8-MAVZU:O’QUV
USTAXONALARIDA
MASHG’ULOTLARNI
MASHG’ULOTLARNI
TASHKIL ETISH
Reja:
1. Kasb-hunar kollejlari o‘quv xonalari, laboratoriya
o‘quv ustaxonalirini tashkil qilishning umumiy asoslari
2. O‘quv ustaxonlarida o‘qitish vazifalari va ularning
jihozlanishiga qo‘yiladigan talablar
jihozlanishiga qo‘yiladigan talablar
3.O‘quv ustaxonalarida xavfsizlik texnikasi qoidalari
4.O‘qituvchi va o‘quvchilarning o‘quv ustaxonasidagi
ish o‘rni, asbob uskunalar, moslamalar ularni saqlash
va unga qo‘yiladigan talablar
5.Kasb-hunar
ta’limini
rejalashtirishning
umumiy
masalalari,
kasb-hunar
ta’limini
rejalashtiruvchi
hujjatlar, o‘quv texnologik hujjatlar, taqvim mavzu
reja, dars rejasi
Kasb-hunar kollejlari o‘quv xonalari,
laboratoriya o‘quv ustaxonalarini tashkil
qilishning umumiy asoslari
Kasb-hunar kollejlaridagi o‘quv-ishlab chiqarish
ustaxonalari tegishli tikuvchilik ixtisosiga oid kiyim
tikishdagi o‘ziga xos ishlar va texnologik jarayonlarning
ko‘pgina qismini tashkil etish va xuddi o‘ziday aks
ko‘pgina qismini tashkil etish va xuddi o‘ziday aks
ettirish imkonini beradi.
Yangi o‘quv ustaxonalarini loyihalayotganda o‘quv
guruhlaridan alohida, lekin ular o‘rtasida issiq o‘tish
yo‘li bor binolar qurish nazarda tutiladi. Ustaxonalarni
loyihalashtirish yakka tartibda va ommaviy tarzda
kiyim tikish uchun tayanch korxonadagi kiyim tikish
sharoitiga mumkin qadar yaqinlashtirilgan bo‘lishi
kerak
.
O‘quv tikuvchilik ustaxonalari
quyidagi o‘quv va ishlab chiqarish-
texnika maqsadlariga mos bo‘lishi
malaka xarakteristikasiga muvofiq
ishlab chiqarish ta’limi dasturini birin-
ketin va to‘liq egallashni ta’minlash
texnika maqsadlariga mos bo‘lishi
kerak:
kasb mahorati asoslarini yalpi va yakka
tartibda o‘rgatish imkoniyatini yaratish
.
Ustaxona xonasi keng (bir kishiga kamida 14 m
2
to‘g‘ri keladigan), shiplari baland (kamida 3,25 m),
havo almashuvi yaxshi, harorati me’yorda (qishda
kamida 16°S, yozda 20°S dan ortmaydigan), yaxshi
yoritilgan, uskunalar qulay joylashgan, o‘tish yo‘llari
etarlicha keng, usta bilan o‘quvchilarning ish o‘rinlari
qulay joyda, kerakli rang berilgan, mehnat xavfsizligi
qulay joyda, kerakli rang berilgan, mehnat xavfsizligi
me’yorlariga javob beradigan bo‘lishi kerak.
Ko‘makchi
xizmat
joylari
(o‘quv
atelelari,
kiydirib
ko‘rish
joyi,
bichikchilik
xonasi,
omborxonalar, katta usta, texnolog, mexanik va h. k.
larning xonalari) ular bilan o‘quv ustaxonalarining
aloqa qilishi qulay bo‘ladagan qilib joylashgirilishi
kerak.
O‘quv ustaxonalarida o‘qitish vazifalari va ularning
jihozlanishiga qo‘yiladigan talablar o‘quvchilarning
kasb-hunar ta’limi asoslarini tizimli eng qulay shart-
sharoitlar yaratish maqsadida kasb-hunar kollejlarida
o‘quv xonalari va boshqa ishlab chiqarish ob’ektlari
tashkil etiladi. Ularning eng muhim pedagogik ishlarni
ta’lim-tarbiya vazifalarini hal qilishga to‘la-to‘kis
buysindirishdan iboratdir.
Kasb-hunar kollejlarning o‘quv ustaxonalari bir qancha
vazifalarni: kasb-hunar ta’limining xilma-xil tashkiliy
shakllari
va
metodlaridan
foydalanish;
texnikaviy
ma’lumotlarni ma’lum qilish; tadqiqotchilik xarakteridagi
ishlarni amalga oshirish; kasb-hunar ko‘nikmalari hamda
malakalarini tarkib toptirish; texnikaviy bilimlarni, mehnat
usullarini va bajarilayotgan amaliy topshiriqlarning sifatini
usullarini va bajarilayotgan amaliy topshiriqlarning sifatini
tekshirish; o‘quvchilarda estetik didni va mustaqil ishlash
malakalarini
tarkib
toptirish
hamda
konstruktorlik-
texnologik xarakterdagi ijodiy vazifalarni hal qilish uchun
kasb madaniyati malakalarini tarbiyalash; yuksak mehnat
intizomiga va mehnatni muhofaza qilish talablariga rioya
qilish kabi vazifalarni muvaffaqiyatli hal qilish uchun
yaxshi shart-sharoitlar yaratishi lozim.
Kasb-hunar kollejlarining o‘quv ustaxonalari quyidagi
asosiy sanitariya-gigiena va tashkiliy metodik talablarga javob
berishi lozim:
1. Ustaxonalar uchun mo‘ljallangan bino o‘quv-pedagogika,
sanitariya-gigiena
va
ishlab
chiqarish,
texnik
talablarini
qondirishi kerak.
2. O‘quv ustaxonalarining jihozlanishi texnikaning hozirgi
darajasiga, yuksak kasb madaniyatiga muvofiq kelishi hamda
darajasiga, yuksak kasb madaniyatiga muvofiq kelishi hamda
ularga
kasb-hunar
ta’limi
dasturining
barcha
mavzularini
o‘rganish uchun shart-sharoitlar yaratilgan bo‘lishi lozim.
3. O‘qituvchining o‘quvchilar guruhi bilan olib boriladigan
o‘quv ishlab chiqarish ishlari uchun ham zveno tarzidagi ishlar
uchun ham shart-sharoitlar yaratilgan bulishi kerak.
4. Har bir o‘quvchi uchun mustaqil ish joyi ajratilgan bo‘lib,
u tegishli asbob-uskunalar, moslamalar bilan jihozlangan bo‘lishi
zarur.
5. O‘qituvchi uchun na’munaviy ish joyi ajratilgan bo‘lib,
u tegishli asbob-uskunalar, moslamalar bilan jihozlanishi va
pol ustidan 250-300 mm balandlikda bo‘lishi kerak.
6. Ustaxonalarda o‘quvchilarning qulay va xavf-xatarsiz
mehnat qilishi uchun
eng qulay shart-sharoitlar yaratilishi
lozim.
7.
O‘quv
ustaxonalari
hajmdor
yassi
ko‘rsatma
qo‘llanmalar
bilan,
shuningdek,
ta’limning
texnikaviy
qo‘llanmalar
bilan,
shuningdek,
ta’limning
texnikaviy
vositalari bilan jihozlangan bo‘lishi zarur.
8. YOrdamchi
xizmat xonalari (asboblar saqlanadigan
xona va omborxonalar) o‘quv ustaxonalariga yaqinroq
joylashgan bo‘lishi kerak.
9. Ustaxonalarda o‘quvchilarning diqqatini
ishdan
chalg‘ituvchi va mehnat jarayonini buzuvchi shovqinga va
tashqi ovozlarga yo‘l qo‘ymasligi kerak.
O‘quv ustaxonalarida xavfsizlik
texnikasi qoidalari
Kasb-hunar ta’limining moddiy bazasini tubdan yaxshilash uchun
barcha shart-sharoitlarni inobatga olish zarur.
O‘quv ustaxonalarining maydoni, mavjud loyihalarga ko‘ra, 70-90 m
2
ni tashkil etadi. Ustaxonalar bir qavatli alohida binoga joylashgan bo‘ladi.
Ular ta’lim muassasasida ortiqcha shovqin bo‘lmasligi uchun kollejning
Ular ta’lim muassasasida ortiqcha shovqin bo‘lmasligi uchun kollejning
asosiy binosidan bir oz nariroqda quriladi.
O‘quv ustaxonalari materiallar, yarim fabrikatlar, tayyor buyumlar,
shuningdek asboblar va moslamalarni saqlash uchun zarur yordamchi
xonalarga ega bo‘ladi. Ustaxonalarning poli taxtadan tayyorlanishi, ular
yaxshi tabiiy va sun’iy shamollatiladigan bo‘lishi me’yorda tabiiy va
sun’iy yoritilgan ish o‘rni bo‘lishi, havo temperaturasi qishda 14-16°S, yoz
davrida esa 20°S dan oshmasligi kerak. Yoritish uchun tabiiy yorug‘likdan
yoki sharoitga qarab kunduzgi yorug‘lik lampalaridan foydalanish
maqsadga muvofiqdir.
O‘quv ustaxona devorlari silliq bo‘lib, yorqin bo‘yoqlar
bilan shipi oq bo’yoqlar bilan bo‘yalishi kerak. Bular xonaning
yaxshi yoritilishini ta’minlaydi. Ustaxonadagi jihozlarning rang
jihatdan bezatilishiga ham e’tibor berish kerak. Yorqin,
fiziologik jihatdan asoslangan buyoqlar jihozlarning turli
fiziologik jihatdan asoslangan buyoqlar jihozlarning turli
qismlari, ishlanuvchi ob’ektlar bilan ustaxonaning umumiy foni
o‘rtasida yaqqol farq bo‘lishini ta’minlaydi.
Ustaxonalardagi shovqin va tebranishning kamayishiga
shovqin yutuvchi va tebranishni yo‘qotuvchi jihozlardan, eng
to‘g‘ri kasb-hunar usullaridan foydalanish yo‘li bilan erishilishi
mumkin.
O‘quv
ustaxonalaridagi
asbob-uskunalarni
joylashtirish
vaqtida yong‘inga qarshi choralarga, mehnatni muhofaza qilish va
sanoat sanitariyasi talablariga rioya qilish zarur, ustaxonalar
asbob-uskunalar bilan to‘ldirilib yubormasligi kerak. Tikuv
mashinalar va ularning orasidagi o‘tish yo‘llari belgilangan
me’yorlar
darajasida
bo‘lishi
lozim.
Dastgohlar,
tikuv
mashinalarning oxirgi qatorlari bilan ustaxona devorlari orasidagi
masofa kamida 0,5 m bo‘lishi kerak.
Ustaxonada qo‘l yuvish, ustki va maxsus kiyim-kechaklar
Ustaxonada qo‘l yuvish, ustki va maxsus kiyim-kechaklar
saqlanishi uchun sanitariya-gigienik talablariga rioya qilgan holda
shart-sharoit yaratilgan bo‘lishi kerak.
Ustaxonalarning maydonidan oqilona foydalanish, ularning
toza
bo‘lishi,
asbob-uskunalarning
to‘g‘ri
turishi,
estetika
talablariga rioya qilish va na’munali tartib – bularning hammasi
o‘quvchilarni intizomlilik va davlat mulkini ehtiyot qilish ruhida
tarbiyalash uchun katta ahamiyatga egadir.
O‘qituvchi va o‘quvchilarning o‘quv ustaxonasidagi ish
o‘rni, asbob uskunalar, moslamalar ularni saqlash va
unga qo‘yiladigai talablar
Tikuvchilik ustaxonalarining tashkil etilishi va rejalashtirilishi, turli
uskunalar miqdori, xonaning sathi engil sanoat va maishiy xizmat
ko‘rsatish korxonalari uchun qanday ixtisosdagi (erkaklar va o‘g‘il bolalar
kostyumi, erkaklar va o‘g‘il bolalar paltosi, ayollar va qizlar kostyumi,
ayollar va qizlar paltosi, ayollar va qizlar ko‘ylagi va h. k, tikadigan)
tikuvchilar tayyorlanishiga bog‘liq bo‘ladi.
tikuvchilar tayyorlanishiga bog‘liq bo‘ladi.
Qo‘l
mehnatining
ulushi
kamroq
bo‘lgan,
ishlab
chiqarish
ixtisoslashtiriladigan ishlab chiqarishni tashkil etishning ilg‘or shakllari
zamonaviy uskunalar joriy etiladigan ommaviy tarzda kiyim tikuvchi
korxonalar uchun ishchilar tayyorlash kasb-hunar kollejlarida o‘quv
ustaxonalarini hisoblab chiqishni va ularni joylashtirishni fabrikalarning
ishlab chiqarish sexlari qiyofasiga va turlariga yaqinlashtiradi, lekin bunda
o‘quv maqsadlarini ham - masalan, mashq ishlarini o‘rganish, ixtisos
egallash, mehnat taqsimoti masalalarini o‘rganish va h k. davrlardagi
maqsadlar ham hisobga olinadi.
O‘quv ustaxonalari sathini guruhdagi o‘quvchilar
sonidan
va bitta
ishlovchi
o‘quvchiga
ixtisosiga
muvofiq maydon me’yoridan (engil kiyim uchun 4-5
m2, ust kiyim uchun 5-5,5 m2), shuningdek ishlab
chiqarish ustasining 5,5-7 m
2
ga teng ish o‘rnidan kelib
chiqib aniqlanadi:
chiqib aniqlanadi:
S
ust
= (S
o‘
∙ n) + S
u.o‘.
bu erda S
ust
- o‘quv ustaxonasi maydoni, S
o‘
- bitga
o‘quvchiga kerakli maydon me’yori;
p - guruhdagi
o‘quvchilar soni; S
u.o‘.
- usta ish o‘rnining maydoni.
O‘quv ustaxonasidagi texnologik uskunalar miqdori
tikuvchilik
ixtisosiga, guruhdagi o‘quvchilar soniga,
ta’lim jarayonining qanday tashkil etilishiga bog‘liq
.
O‘quv ustaxonalarida o‘quvchilarga kasb-hunar o‘rgatishni
tashkil qilish usullari
O‘quv ustaxonalarida o‘quvchilarga darsda o‘rgatiladigan
o‘quv materiali maqsad va mazmuniga qarab: ishlab chiqarish
operatsiyalarini
o‘rganish,
kompleks
ishlarini
bajarish,
o‘quvchilarning bilimlari, ko‘nikma va malakalarini tekshirish
bo‘yicha bir-biridan farq qiladi.
bo‘yicha bir-biridan farq qiladi.
Kasb-hunar ta’limi darsini o‘tish quyidagicha shart-sharoitlar
yaratishni talab qiladi:
o‘quvchilarning faolligi va mustaqilligini rivojlantirishga
qaratilgan o‘quv ishlab chiqarish ishlari muntazam ravishda
o‘qituvchini rahbarligida o‘tkaziladi; O‘qituvchi mashg‘ulotlar
paytida butun guruhni ko‘rib turishi kerak; texnologik jarayon
o‘quv ishlab chiqarish ishlarining maqsad va vazifalariga
bo‘ysundirilishi lozim.
Ishlab
chiqarish
operatsiyalarini
o‘rganish darsi (mashg‘ulot)ning strukturasi
Kirish instruktajlari ishlab chiqarish ta’limi
dasturining
mavzusi,
mavzuchasi
yoki
bo‘limini
o‘rganishdan
oldin
beriladi.
bo‘limini
o‘rganishdan
oldin
beriladi.
Bularning vazifasi o‘quvchilarni o‘quv-ishlab
chiqarish ishlarini ongli ravishda eng samarali
usullar bilan bajarishga tayyorlash, brak va
xatolarning oldini olish, xavfsizlik texnikasi
qoidalariga rioya qilinishiga erishishdir
.
Ta’lim berish paytida instruksion (yo‘l-yo‘riq)
xaritalaridan
foydalanish
tavsiya
etiladi.
Instruksion (yo‘l-yo‘riq) xaritalaridan foydalanish
o‘quvchilarga:
•mehnat qilish usullarini o‘rganish borasidagi ishni ancha
mustaqil, binobarin, faol ishga aylantirish;
•guruhdagi
o‘quvchilarning
faoliyatidan
qatiy
nazar
o‘quvchiiing
tayergarligi,
shaxsiy
tajribasi
va
individual
xususiyatlariga qarab materialni o‘rganish sur’atlarini tanlab
olish;
•umuman ishni yoki uning tugallangan qismini o‘zicha tasavvur
etish (bu materialni ancha tushunib o‘zlashtirishga asoslanadi);
•butun ta’lim olish davri jarayonida zarurat tug‘ilgan paytlarda
instruksion-texnologik materialning istalgan qismiga qaytish;
•kasb-hunar kollejida ishlab chiqarish ta’limi samaradorligini
oshirish imkonini beradi.
• o‘quv-ishlab chiqarish ishlarini bajarish paytida
o‘quvchilarning faoliyatiga rahbarlik qilishdir. Joriy
yo‘l-yo‘riq berishning asosiy shakli har bir o‘quvchiga
individual tarzda yo‘l-yo‘riq berishdir. Agar guruhdagi
o‘quvchilarning anchagina qismi bir xil xatoga yo‘l
qo‘ysa, bir xil ish usullarini bilmasa, qo‘shimcha
jamoaviy instruktaj (yo‘llanma) berish zarur.
|
