58
O‘lchash tizimi analog shoxobchasining elektr o‘zgartkichlarida elektr-kuch
o‘zgartkichlarning ikki turidan foydalaniladi: kuch va chiqish signal orasida to‘g‘ri
mutanosiblik (chiziqli munosabat) ni ta’minlaydigan chiziqli o‘zgartkichlar va
chiqish signali kuch qiymatidan olingan kvadrat ildiziga mutanosib bo‘lgan
kvadratik o‘zgartkichlar. Kvadratik o‘zgartkichlardan difmanometrlarda - sarf
o‘lchagichlarda foydalaniladi. Ular chiqish signalini o‘lchanayotgan
suyuqlik va
gaz sarfiga to‘g‘ri mutanosib o‘zgaradigan o‘zgarmas tok ko‘rinishida olishni
ta’minlaydi. O‘zgartkichlar alohida blok ko‘rinishida yasaladigan UP-20
turli
kuchaytirgich bilan jamlanadi.
Chiziqli va kvadratik o‘zgartkichlar faqat kuch mexanizmi qurilmasi bilan
farq qiladi.
Kuch kompensatsiyali, elektr analog o‘zgartkichining prinsipial sxemasi 24-
rasmda ko‘rsatilgan. O‘lchanayotgan parametr o‘lchash bloki 1
ning sezgir
elementiga (masalan, manometr membranasiga) ta’sir ko‘rsatadi va F mutanosib
kuchga
aylanadi, bu signal richag 2 ga uzatiladi. Richagning surgich 3, oraliq
richag 4 va lenta(tasma)li tortqi 5 orqali burilishi kompensatsion richag 6 ga
uzatiladi. Kompensatsion richagda differensial transformatorli indikatorning o‘zagi
7 va magnitoelektr kuch mexanizmining g‘altagi 8 o‘rnatilgan. Yarmo 9
ikkilamchi chulg‘amlarining bir-biriga qarab ulanishi natijasida hosil bo‘lgan
zanjirdagi muvozanat o‘rtacha
holatdan chetga chiqadi, sanoat chastotali,
o‘zgaruvchan tok signali paydo bo‘ladi. Bu signal elektron kuchaytirgich 10 ga
keladi. Kuchaygan va to‘g‘rilangan signal masofaga uzatish aloqasiga va shu bilan
birga, aloqa bilan ketma-ket bog‘langan muvozanat indikatorining g‘altagi 8 ga
(teskari bog‘lanish) keladi. G‘altak 8 dagi tok hosil
qilgan magnit maydon bilan
doimiy magnit 11 o‘rtasidan o‘zaro ta‘sir natijasida richag 6 da kuch paydo
bo‘ladi, bu kuch o‘lchanayotgan kirish (masalan, bosim o‘zgarishi natijasida)
kuchini muvozanatlaydi. Asbobning nol nuqtasi prujina 12 orqali sozlanadi.
Asbobni o‘zgartkichning berilgan o‘lchash chegarasiga sozlash uchun surgich 3 va
lentali tortqi 5 ni siljitiladi.
59
24 - rasm. Kuch kompensatsiyali elektr analog o‘zgartirgichi.
