ISSN: 2181-3337
SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
2022
№ 3
950
madaniyati qat‟iy professional tilni va shu bilan bir qatorda uning soddaligi tushunarliligi va
aholining barcha qatlamlari uchun ochiqligini nazarda tutadi. Normativ-huquqiy
hujjat matnida
qo„llanilgan atmalarning noto„g„riligi qonun ma‟nosini buzib ko„rsatish imkoniyatini yuzaga
keltiradi. Bu borada H.A Kerimov shunday fikr bildiradi “Noto„g„ri yoki o„rinsiz qo„llangan
so„z yoki ibora fikr va uning matn ifodasi o„rtasidagi tafovut ba‟zan og„ir oqibatlarga olib kelishi
mumkin. Ayniqsa qonun ijodkorligi sohasida.”[1, 123] Yuridik atamalardan to„g„ri foydalanish
qonun ijodkorligi faoliyatining ajralmas qismi hisoblanadi. Shuningdek, bunday so„zlar
qonunchilik akti tilini saqlash uchun mo„ljallangan bo„lib, amaliyotda qo„llash qulaydir.
TADQIQOT NATIJASI
Qonunchilik fikrini va normativ huquqiy hujjatlar shaklini taqdim etishda muayyan
talablarga rioya qilish va qonun ijodkorligi sohasi uchun maxsus ishlab chiqilgan til vositalaridan
foydalanish kerak. Bu borada quyidagi tamoyillarga qat‟iy amal qilish talab etiladi.
1.Belgilangan huquqiy konsepsiya mazmunini to„g„ri va bir ma‟noda aks
ettirish;
2.Tushunarsiz, noaniq atamalrdan foydalanishga yo„l qo„yilmasligi
3. Huquqiy hujjat matnida ritorik shakllar va majoziy ma‟noda qo„llaniladigan so„zlarni
ishlatmaslik. Chunki atamalarning bevosita va ma‟lum ma‟nosida qo„llanmaydi. Bu atama har
doim bir ma‟noli bo„lib, uning ma‟nosi matnga mos ravishda turlicha o„zgarmaydi. Semantik
noaniqlik mavjud bo„lgan so„z maxsus atushunchani bildirish vazifasini bajara olmaydi.
4. Normativ huquqiy hujjat matnida eng avvalo keng tadbiq etilayotgan va faol qo„llanadigan
atamalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
5. Huquqiy terminologiyadan foydalanishdagi barqarorlik va beqarorlik. An‟anaviy atamalardan
voz kechib, bir xil tushunchalarni bildiruvchi yangi atamalarni kiritish o„rinli emas.
6. Atamalarning qo„llanishida maksimal qisqalik. Boshqa tillardan olingan atamalar milliy
yuridik tilga putur yetkazmasligi lozim.
7. Ikki yoki undan ortiq so„zdan
tuzilgan atamalar, qisqartmalarni ortiqcha ishlatmaslik.
Normativ huquqiy hujjat tilida faqat adabiy tilde mustahkam o„rin olgan qisqartmalardangina
foydalanish tavsiya etiladi.
8.Muqobili mavjud bo„lgan taqdirda o„zlashmalardan o„rinsiz foydalanmaslik.
Demak, yuridik atama qonun chiqaruvchining xohish irodasini ifodalovchi,
qonun
hujjatlari matnlarida bir xil qo„llanadigan, aniq ma‟noga ega bo„lgan huquqiy tushunchaning
umumlashgan nomi bo„lgan so„z yoki so„zlarning turg„un birikmasi bo„lib, u funksional
barqarorligi bilan ajralib turadi. Shunga qaramay har bir til tizimining huquqiy terminologiyasi
faqat o„ziga xos xususiyatlar bilan tavsiflanadi.
Huquq ijtimoiy munosabatlarning eng muhim tartibga soluvchisidir.
Huquqning eng
muhim belgilari rasmiy aniqlik va majburiylik xususiyatidir. Rasmiy aniqlik huquqning
mavjudligida ifodalanib, lingvistik vositalarsiz tasavvur etib bo„lmaydigan jarayondir. Huquqiy
tartibga solishning samaradorligi ko„p jihatdan normativ hujjatlarning sifati ularda qonun
chiqaruvchi organlarning vazifasi juda muhim ekanligini ko„rsatadi.
Mashxur rus huquqshunosi I.A.Pokrovskiy ta‟kidlaganidek, “Rivojlanayotgan
inson shaxsi
qonunga qo„yadigan birinchi talablardan biri bu muayyan huquqiy normalarga bo„lgan
talabdir”.Bundan tashqari uning fikricha, huquqiy normalarning aniqligisiz hech qanday huquq
tushunchasini tasavvur etib bo„lmaydi. [2, 78]
