MAVZU: SHAXSIY KOMP`YUTERNING ASOSIY QURILMALARI
Reja:
Tizimli blok ta’minoti
Axborot to’plagich
Ovoz kartasi
Protsessor
IBM PC-shaxsiy kompyuterlari tarkibida uchta asosiy qismni ajratib ko‘rsatish mumkin. Bular: tizimli blok, monitor va klaviaturadir. Tizimli blokda kompyuterning hamma elektron qismlari: ta’minot bloki, ona (tizimli) plata va almashtiriluvchi yoki almashtirilmaydigan tashuvchilarni to‘plovchi (diskovod)larning uzatmalari joylashtirilgan. Klaviatura kompyuterga ma’lum belgilarni yoki boshqaruvchi signallarni uzatishga imkon beruvchi axborot kiritish standart qurilmasidir. Monitor (yoki displey) ekranda monoxrom yoki rangli, belgili yoki grafika axborotlarni aks ettirish uchun mo‘ljallangan yuqorida sanab o‘tilgan qismlarning hammasi bir-biri bilan ulash joyi bo‘lgan kabellar vositasida birlashtiriladi.
Foydalaniladigan tizimli plataning o‘lchamlari va joylashtirilishi, ta’minot blokining minimal quvvati (ya’ni ulanuvchi uskunalarning ulash mumkin bo‘lgan soni) va to‘plovchilarning o‘rnatiladigan uzatmalarining maksimal miqdori tizimli blok korpusining qanday tipda bo‘lishiga bog‘liqdir.
Foydalanuvchilarning tizimli blokka bo‘lgan talablari doimo o‘zgarib turadi. Bugun undan faqat uyda foydalanayotgan kompyuterlarda emas, ish joyda ishlatiladiganlarida ham multimediya imkoniyatlariga ega bo‘lishi talab qilinmoqda. Masalan, firma mahsulotini reklama qilish uchun multimediya kliplarini yaratuvchi dasturlar mashhurdir.
Biz shuni ko‘rishimiz mumkinki, kompyuter egiluvchan disklarning 3 dyumli diskovodi va kompakt disklarni o‘quvchi qurilma bilan ta’minlangan. Chet (periferiya)ga o‘rnatiladigan bu ikki uskuna kompyuterlar o‘rtasidagi axborot almashishni quyidagi disklar vositasida ta’minlaydi. Bular magnit qatlamli egiluvchi disklar va lazer kompakt disklari (CD-ROM yoki CD-RW)dir.
a) tashqi yuza paneli;
1 - kompakt-disklar uzatmasi;
2 - egiluvchi disklarning diskovodi;
3 - "tarmoq" indikatori;
4 - "Vinchester" indikatori;
5 - ta’minotni ulash tugmachasi;
6 - RESET tugmachasi;
b) AT shakl-omilning orqa paneli;
7 - klaviaturani ulash uchun joy:
8 - modemni yoki sichqonni ulash uchun COM portlar;
9 - monitorni ulash uchun joy;
10 - tarmoq xaritasi;
11 - tovush xaritasi;
12 - monitorni ulash uchun rozetka;
13 - tarmoq rozetkasi;
14 - printer uchun parallel port;
v) - ATX shakl omilining orqa paneli;
15 – PSG interfeysli sichqonni ulash uchun joy;
16 – PSG interfeysli klaviaturani ulash uchun joy;
17 - USB-uskunasini ulash uchun joy;
18,20 - modem yoki sichqonni ulash uchun ketma-ket COM-portlar;
19 - printer uchun parallel port;
21 - mikrofonni ulash uchun joy;
22 - chiziqli ovoz chiqish joyi;
23 - okustik tizimini ulash uchun joy;
24 - joystikni ulash uchun joy;
25 - monitorni ulash uchun joy;
26 - ichki modemning xaritasi;
27 - USB-uskunalarini ulash uchun qo‘shimcha joylar;
28 - tarmoq xaritasi;
29 - tarmoqni ajratish joyi;
30 - tarmoq viklyuchateli.
Endi tizimli blokning ichiga nazar tashlaymiz.
Tizimli platada kompyuter ularsiz ishlay olmaydigan hamma element (unsur)lar: protsessor, xotira mikro sxemalari va chetda joylashgan uskunalarning ishini tashkil etuvchi, chipset deb ataluvchi mikrosxemalar to‘plami joylashadi.
Tizimli plataga chet (periferiya)dagi hamma uskunalar ulanadi.
Ularning ikkita usuli mavjud. Bular: chet (periferiya) kartasini tizimi plataning kengaytirish stoliga o‘rnatish va interfeys kabeli yordamida ulash, soddalashtirish uchun rasmda chetda (periferiya)dagi hamma uskunalari alohida ko‘rsatilgan.
Kompyuterlar usiz ishlamaydigan eng muhim periferiya platasi (agar tizimli platada qo‘shib ishlangan, o‘rnatilgan videoadapter bo‘lmasa), bu videokarta yoki videoadapterdir (3.6-rasm). Videoadapterga 1,8 metrgacha uzunlikdagi kabel yordamida monitor ulanadi. Videoadapter protsessordan olingan buyruqlarni monitor ekranidagi tasvir nuqtalarining yorqinligini boshqaruvchi uchta analog: qizil, yashil va ko‘k signal qilib qayta ishlaydi. Shuni ta’kidlash kerakki, ko‘pgina tizimli platalar o‘rnatilgan (qo‘shib ishlab chiqarilgan) videoadapterga ega bo‘lib, u asosan idoraviy ilovalar uchun yaraydi, shuning uchun multimediya ilovalarining ishlashini yaxshilash uchun baribir "tashqi" videoadapter o‘rnatishga to‘g‘ri keladi.
Axborot to‘plovchining eng eski tipi - egiluvchan disklarning diskovodidir (3.8-rasm). Garchi, zamonaviy kompyuter usiz ham ishlay olsada, dasturiy ta’minotni sozlash bo‘ycha deyarli barcha ishlar bu diskovodning mavjudligini hisobga oladi. Bundan tashqari, foydalanuvchilar egiluvchan disklardan kompyuterlar korxonaning lokal tarmog‘iga ulanmagan, konfedensial (maxfiy) axborot almashish uchun internetdan foydalanish maqsadga muvofiq bo‘lmagan paytda bir-biri bilan axborot almashish uchun foydalanadilar.
Egiluvchan 1,44 M baytli, 3,5 dyyumli disklarning diskovodi.
Hozirgi kunda eng mashhur ommalashgan axborot saqlovchi lazer kompakt disklardir. Ko‘p hollarda CD-ROM yoki DVD uzatmalardan foydalanadilar. Bular kompakt disklardagi axborotni o‘qib olishlari va qaytarishlari, masalan, musiqani eshittirishi yoki yangi dastur o‘rnatishlari mumkin. Keyingi vaqtlarda esa narxlar pasayganidan so‘ng CD-R yoki CD-RW turdagi kompakt-disklarga axborotni yoza oladigan CD-RW uzatmalari ommalashib ketdi, endi CD ROM va egiluvchan disklarning diskovodlari o‘rniga CD-RW uzatmalarini o‘rnatish tendensiyasi paydo bo‘ldi.
DVD kompakt disklarini o‘qish uskunasi.
|
