|
Vektor kattaliklarni songa ko’paytirish va bo’lish
|
| bet | 2/15 | | Sana | 09.07.2023 | | Hajmi | 479.71 Kb. | | #76512 |
Bog'liq Toshboyeva Dildora M@R@T, kurs ishi, Кредит модуль тизимида укув жараёни — HERE 2 2, СТРУКТУРА СТАРОСЛОВЯНСКОГО ЛЕКСИКИ, axborot kommunikatsion texnologiyalari yordamida geometriya fanini, SugurtaJavoblar, 13-Mavzu Papkalarni yaratish va mahalliy kompyuterlarda resursl-fayllar.org, Forma tushunchasi, xususiyatlari-fayllar.org, 3-mavzu. Mutaxassislik masalalarida axborot texnologiyalarini qo, 1. Umumiy tushuncha, 6-sinf tarix 2022 (Umid Shomurodov ) Javob (1)Vektor kattaliklarni songa ko’paytirish va bo’lish
Vektor kattalik musbat songa ko’paytirilsa Uning kattaligi shu son marta ortadi, yo’nalishi esa o’zgarmaydi.
Vektor kattalik musbat songa bo’linsa, uning kattaligi shu son marta kamayadi, yo’nalishi esa o’zgarmaydi.
Skalyar (lotinchadan pog’onali) — faqat ‘bittagina qiymat bilan aniqlanadigan kattalik. Har bir qiymati bittagina son bilan aniqlanadigan kattalik ska lyar kattalik deyiladi. Masalan, temperatura, hajm, zichlik, massa va boshqalar.
Vektor lotinchadan yurib turuvchi, eltuvchi degan ma’noni bildiradi.
Vektor son - qiymati va yo’nalishi bilan tavsiflanadigan, aniqlanadigan kattalik. Masalan, kuch, tezlik, tezlanish va boshqalar.
Biz yuqorida skalyar kattalikning qiymati bitta son berilishi bilan aniqlanadi, dedik. Darhaqiqat, uzunlik, masofa skalyar kattalik va simning uzunligi 1 m deyilsa yoki yo’lning (masofaning) uzunligi 5 km deyilsa, to’la ma’no anglashiladi. Ular temperatura, hajm, massa va shularga o’xshash.
Vektor kattalik murakkabroq tushuncha bolib, uning qiymati son qiymatidan tashqari yo’nalishning ko’rsatilishi bilan aniqlanadi.
Skalar qiymatni vektordan qanday ajratish mumkin?
Birinchisi har doim faqat bitta xususiyatga ega. Bu uning raqamli qiymati. Aksariyat skalyarlar ham ijobiy, ham qarama-qarshi qiymatlarni qabul qilishi mumkin. Masalan, elektr zaryadi, ish yoki harorat. Ammo manfiy bo’lishi mumkin bo’lmagan ba’zi skalyarlar mavjud, masalan, uzunlik va massa.
Har doim modul bo’yicha olinadigan raqamli kattalikdan tashqari vektor kattalik ham yo’nalish bilan tavsiflanadi. Shuning uchun uni grafik tarzda, ya’ni uzunligi ma’lum bir yo’nalishga yo’naltirilgan qiymat moduliga teng bo’lgan o’q shaklida tasvirlash mumkin.
Yozishda har bir vektor miqdori harfdagi o’q belgisi bilan ko’rsatiladi. Agar biz raqamli qiymat haqida gapiradigan bo’lsak, u holda o’q yozilmaydi yoki modul qabul qilinadi.
Undan vektor kattaliklariga misollar keltirishni boshlash kerak. Bu birinchilar qatorida o’rganilganligi bilan bog’liq.
Tezlik jismning kosmosdagi harakatining xarakteristikasi sifatida aniqlanadi. U raqamli qiymat va yo’nalishni belgilaydi. Demak, tezlik vektor kattalikdir. Bundan tashqari, uni turlarga bo’lish odatiy holdir. Birinchisi - chiziqli tezlik. U to’g’ri chiziqli bir tekis harakatni ko’rib chiqishda kiritiladi. Bunday holda, u tananing bosib o’tgan yo’lining harakat vaqtiga nisbatiga teng bo’lib chiqadi.
Xuddi shu formuladan notekis harakatlanish uchun foydalanish mumkin. Shundagina u o’rtacha bo’ladi. Bundan tashqari, tanlangan vaqt oralig’i imkon qadar qisqa bo’lishi kerak. Vaqt oralig’i nolga moyil bo’lganda, tezlik qiymati allaqachon bir zumda bo’ladi.
Agar ixtiyoriy harakat hisobga olinsa, bu erda tezlik har doim vektor miqdordir. Axir, u koordinata chiziqlarini yo’naltiruvchi har bir vektor bo’ylab yo’naltirilgan komponentlarga ajralishi kerak. Bundan tashqari, u vaqtga nisbatan olingan radius vektorining hosilasi sifatida aniqlanadi.
|
| |
