ammo GES qurish uchun katta kapital mablag` va vaqt talab qilinadi. GES lar suv havzalari bor joyda qurilgani uchun o`z ehtiyojidan ortiq elektr energiyasini uzoq masofalarga uzatadi. GES lar yuklamani tez o`zgarishiga tayyor rejimda ishlaydi.
Gidroenergetika, uning imkoniyatlari va rivojlanishi. O`zbekiston Respublikasi energetika sistemasidagi 7 ta suv elektr stansiya kaskadlari va 27 ta suv elektr stansiyalari bilan belgilangan.
Hozirgi vaqtda O`zbek energetika sistemasida barcha GES larida o`rnatilgan quvvati 1420 mVt ni tashkil etadi. Ulardan bir yilda 6,5 mlrd.kVt • soat elektr energiyasi ishlab chiqarilmoqda.
Suv energetikasining rivojlantirilishi, asosan, kichik GES larni loyihalash va qurish dasturi asosida amalga oshirilmoqda. Birin-chilardan bo`lib Tupolang, Gissor, Ohangaron suv omborlarida o`rnatilgan quvvati 240 mVt ga teng bo`lgan suv elektr stansiyalarini qurish ko`zda tutilgan. Hozirgi kunda o`rnatilgan quwati
450 mVt ga teng bo`lgan Pskom suv to`g`onli GES loyihalarining ishlari olib borilmoqda.
Issiqlik elektr stansiyasining ishlash sxemasi. Organik yoqilg`i (ko`mir, gaz, slanes yoki mazut) qozonning o`chog`ida yonganda ajralib chiqqan issiqlik qozonga uzatiladi va undagi suv qizib bug`ga aylanadi. Bug` qizitkichda bug` kerakli temperaturagacha qizdiriladi va bug` turbinasiga uzatiladi. Bug` turbinasi elektr generatori bilan mexanik bog`langan bo`ladi va generatorda mexanik energiyani elektr energiyasiga aylantiradi. Bug` turbina-dan chiqayotgan bug`
kondensatorga uzatiladi. Kondensatordan bug` yana qozonga qaytadi va shu tarzda sikl yana takrorlanadi.
Shunday qilib, IES yoqilg`ining mexanik energiyas issiqlik, keyin mexanik, so`ngra esa elektr energiyasiga aylanar ekan
Reaktorning aktiv qismida ajralib chiqqan energiya konturdagi issiqlik tashuvchi yordamida olinadi. Issiqlik tashuvchi sifatida suv yoki tez eriydigan metall ishlatiladi. Issiqlik almashuvida issiqlik tashuvchining energiyasi suvga o`tadi va bug`ga aylanadi. Bug` bosimi esa turbinani aylantiradi. Turbogeneratorda mexanik energiyani elektr energiyasiga aylantiradi.
Shunday qilib, AES da atom energiyasi issiqlik, keyin mexanik, so`ngra esa elektr energiyasiga aylanar ekan
|
| |
