|
Sanoat korxonalari mahsulotlarining raqabatlardoshligini belgilovchi mezonlar nazariyasi
|
| bet | 1/5 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 0,67 Mb. | | #230200 |
Bog'liq 1.4. Sanoat korxonalari mahsulotlarining raqabatlardoshligini belgilovchi mezonlar nazariyasi
Sanoat korxonalari mahsulotlarining raqabatlardoshligini belgilovchi mezonlar nazariyasi
Zamonaviy O’zbekiston uchun xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning raqobatbardoshligini saqlash va oshirish markaziy muammo bo'lib, uni hal qilish mamlakatning mudofaa, iqtisodiy va texnologik rivojlanishini ta'minlashda muhim rol o'ynaydi. Globallashuv jarayonlari va O’zbekiston iqtisodiyotining o'sib borayotgan ochiqligi munosabati bilan korxonalarning raqobatbardoshligini oshirish muammosi alohida ahamiyatga ega.
Raqobatbardoshlik mamlakatning jahon bozoridagi mavqeini yaxlit tarzda tavsiflaydi. Shu bilan birga, O’zbekiston korxonalari uchun raqobat maydoni sezilarli darajada kengaydi: mahalliy ishlab chiqaruvchilar ham ichki, ham tashqi bozorlarda xorijiy kompaniyalar bilan raqobatlashishlari kerak.
Amaliyot shuni ko'rsatadiki, ko'plab mahalliy korxonalar faol raqobatlashishga, raqobatbardosh pozitsiyalarni aniqlashga va egallashga tayyor emaslar. Bunday vaziyatning asosiy sabablari raqobatbardoshlikni ta'minlash uchun tizimlarni qurishning nazariy va uslubiy asoslarining yetarli darajada ishlab chiqilmaganligi, korxonalarning ichki va tashqi muhit o'zgarishlariga javob berishning samarali boshqaruv va tashkiliy mexanizmlarining yo'qligi hisoblanadi.
Bularning barchasi ilmiy va amaliy nuqtai nazardan korxonaning raqobatbardoshligini baholash nazariyasi va metodologiyasini ishlab chiqish, tegishli usullar va mexanizmlar asosida uning o'sishini ta'minlash tizimini yaratishning nazariy va uslubiy asoslarini ishlab chiqish maqsadga muvofiqligini ko'rsatadi.
Mashxur iqtisodchi olimlarning ishlarida iqtisodiyotning real sektoridagi mahsulotlarning raqobatbardoshligi mezonlari va ko‘rsatkichlari o‘rtasida aniq farq yo‘q. Raqobatbardoshlikning individual komponentlari bir vaqtning o'zida mezon sifatida ham, ko'rsatkich sifatida ham, hatto omillar sifatida ham ko'rib chiqiladi. Shu bilan birga, bu tushunchalarning barchasi o'z mohiyatiga ko'ra farq qiladi.
Mahsulotning raqobatbardoshligi mezonlari - bu bozorga va (yoki) ma'lum bir iste'molchiga targ'ib qilishda mahsulotning o'ziga xos xususiyatlari baholanadigan va belgilanadigan belgi.
Raqobatbardoshlik ko'rsatkichi - bu aniq ehtiyojlarni qondirishda namoyon bo'ladigan, ularning sifat aniqligi bilan birlikda ijtimoiy-iqtisodiy hodisalarning umumlashtirilgan miqdoriy tavsifi.
Mahsulotning raqobatbardoshligini baholashda ikki tomon o'zaro ta'sir qiladi: bir tomondan, iste'molchilar, ikkinchi tomondan, ishlab chiqaruvchilar. Bitta va bir xil ko'rsatkichning qiymati xaridorni qondirishi va ishlab chiqaruvchi uchun mutlaqo nomaqbul bo'lishi mumkin, shuningdek, bir bozorda iste'molchi va (yoki) ishlab chiqaruvchi uchun etarli, boshqasida esa etarli bo'lmasligi mumkin.
Mahsulot raqobatbardoshligi ko'rsatkichlari oziq-ovqat mahsulotlarining qaysi guruhini tavsiflashiga qarab tuzatiladi. Ya'ni, muayyan turdagi mahsulotning raqobatbardoshligini baholashda ularning xarakterli ko'rsatkichlari qo'llaniladi. Shunday qilib, sanoat mahsulotlari uchun ularning tashish va fizik xususiyatlarini tavsiflovchi yana ikkita guruhni qo'shimcha ravishda ajratish mumkin. Yuqoridagilardan kelib chiqib, biz sanoat mahsulotlarining raqobatbardoshligi ko'rsatkichlarining eng to'liq tasnifini tuzamiz va uni 1-jadvalda keltiramiz.
1.4.1-jadval
|
| |
