44
komponent bu refleksiyadir
. Refleksiya o’qituvchining o’z
ongi va
faoliyatini belgilash hamda tahlil qila olishidir. Refleksiya (lot. “reflexio”-
ortga qaytish) subyektning o’z (ichki) psixik tuyg’u va holatlarini bilish, o’z
xatti-harakatlariga munosabat va uni baholash jarayonidir.
Innovatsion pedagogik jarayonni ifodalab, nafaqat uning didaktik
qurilmasiga, balki o’qituvchining ijtimoiy mohiyatli natijalari va ruhiy
qiyofasiga ham taalluqlidir. U ochiqlikni, boshqalar
fikrining tan olinishini
bildiradi.
O’qituvchining innovatsion faoliyati turli xildagi qarashlarning
to’qnashuvi va o’zaro boyitilishi dinamikasida amalga oshishini ko’zda
tutadi. O’qituvchining innovatsion faoliyatini samarali amalga oshirish bir
qator shart-sharoitlarga bog’liq. Unga o’qituvchining samimiy muloqoti, aks
fikrlarga nisbatan beg’araz munosabati, turli holatlarda ratsional vaziyatning
tan olinishini uqtirishga tayyorligi kiradi. Buning natijasida o’qituvchio’z
bilim va ilmiy faoliyatini ta’minlaydigan keng qamrovli mavzu (motiv)ga
ega bo’ladi.
O’qituvchi faoliyatida o’z-o’zini faollashtirish, o’z
ijodkorligi, o’z-
o’zini bilishi va yaratuvchanligi kabi mavzu (motiv)lar muhim ahamiyat
kasb etadi. Bu esa o’qituvchi shaxsining kreativligini shakllantirish
imkoniyatini beradi. Yangilik kiritishning muhim sharti muloqotning yangi
vaziyatini tug’dirishdir. Muloqotning yangi vaziyati – bu o’qituvchining o’z
mustaqillik mavqyeini, fanga, o’ziga bo’lgan yangi munosabatni yarata olish
qobiliyatidir. O’qituvchi o’z nuqtai nazarlariga o’ralashib qolmaydi, u
pedagogik tajribalarning
boy shakllari orqali ochilib, mukammallashib
boradi. Bunday vaziyatlarda o’qituvchining fikrlash usullari, aqliy
madaniyati o’zgarib boradi, hissiy tuyg’ulari rivojlanadi. Keyingi sharti – bu
o’qituvchining madaniyati va muloqotga shayligi. O’qituvchining
innovatsion faoliyati voqyelikni o’zgartirishga,
uning muammolari va
usullarini yechishni aniqlashga qaratilgandir.
O’qituvchiva o’quvchi-talaba o’rtasidagi muloqot namunasining
o’zgarishi innovatsion faoliyat shartlaridan biridir. Yangi munosabatlar,
an’analarda bo’lganidek, qistovlar, hukmga bo’ysunish kabi unsurlardan holi
bo’lishi lozim. Ular tenglarning hamkorligi, o’zaro
boshqarilishi, o’zaro
yordam shaklida qurilgan bo’lishi kerak. Ular munosabatlaridagi eng muhim
45
xususiyat bu o’qituvchi va o’quvchi-talabaning ijoddagi hamkorligidir.
O’qituvchining innovatsion faoliyati quyidagi asosiy funksiyalar
bilan izohlanadi: kasbiy faoliyatining ongli tahlili; me’yorlarga nisbatan
tanqidiy yondashuv; kasbiy
yangiliklarga nisbatan shaylik; dunyoga ijodiy
yaratuvchilik munosabatida bo’lish; o’z imkoniyatlarini ro’yobga chiqarish,
o’z turmush tarzi va intilishlarini kasbiy faoliyatda mujassam qilish.
