Rossiya imperiyasi davridagi migratsion jarayonlar
Reja
1.
1.Ko‘chirish siyosati va uning oqibatlari.
2.Yangi shaharlarning payda bo‘lishi va aholi tarkibidagi o‘zgarishlar
Adabiyotlar
1
.Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q. – Toshkent,1998.
2.Karimov I.A. O’zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. –Toshkent:
O’zbekiston, 2012.
3.Karimov I.A. O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: havfsizlikka tahdid, barqarorlik
shartlari va taraqqiyot kafolatlari. – Toshkent, 1997.
4.Asqarov A.A. O‘zbek xalqining etnogenezi va etnik tarixi. O‘quv qo‘llanma. –
T.: Universitet, 2007.
5.Rasulova N. “O‘zbek xalqining etnogenezi va etnik tarixi” fanidan seminar
mashg‘ulotlarini yangi pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etish:
Metodik
qo‘llanma. – T.: TDPU, 2012.
6.Shoniyozov K. O‘zbek xalqining shakllanish jarayoni. – T.: Sharq, 2001.
7.Sagdullaev A. Qadimgi O’zbekiston ilk yozma manbalarda. Toshkent,1996.
8.O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi. T.1.—T.12. – T.: “O‘zbekiston milliy
ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti, 2000—2006.
Rus mustamlakachilarining o’lkaga rus aholisini ko’chirib keltirish siyosati.
Rossiya imperiyasining Turkistondagi agrar siyosatidan ko’zlagan asosiy va bosh
maqsadi o’lkani Rossiya manfaatlari uchun hizmat qiluvchi xom-ashyo bazasiga
aylantirish va eng serhosil yerlar joylashgan hududlarga rus dexqonlarini keltirib
o’rnashtirish edi.
Shuningdek, Rossiya imperiyasi yer suv munosabatlari O’rta
Osiyoda o’z hukmronligini mustahkamlash va uning imkoniyatlaridan o’z
manfaatlari yo’lida foydalanishni ko’zda tutgan edi.
1886 yilgi nizomga ko’ra, rus dexqonlaring O’rta Osiyoga ko’chib kelishlari uchun
katta imtiyozlar berildi. Shuningdek, bu nizomga ko’ra, «bo’sh yotgan davlat
yerlariga» birinchi navbatda harbiy hizmatdan bo’shatilgan harbiy xizmatchilarni
qo’yish ko’zda tutildi.
-Imperiyaning Turkistondagi yer suv masalalariga doir siyosatida
quyidagi siyosat
amalga oshirildi:
-Turkistonda barcha yerlar davlat mulki deb e’lon qilindi, o’troq mahalliy aholiga
yer merosi yakka jamoa ekanligi tariqasida, ko’chmanchi aholiga esa azaliy
dehqonchilik odatlariga rioya etilgan holda, muddati cheklanmagan holda jamoa
bo’lib foydalanish uchun topshirildi;
-O’troq
aholi yashaydigan joylarda yer, undan amalda foydalanganga biriktirib
qo’yildi;
-Dastlab vaqf yerlariga soliq joriy etilgan bo’lsa, keyinroq bu mulklar butunlay
tugatilib yuborildi;
-Shahar tashqarisida mahsus ko’chiruv fondlaridan
tashqari rus aholisiga yer
ajratish ta’qiqlandi;
Yevropaliklar, xususan, ruslar tomonidan mahalliy aholi yerlarini sotib olish
mutlaqo ta’qiqlab qo’yildi va bu qonun 90-yillarning oxirigacha saqlanib qolindi.
Ko’chiruvchilik siyosati Turkiston general gubernatorligi tashkil etilgan 1867
yildayoq boshlab yuborildi.1869 yilda Yettisuvdagi dexqonlar manzilgohlari
to’g’risida qoidalar ishlab chiqdi. Bu hududda 1869-1882 yillarda 25 ming kishilik
aholisi bo’lgan 29 ta rus qishlog’i, Sirdaryo viloyatida esa 1300 kishilik aholisi
bo’lgan 19 ta rus qishlog’i barpo etildi.1886 yilig Nizomga ko’ra, o’lkaga rus
aholisining ko’chib kelishiga siyosiy tus berildi va har bir ko’chib keluvchiga 10
desyatinadan kam bo’lmagan yer ajratilishi ko’zda tutildi.Yuqorida aytganimizdek,
1875 yilda Avliyootada ilk rus qishlog’i barpo etilgandan boshlab o’tgan 15 yil
davomida, ya’ni 1890 yilgacha Turkiston o’lkasida 1300 oiladan iborat 19 ta rus
qishlog’i barpo etilgan bo’lsa, Rossiyada ocharchilik yuz bergan 1891-1892
yillarda Turkistonga ko’chib keluvchilar soni keskin ortdi va shu ikki yil davomida
25 ta rus qishlog’i paydo bo’ldi. O’lkadagi rus deqonlarining
soni ikki barobar
ortdi.O’lkada rus dexqonlarining salmog’i bir oz ortgach, rus mustamlakachi
ma’muriyati ularni qurollantirish va zurur bo’lgan
hollarda mahalliy aholi
noroziliklari, qo’zg’olonlari, isyonlarini bostirishda foydalanish siyosatini amalga
oshira boshladi. Shu maqsadlar 1896 yilda Sirdaryo viloyatiga ko’chib kelgan
kazaklarga 123 ta miltiq va o’q-dori, 1897 yilda yana 3000 ta miltiq, Yettisuvda
300, Farg’onada 131, Kaspiyortida 431 miltiq va o’q-dori taqsimlab berildi. Bu
bilan Rossiya ko’chiruvchilik siyosati harbiy siyosiy maqsadlarni ko’zlab amalga
oshirilganligini ko’rsatdi.Chor Rossiyasi O’rta Osiyoni bosib olgach, bu yerda o’z
manfaatlarini oshirish borasida turli siyosatlar va tadbirlarni amalga oshira
boshladi. Mustamlaka hukumatning amalga oshirgan
ishlaridan biri Turkistonda
temir yo’lning barpo etilishi bo’ldi. Turkistonda temir yo’l ikki asosiy maqsadni
harbiy
strategik
va
iqtisodiy
maqsadlarni
ko’zlab
qurildi.
Rus
mustamlakachilarining o’lkaga rus aholisini ko’chirib keltirish siyosati.
