|
Sanli texnologiyalar ministrligi
|
| bet | 2/4 | | Sana | 30.05.2024 | | Hajmi | 1,06 Mb. | | #257406 |
Bog'liq Ganiev BerikAMD protsessorlari
Advanced Micro Devices, Inc. (qısqarmasi - AMD) - Kaliforniyaning Santa Clara qalasında jaylasqan, biznes hám tutınıw bazarları ushın kompyuter protsessorlari hám xojalıq elektronika ónimleri islep shıǵaratuǵın yarım ótkezgish kompaniyası.
Kompaniya 1969 -jıldıń 1-may sánesinde Jerri Sanders jáne onıń Fairchild Semiconductor kompaniyasındaǵı jetew kásiplesleri tárepinen islengen. AMDning dáslepki ónimleri tiykarlanıp yad chiplari hám kompyuterler ushın basqa túrdegi komponentlerden ibarat bolǵan. Keyinirek kompaniya mikroprotsessorlar bazarına kirip barıp, sanaat daǵı tiykarǵı raxibi Intel menen básekilasha basladı. 2000-jıllardıń basında AMD jeke kompyuterler bazarındaǵı kúshli poziciyasi hám de Athlon hám Opteron protsessorlarining tabısı sebepli sezilerli ósiw hám tabısqa eristi. Biraq, kompaniya 2000-jıllardıń aqırı hám 2010 -jıllardıń basında, tezirek hám kúshlilew protsessorlar islep shıǵarıw báygesinde Intel menen báseki qılıw dawamında ayırım qıyınshılıqlarǵa dus keldi. 2010 -jıllardıń aqırında AMD Ryzen protsessorlarining tabısı sebepli bazar úlesiniń bir bólegin qaytarıp aldı, olar házirde biznes qosımshalarında, sonday-aq bultlı qosımshalarda Intel ónimlerinen ústin dep esaplanadı. AMD protsessorlari jeke kompyuterler, serverler, noutbuklar hám oyın pristavkalari sıyaqlı hár qıylı esaplaw qurılmalarında qollanıladı. Daslep protsessorlarni ózi islep shıǵarǵan bolsa -de, keyinirek, 2009 -jılda GlobalFoundriesdan ajralıp shıqtı hám islep shıǵarıwdı " outsourcing" usılı arqalı dawam ettirdi.
AMD dıń tiykarǵı ónimleri mikroprotsessorlar, ana plata, videokartalar hám serverler, jeke kompyuterler hám málim bir maqsette islep shiǵarılatuǵın múmkinshiligi sheklengen kompyuter qosımshaları ushın FPGAlardan ibarat.
1991 jılda AMD óziniń birinshi menshikli protsessorini Am386 ni shıǵardı. Bul Intel 386 menen uyqas keliwshi 32 bitli protsessor edi, lekin ónimliligi joqarı edi. 1993 jılda AMD Am486 ni usınıs etdi, ol da Intel 486 menen básekilesdi. 1995 jılda AMD óziniń birinshi 64 bitli K5 protsessorini járiyaladı, ol 1996 jılda AMD tárepinen satıp alınǵan NexGen arxitekturasına tiykarlanǵan edi. 1997 jılda AMD Intel Pentium II menen uyqas keliwshi, lekin bahası tómenlew hám joqarı quwat natiyjeliligine iye bolǵan K6 ni shıǵardı. 1999 jılda AMD kommerciya atı menen Athlon atınıń alǵan K7 ni usınıs etdi. Bul tezlik boyınsha Inteldan ústin kelgen birinshi AMD protsessori edi. 2000 jılda AMD Athlon 64 dep atalǵan K8 ni járiyaladı. Bul x86 -64 (sonıń menen birge, AMD64 retinde de belgili) 64 bitli keńeytpelerdi qollap -quwatlaytuǵın birinshi jumıs stoli protsessori edi. 2003 jılda AMD AMD64-ni qollap -quwatlaytuǵın birinshi server protsessori bolǵan Opteronni usınıs etdi.
2006 jılda AMD grafik protsessorlar salasında jetekshilerden biri bolǵan Kanadanıń ATI Technologies kompaniyasın satıp aldı. Bul AMD ga grafik yadroların óz protsessorlariga integraciyalaw hám oraylıq hám grafik yadrolardı bir chipda birlestirgen tezlestirilgen qayta islew birligi (APU) kontseptsiyasın jaratıw imkaniyatın berdi. AMD-den birinshi APU 2011 jılda Fusion atı menen shıǵarılǵan. 2012 jılda AMD óziniń jańa protsessor arxitekturasın — Buldozerni usınıs etdi. Biraq, bul arxitektura ónimliligi hám quwat sarpı boyınsha Intel menen básekilasha almadı. 2017 jılda AMD óziniń jańa Zen arxitekturasın shıǵardı, bul bolsa ónimlilik hám energiya natiyjeliligin asırıwǵa alıp keldi. Bul arxitektura tiykarında jumıs stoli hám mobil sistemalar ushın Ryzen protsessorlari, joqarı ónimli sistemalar ushın Threadripper hám serverler ushın Epyc jaratıldı. 2019 jılda AMD Zen dıń ekinshi áwladı Zen 2 ni usınıs etdi, ol yadrolar sanın asırdı, process kólemin 7 nm ga qısqartirdi hám IP jaqsılandi. 2020 jılda AMD Zen-dıń úshinshi áwladı Zen 3-ni járiyaladı, bul bolsa IPC-ni jáne de asırdı hám kesh yadın optimallashtirdi.
AMD sonıń menen birge, óz protsessorlari ushın chipsetlar islep shıǵaradı, olar protsessor, yad hám sırtqı qurılmalar arasındaǵı interfeysti támiyinleydi. AMD-den birinshi chipsetlar 1997 jılda K6 protsessorlari ushın shıǵarılǵan. 2004 jılda AMD eki kanallı DDR yad hám HyperTransport interfeysin qollap -quwatlaytuǵın K8 protsessorlari ushın chipsetlarni usınıs etdi. 2007 jılda AMD bir neshe grafik kartalardı birlestiriw ushın DDR2 hám DDR3 yad, PCI Express interfeysi hám CrossFire texnologiyasın qollap -quwatlaytuǵın K10 protsessorlari ushın chipsetlarni shıǵardı. 2011-jılda AMD DDR3 hám DDR4 yadın, PCI Express 3. 0 interfeysin hám de integraciyalasqan hám diskret grafikalardıń birgelikte islewi ushın Dual Graphics texnologiyasın qollap -quwatlaytuǵın APU Fusion chipsetlarini usınıs etdi. 2017 jılda AMD tezirek saqlaw ushın DDR4 yad, PCI Express 4. 0 hám
StoreMI texnologiyasın qollap -quwatlaytuǵın Ryzen protsessorlari ushın chipsetlarni shıǵardı.
AQSh hám Kitay túrli tarawlarda, atap aytqanda, texnologiya, ekonomika hám qawipsizlik salasında básekilesetuǵın dúnyadaǵı jetekshi mámleketlerden bolıp tabıladı. Sońǵı jıllarda olar arasında sawda urısı, jasırın tıńshılıq hám insan huqıqları aynıwı haqqındaǵı dawalar hám de Qubla Kitay teńizi regionindegi qarama-qarsılıq sebepli keskinlik kúshaygan.
AQShning Kitayǵa basım qurallarından biri áskeriy yamasa yadrolıq maqsetlerde paydalanıw múmkin bolǵan Amerika texnologiyalarınan paydalanıwdı sheklew edi. 2019 jılda Tramp administraciyası Kitaydıń bir qansha superkompyuter kompaniyaların AQSh Sawda ministrligi qara dizimine kirgizdi. Bul degeni, Amerika kompaniyaları óz ónimlerin olarǵa arnawlı litsenziyasız sota almaydılar.
Bul kompaniyalar arasında Kitay daǵı eń iri superkompyuter óndiriwshi hám AMD dıń tiykarǵı sheriklerinen biri bolǵan Sugon da bar edi. Sugon AMD chiplaridan ilimiy izertlewler ushın, sonıń menen birge, jasalma intellekt, bultlı esaplaw hám kiberxavfsizlik tarawlarında úlken kólem degi maǵlıwmatlardı qayta islew ushın qollanılıwı múmkin bolǵan kúshli superkompyuterlarni jaratıwda paydalanǵan. Bul superkompyuterlarning geyparaları onı dúnyadaǵı eń operativ 500 dane kompyuter qatarına kiredi.
AMD dıń Kitayǵa jetkiziwdi qadaǵan etiw kompaniya biznesine saldamlı zarba berdi, sebebi Kitay onıń eń iri bazarlarınan biri edi. Analizchilarning esap -kitaplarına kóre, bul tıyım sebepli AMD óz tabısınıń 10 payızın joytıwı múmkin. Bunnan tısqarı, tıyım Kitay bazarında da aktiv bolǵan Intel hám Nvidia sıyaqlı basqa chip óndiriwshilerdiń básekiin kúshaytirdi.
|
| |
