14
Sintetik tolalar
– sintetik tabiiy manomerlarni
sintezlash nati-
jasida olinadi. Ularga poliamid, poliefir (lavsan), poliakronitril
(nitron),
polivinilxlorid, polipropilen kabi tolalar misol bo‘la
oladi.
«Navoiyazot» ishlab chiqarish birlashmasida xususiyatlari jun
va paxta tolasiga yaqin poliakrilonitril (nitron) tolani ishlab chiqa-
rish yo‘lga qo‘yilgan. Pishiqligi, tozaligi va kimyoviy reagent-
lar ta’siriga chidamlilik kabi ko‘rsatkichlar kimyoviy tolalarning
afzalligini belgilaydi.
Kimyoviy tolalarning kamchiligini havo o‘tkazuvchanligining
pastligi, kam nam tortishi, kuchli elektrlanishi, yomon bo‘yalishi
kabi xususiyatlar tashkil etadi.
Paxta tolasining nuqsonlari. Paxta tolasini chigitdan ajratish,
titish va tozalash jarayonlarida nuqsonlar hosil bo‘ladi.
Ular organik va noorganik nuqsonlarga (tosh, temir, shisha)
ajratiladi. Organik nuqsonlarga quyidagilar mansub:
1. Iflosliklar – maydalangan barg, ezilgan shox,
har xil xas-
cho‘plar;
2. O‘lik tola – pishib yetilmagan tolali chigit;
3. Maydalangan chigit;
4. Kasallangan
va shikastlangan tolalar;
5. Tolali chigit po‘stloqlari;
6. Tugunaklar;
7. O‘ramlar;
8. Murakkab o‘ramlar (jgutiki).
Paxta tolasining klassifikatsiyasi. O‘zRSt – 604-2001
paxta
tolasining texnikaviy shartlari hisoblanib,
unda paxta tolasining
klassifikatsiyasiga muvofiq me’yoriy talablar keltirilgan.
Paxta tolasi shtapel uzunligi, chiziqiy zichligi, nisbiy uzish
kuchi kabi xossalariga asosan 9 tipga bo‘linadi:
Ingichka tolali – 1a; 1b; 1; 2; 3;
O‘rta tolali – 4; 5; 6; 7.
Paxta tolasi yetilganlik koeffitsiyenti,
rangi va tashqi
ko‘rinishi bo‘yicha 5 ta sanoat navlariga ajratiladi. O‘z navba-
15
tida sanoat navlari nuqsonlari bo‘yicha me’yorlangan sinflarga
ajratiladi:
Birinchi, ikkinchi navlar – oliy, yaxshi, o‘rta, oddiy va iflos;
Uchinchi, to‘rtinchi navlar – yaxshi, o‘rta, oddiy va iflos;
Beshinchi nav – o‘rta, oddiy va iflos sinflarga bo‘linadi.
Xorijiy mamlakatlarda va paxta birjalarida paxta tolasining
navlari asosan «klassyor» usulida – rangi
va hidiga qarab aniqla-
nadi.
Xaridor va iste’molchi o‘rtasidagi kelishuvga binoan u yoki
bu usullardan foydalanish mumkin.
