• O‘lchash vositalarini kalibrlash
  • 3.3. O‘lchamlar birligini ta’minlashning huquqiy asoslari
  • Birlik va o‘lchamlarni belgilash va yozish qoidalari
  • O‘lchash vositalarini tekshiruvdan o‘tkazish




    Download 0.94 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet23/44
    Sana12.05.2023
    Hajmi0.94 Mb.
    #58859
    1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   44
    Bog'liq
    572- бахолаш Шаблон docx (3), Qiyomat va Oxirat [@kitoblar pdf], vohidjonga mal bazasi, Mavzu Pedagogik texnikani takomillashtirishda hozirgi zamon ta-fayllar.org, moliyaviy-menejment-tizimini-rivojlantirish-tamoyllari
    O‘lchash vositalarini tekshiruvdan o‘tkazish – o‘lchash 
    vositalarining­ belgilab­ qo‘yilgan­ texnikaviy­ talablarga­ muvofiq­
    ligini aniqlash va tasdiqlash maqsadida davlat metrologiya 
    xizmati idoralari (vakolat berilgan boshqa idoralar, tashkilotlar) 
    tomonidan bajariladigan amallar majmuyi.
    O‘lchash vositalarini kalibrlash – metrologik jihatlarning 
    haqiqiy qiymatlarini va o‘lchash birliklarining qo‘llashga 
    yaroqliligini aniqlash hamda tasdiqlash maqsadida kalibrlash 
    laboratoriyasi bajaradigan amallar majmuyi.
    O‘lchash vositalarini ishlab chiqish, yaratish (ta’mirlash, 
    sotish, ijaraga berish) uchun litsenziya – davlat metrologiya 
    xizmati tomonidan yuridik va jismoniy shaxslarga beriladigan
    mazkur faoliyat turlari bilan shug‘ullanish huquqini guvohlan-
    tiruvchi hujjat.
    3.3. O‘lchamlar birligini ta’minlashning 
    huquqiy asoslari
    1960-yili o‘lchov va og‘irliklarning XI Bosh konferensiyasi 
    Xalqaro birliklar tizimini qabul qilgan bo‘lib, mamlakatimizda buni 
    SI (SI – Systeme International) xalqaro tizimi deb yuriti ladi. Keyingi 
    Bosh konferensiyalarda SI tizimiga bir qator o‘zgartirishlar kiritilgan 
    bo‘lib, hozirgi holati va birliklarga qo‘shimchalar va ko‘paytirgichlar 
    haqidagi ma’lumotlar 1- va 2-jadvallarda keltirilgan.
    Birlik va o‘lchamlarni belgilash va yozish qoidalari
    Kattaliklarning birliklarini belgilash va yozish borasida 
    standartlar asosida me’yorlangan tartib va qoidalar mavjud. Bu 
    qoidalar­va­tartiblar­GOST­8.417­81­da­atroflicha­yoritilgan.


    59
    1-jadval
    Kattalik
    Birlik
    Nomi
    O‘l- 
    chamligi Nomi
    Bel-
    gisi
    Ta’rifi
    Uzun-
    lik
    L
    metr
    m
    Metr – bu yorug‘lik 1/299792458 s vaqt 
    oralig‘ida vakuumda bosib o‘tiladigan 
    masofa.
    Massa
    M
    kilo-
    gramm kg
    Kilogramm – bu massa birligi bo‘lib, 
    xal qaro kilogramm-prototipining massasi-
    ga teng.
    Vaqt
    T
    sekund
    s
    Sekund – bu seziy-133 atomi asosiy hola-
    tining ikki o‘ta nozik sathlari orasidagi 
    bir­biriga­ o‘tishiga­ muvofiq­ keladigan­ nur-
    lanishning 9 192 631 770 davridir.
    Elektr
    toki 
    (elektr 
    tokining 
    kuchi)
    1
    amper
    A
    Amper – bu vakuumda bir-biridan 1 m ora- 
    liqda joylashgan, cheksiz uzun, o‘ta kichik 
    dumaloq ko‘ndalang kesimli ikki para l - 
    lel to‘g‘ri chiziqli o‘tkazgichlardan tok 
    o‘tganda o‘tkazgichning har 1 m uzunligida 
    2 · 10
    –7
    H ga teng o‘zaro ta’sir kuchi ni hosil 
    qila oladigan o‘zgarmas tok kuchi.
    Termo-
    dinamik 
    harorat
    θ
    kelvin
    K
    Kelvin – bu termodinamik harorat birligi 
    bo‘lib, u suvning uchlanma nuqtasi termo-
    dinamik haroratining 1/273,16 qismiga teng.
    Modda 
    miqdori
    N
    mol
    mol
    Mol – bu massasi 0,012 kg bo‘lgan ugle-
    rod-12 da qancha atom bo‘lsa, o‘z tarkibi-
    ga shuncha elementlarni olgan tizimning 
    modda miqdoridir. Molni tatbiq etishda 
    elementlari guruhlangan bo‘lishi lozim 
    va ular atom, molekula, ion, elektron va 
    boshqa zarrachalar guruhlaridan iborat 
    bo‘lishi mumkin.
    Yorug‘-
    lik kuchi
    J
    kan-
    dela
    cd
    Kandela – bu berilgan yo‘nalishda 540–10 
    Hz chastotali monoxromatik nurlanishni 
    tarqatuvchi va shu yo‘nalishda energetik 
    yorug‘lik kuchi 1/683 W/sr ni tashkil etuvchi 
    manbaning yorug‘lik kuchidir.


    60

    Download 0.94 Mb.
    1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   44




    Download 0.94 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    O‘lchash vositalarini tekshiruvdan o‘tkazish

    Download 0.94 Mb.
    Pdf ko'rish