10
3. Mexanik xossalarga ega bo‘lishi shart (pishiqligi yuqori,
egilishga, cho‘zilishga va
qisilishga chidamli, ilashuvchan).
4. Issiqlikka chidamli.
5. Yaxshi bo‘yalishi va rangni uzoq vaqtgacha saqlashi zarur.
6. Yigirilish xususiyati yuqori bo‘lishi kerak.
Aholi sonining o‘sib borishi to‘qimachilik mahsulotlari
va ishlatiladigan xomashyo hajmining ko‘payishini
taqozo
etmoqda. Kimyoviy tolalar ishlatilganda ipning sifati
yaxshilanadi,
resurslar tejaladi, tashqi ko‘rinishi nafis va
chiroyli bo‘ladi, lekin ekologik va
gigiyenik nuqtayi nazardan
tabiiy tolalar afzaldir.
Paxta yetishtiruvchi asosiy davlatlar jumlasiga O‘zbekiston,
Misr, Xitoy, AQSH, Hindiston, Pokiston, Turkiya, Avstraliya,
Argentina, Braziliya kabi mamlakatlar kiradi. Dunyo bo‘yicha
ishlab chiqariladigan paxta tolasining 80
foizi ushbu davlatlarda
tayyorlanadi.
Tolalarnig tuzilishi. Tabiiy tolalar ichida paxta tolasi yetakchi
o‘rinni
egallaydi, u chigitli paxtadan ajratib olinadi. Tolalarning
tuzilishi uning hamma xossalarini belgilaydi. Tolalarning yetilish
darajasi ortgan sari u shunchalik jingalaklanadi. Tola pishgan
sari uning tashqi diametri ichki diametriga nisbatan ortadi va u
yetilganlik koeffitsiyenti deb ataladi.
Tolalar pishib yetilganlik
jihatidan 11 guruhga bo‘linadi;
Pishib yetilmagan – 0,0; 0,5; 1,0; 1,5; 2,0; 2,5;
Pishib yetilgan – 3,0; 3,5; 4,0; 4,5;
Pishib o‘tib ketgan (o‘ta pishgan) – 5,0.
Paxta tolasining xususiyatlari uning fizik va mexanik
xossalarini belgilaydi.
