2
1-ci semestr
Yükün nəqliyyat vəziyyəti və nəqliyyat xarakteristikası.
Istehsal
– nəqletmə - istehlak iqtisadi tsiklinin müxtəlif mərhələlərində əməyin
n
əticəsi hər dəfə yeni keyfiyyətdə təqdim olunur. Birinci mərhələdə
istehlak
d
əyərinə malik olan məhsuldur. Ikihci mərhələdə məhsul yük olur. Üçüncü
m
ərhələdə istehlak dəyərinin xırıd olunmasında yük yenidən məhsul
rolunu
oynayır.
N
əqliyyatda bütün əşya və materiallar nəqletməyə təqdim olunduğu andan təhvil
verilm
ə anına kimi yük adlanır.
Yükün yerdəyişməsi prosesində əsas iştirakçılar yükü istehsal və istehlak
ed
ənlər yox, yük sahibi və daşımaçılardır. Yükün nəql edilməsi onun dəyərini
artırdığından həmişə çalışırlarki, nəqliyyat xərclərinə qənaət olunsun.
M
əhsulun istehlak dəyərini səciyyələndirən bütün faydalı xassələri iqtisadi tsiklin
başlanğıc və son mərhələlərində əhəmiyyət kəsb edir. Məhsulun nəql edilməsi
prosesi il
ə bağlı xassələr ön plana çıxır və onlar yükün nəqliyyat xarakteristikasını
t
əşkil edirlər. Yükün nəqliyyat xarakteristikası dedikdə malın nəql edilməsi prosesi
il
ə bağlı olan xassələrin məcmusu başa düşülür. Yükün nəqliyyat
xarakteristikasına onun fiziki – kimyəvi, həcmi – kütlə göstəriciləri, tarası,
qablaşdırılması, saxlanma, boşaldıb – yükləmə və daşıma rejimləri daxildir.
Yük daşımalarının səmərəli texnoloji proseslərinin işlənilməsi lazım olan
hallarda n
əqliyat xarakteristikasının ayrı – ayrı elementləri: kütlənin, tara və
qablaşdırmanın növünün, yük yerlərinin xətti ölçülərinin, rütubətin və s.
d
əyişməsini nəzərdə tutur.
Yükün nəqliyyat xarakteristikasının konkret keyfiyyət və kəmiyyət göstəricilərinin
m
əcmusu onun nəqliyyat vəziyyəti adlanır. Yük o zaman nəqlediləbilən sayılır ki,
daşımaların şərtlərinə və standartlara, düzgün taraya, qablaşdırmaya, surğuca,
kilid
ə, nəzarət lentlərinə və markalanmaya qoyulan tələblərə
cavab versin,
n
əmliyin, kənar iy və qoxuların təsirindən etibarlı qorunsun və
onun xarab
olmasına dəlalət edən əlamətləri olmasın.