Mövzu 18. Mis və onun ərintiləri. Alüminium, titan və maqnezium
ərintiləri.
Misin t
ətbiqini vacib edən əsas xassəsi onun çox yüksək elektrik –
istilikkeçirmə qabiliyyəti, həmçinin onun yüksək plastikliyi və yaxşı emal
olunmasıdır. Misin ərimə temperaturu 1083
C,
qaynama temperaturu is
ə 2360
C-
dir. Misin sıxlığı 8,93 q/sm
3
, b
ərkliyi HB 35-dir. Misin ən geniş yayılmış
ərintiləri bürünc və latundur.Latun misin sinklə ərintisidir.Onun 2 növü vardır:
tompak-90% Cu, 10%Zn v
ə yarımtompak-79-86% Cu, qalanı Zn. Latunun əsas
markaları Л96, Л90, Л85, Л80, Л70, Л68, Л63, Л60-dır.
Daha
müərkkəb tərkibli latunlarda Л hərfindən sonra legirləyici
elementl
ərin qısa işarəsi yazılır. Məsələn, ЛMgA-57-3-1. Burada 2,5-
3,5%Mn,0,5-
1,5% alüminium olur.
Misin
qalayla olan
ərintisi bürünc adlanır. Bronzalar rus hərfi ilə
markalanır.БР .Bundan sonra komponentlər və onların miqdarını məsələn, БР
ОЦ4-3- burada 4% qalay,3% sink və qalanı misdir. Alüminum müasir texnikada
d
əmirdən sonra ən geniş yayılmış metaldır. Alüminiumun geniş tətbiq edilməsinin
əsas səbəbi yüksək texnoloji xassələri və çox yüngül olmasıdır. Onun xüsusi
çəkisi
=2,q/sm
3
-dur. Onun ikinci
ən yaxşı xassəsi yaxşı elektrik keçirmə
qabiliyy
ətinin olmasıdır.Ərimə temperaturu 660
C, qaynama temperaturu is
ə
2500
C-dir.
Alüminium ərintiləri 2 qrupa – deformasiya və tökmə ərintilərinə bölünür.
Deformasiya olunan alüminium ərintiləri yüksək olmayan möhkəmliyə, yaxşı
plastikliy
ə malik olurlar. Bu ərintilərdən ən geniş istifadə olunan AMg
ərintisidir.Ərintinin tərkibində 1,0-1,6% manqan vardır.Tökmə alüminium ərintiləri
iki h
ərflə -AЛ işarə edilir: AЛ2, AЛ4, AЛ9, AЛ3, AЛ5, AЛ6 və s.
Titan gümüşü rəngli, mavivari tökməyə
malikdir, sıxlığı yüksək deyil
=4,5q/sm
3
,
ərimə temperaturu 1660
C, qaynama temperaturu 3260
C-dir.
Titanın mexaniki xassələrinə onun tərkibində olan qarışıqlar təsir edir.
S
ənayedə tətbiq edilən texniki titan 2 markada BT1-DD və BT1-D buraxılır.
Maqnezium
– gümüşü –ağ rəngli metaldır.Onun ən yaxşı fiziki xassəsi sıxlığının
aşağı olmasıdır.
=1,74/sm
3
. Maqneziumun
ərimə temperaturu 651
C-dir.
Texniki maqnezium Mr96, Mr9.