2.2. ELEKTRON YUTILISH SPEKTRLARINI OLISH
Bu usul bilan ma`lum to`lqin uzunliklari oralig`ida namunaning elektron yutilish spektrini olish mumkin. Buning uchun ko`rsatilgan amallarni quyidagi tartibda bajarish kerak.
1. Asbobning asosiy oynasidan “SURVEY SCAN” rejimini tanlanadi, buning uchun klaviaturadagi [2] raqamli tugmani bosiadi, keyin ekranda SYRVEY SCAN TEST oynasi ko`rinadi.
2. Asbobning shu rejimida ishlashi uchun zarur bo`lgan kattaliklarning boshlang`ich qiymatlarini kiritish uchun klaviaturaning [MODE SETUP] tugmasi bosiladi.
3. Olchadigan kattalik tanlab olinadi, buning uchun klaviaturning [1] raqamli tugmasini bosish orqali eritmaning optik zichligi yoki o`tkazish koeffisientini o`lchashni tanlash mumkin.
4. O`lchash orlig`ining boshlang`ich to`lqin uzunligi tanlab olinadi. Buning uchun klaviaturaning [2] raqamli tugmasini bosish orqali amalga oshiriladi.
5. O`lchash oralig’ining oxirgi to`lqin uzunligi tanlab olinadi. Buning uchun klaviaturaning [3] raqamli tugmasini bosish orqali amalga oshiriladi.
6. Klaviaturadagi [ESC] tugmasini bosish orqali ekranda rasm paydo bo`ladi. Oyna yuqori qismining o`ng tomonida tanlangan oraliqning boshlang`ich va oxirgi to`lqin uzunliklari, kyuveta o`rnatilgan joining raqami paydo bo`ladi.
8-rasm.
7 Kyuvetalar bo`lmasining qopqog`ini ochib erituvchi qo`yilgan kyuvetani “B” yozuvli joyga, eritmalarni esa tartib bilan 1,2,3, ... ,7 raqamli o`rinlarga o`rnatiladi. Kyuvetaning kvarsdan tayyorlangan tiniq oynalarni yorug`lik kiradigan va chiqadigan tomonlariga to`g`irlab qo`yiladi va bo`lmaning qopqog`I yopiladi.
8. [BASELINE] amalining pastki [F1] tugmani bosish orqali diffraksion panjara tanlangan oraliqning boshlang`ich to`lqin uzujnligiga to`g`ri keluvchi holatda o`rnatilib, eritmadan o`tayotgan monoxramatik nurning intensivligi I0 100% ga to`g`rilab olinadi.
[SURVEY SKAN] rejimida yangi eritmaning elektr yutilish spektirini olish uchun albatta [BAZELINE] amalidan foydalanikadi.
9. Yorug’likning yo’liga eritma quyilgan kuyivetani o’rnatadi. Buning uchun <> yozuvi o’rniga shu kyuveta o’rnatilgan joyining tartib raqami ko’ringuncha [UP] tugmani bosish orqali amalga oshiriladi. O`lchash davomida displeyning yuqori qismida namunaga tushayotgan yorug`lik to`lqin uzuznligining va shu nur uchan eritmaning optik zichligi yoki o`tkazish koeffiitsiyentining qiymatlari ko`rinadi.
9- rasm. OPTIZEN III spektrofotometrining optik sxemasi
1 va 1'- yorug`lik manbai;
2- qaytaruvchi botiq ko`zgu;
3-buruvchi yassi ko`zgu;
4-linza;
5-kirish tirqishi;
6-difraksion panjara;
7- chiqish tirqishi;
8- kyuvetalar bo`lmasi;
9-yassi qavariq linza;
10- buruvchi yassi ko`zgu;
11-fotoelementlar.
|
Yorug`lik 1 yoki 1` manbaidan 2 ko`zgu kondensorga tushadi, u esa o`z navbatida yorug`likni buruvchi 3 yassi ko`zguga yo`naltiradi va monoxramatorning 5 kirish tirqishi 8 yaqinida joylashgan 4 linzaning tekisligida yorug`lik manbaining tekisligini beradi.
Monoxromator vertikal kollimatsion sxema asosida qurilgan. Kirish tirqishi orqali o`tayotgan yorug`lik oqimi shtrixlari yoy shaklida egilgan o`zgaruvchi qadamli bilan 6 botiq difraktsion panjara tushadi. Difraktsion panjaraning yuzasi botiq sferadan iborat bo`lganligi uchun u yorug`likni despersiyalashdan tashqari hosil bo`lfgan spektrni o`zinig fokal tekisligida fokuslash qobiliyatiga ham egadir. Bunday tuzilishga ega bo`lgan difraktsion panjarani qo`llash monoxromator ishlaydigan butun spektral oraliqda shaklining buzilishi kam bo`lgan va sifati yuqori bo`lgan spektr olishni ta`minlaydi.
Difraksiya hodisasi asosida spektrga ajralgan yorug`lik dastasi monoxromatorning 5 kirish tirqishini ustida joylashgan chiqish tirqishining tekisligiga fokuslanadi. Spektrning siljishi difraktsion panjaraning burish orqali amalga oshiriladi. Bu holda to`lqin uzunligi har xil monoxromatik nurlar 7 chiqish tirqishi 8 o`lchanayotgan namuna, hamda 9 linza orqali o`tib, 10 buruvchi ko`zgu yordamida 11 fotoelementning yorug`likka sezgir qismiga tushadi.
|