Tarmaq úskenesinen paydalanǵan halda quramalı tarmaqtı jaratıw jáne onı ornatıw Joba; Kiriw

• 
  Jergilikli tarmaq.
  
• 
  LAN kartası.
  
• 
  Sımsız jalǵanıw noqatı
  
• 
  Tarmaq tapologiyasi Internetge jalǵanıw
  

Kishi jergilikli tarmaqlarda, barlıq kompyuterler ádetde teń huqıqlarǵa iye, yaǵnıy paydalanıwshılar ózleri jeke kompyuterleriniń qaysı dáreklerin ommaga ashıq etiwlerin tańlaydilar. Bunday tarmaqlar peer -to-peer jergilikli tarmaqları dep ataladı. Sonday etip, " peer -to-peer" jergilikli tarmaǵınıń paydalanıwshısı qaysı papkalardı, fayllardı almaslawdı hám jergilikli tarmaqtaǵı basqa kompyuterlerge usınıwdı tańlaydı. Keyinirek quramalı jergilikli tarmaq ol jaǵdayda server ornatilishini názerde tutadı. Eger jergilikli tarmaq onıń jumıs iskerligin asırıw ushın, sonıń menen birge jergilikli tarmaqtaǵı maǵlıwmatlardı saqlaw isenimliligin asırıw ushın júdá kóp sanlı kompyuterlerdi óz ishine alsa, maǵlıwmatlar yamasa ámeliy programmalardı saqlaw ushın bólek kompyuterler ajratıladı. Server mashinası ápiwayı kompyuterden joqarı islewi, saqlaw dızbeki hám qátelerge sabırlılıǵı menen ajralıp turadı. Server ámeldegi bolǵan tarmaq ádetde jergilikli serverge tiykarlanǵan tarmaq dep ataladı. Bunday lokal tarmaqta server hár qıylı wazıypalardı orınlawı múmkin:

Keyinirek quramalı jergilikli tarmaq ol jaǵdayda server ornatilishini názerde tutadı. Eger jergilikli tarmaq onıń jumıs iskerligin asırıw ushın, sonıń menen birge jergilikli tarmaqtaǵı maǵlıwmatlardı saqlaw isenimliligin asırıw ushın júdá kóp sanlı kompyuterlerdi óz ishine alsa, maǵlıwmatlar yamasa ámeliy programmalardı saqlaw ushın bólek kompyuterler ajratıladı. Server mashinası ápiwayı kompyuterden joqarı islewi, saqlaw dızbeki hám qátelerge sabırlılıǵı menen ajralıp turadı. Server ámeldegi bolǵan tarmaq ádetde jergilikli serverge tiykarlanǵan tarmaq dep ataladı. Bunday lokal tarmaqta server hár qıylı wazıypalardı orınlawı múmkin:

Sol sebepli xost-kompyuterlerdiń adresleri Internet tarmaǵında ikkilangan kodlawǵa ıyelewi múmkin:

• telekommunikatsiya sistemasın tarmaqta islewi ushın qolay bolǵan májburiy kodlaw : kompyuterge dos sıpatında cifrlı IP-adres (IP — Internet Protocol);

• tarmaq abonenta ushın qolay bolǵan májburiy bolmaǵan kodlaw : paydalanıwshına dos sıpatında domenli DNS-adres (DNS-Domain Name System).

Cifrlı IP-adres 32 razryadlı ikqilik san kóriniske iye. qo'laylik ushın ol tórtga blokka 8 bitdan ajıratılıp, olar onlıq kóriniste jazılıwı múmkin. Adres kompyuterdi identifikaciyalash ushın zárúr bolǵan tolıq malumotga iye. Múmkin bolǵan varianta: eki úlken blok tarmaq adresin, eki basqası bolsa bólim tarmaq adresin jáne bul bólim tarmaq ishindegi xost-kompyuterdiń adresin anıqlaydı. Mısalı, ekilik kodında cifrlı adres tómendegishe jazıladı :

10011000001001010100100010001010.

Onlıq kodında bul kóriniske iye: 152. 37. 72. 138.

Tarmaq. adresi - 152. 37; qims tarmaq. adresi - 72; kompyuter adresi -138.

Domenli adres bir-birinen noqat menen ajratılatuǵın bir neshe hárip-cifrlı domenlardan (Damain - taraw ) shólkemlesken. Bul adres ierarxik klassifikaciya tiykarında qurılǵan : eń shep shettegidan tısqarı hár bir domen kompyuterlerdiń qandayda bir-bir belgiler boyınsha ajıratılǵan pútkil bir toparın anıqlaydı, bunda chapda jaylasqan gruppalardıń domeni oń domenning bólim gruppası esaplanadı. Házirde tarmaqta hámmesi bolıp 120000 den artıqlaw hár túrlı domenlar bar bolıp tabıladı.

Mısalı, birpara mámleketlerdiń geografiyalıq eki harfli domenlari:

• Avstriya — at,

•Bolgariya—br,

• Rossiya — ga,

• AQSh-Sh,

• Franciya — fr.

Qandayda bir temaǵa bagishlangan belgiler boyınsha ajıratılǵan domenlar da bar shıǵar. Bunday domenlar ush harfli qısqartpa atqa iye:

• mámleket mákemeleri — gor;

• kommerciya shólkemleri — com;

• oqıw orınları — edu;

• áskeriy mákemeler — mil;

• tarmaq shólkemleri — net;

• basqa shólkemler — org.

Domenli adres qálegen uzınlıqqa ıyelewi múmkin. Cifrlı adresten ayrıqsha olaroq ol teris tártipte oqıladı. Aldın tómen dárejedegi domen kórsetiledi — xost-kompyuter atı, keyin xost-kompyuter jaylasqan bólim tarmaq hám tarmaq atları domeni hám, aqırında, joqarı dárejedegi domen — kóbinese geografiyalıq aymaq (mámleketler) identifikatori.

Sonday etip, xost-kompyuterdiń domen adresi domenlarning bir neshe dárejelerin óz ishine aladı. Hár bir dáreje basqasınan noqat menen ajratıladı. Yukori dárejedegi domenning shep tárepinde basqa atlar jaylastırıladı. Chapda jaylasqan hámmesi ulıwma domen ushın bólim domen bolıp tabıladı.

Mısal. Domen adresi comp. engec. spb. ru — Rossiya mámleketiniń domeni; spb — Sankt-Peterburg shaxrining bólim domeni: engec—Mámleket injinerlik-ekonomika akadeniyasining bólim domeni; satr— kompyuterler menen baylanıslı bólim domen.

Internet den paydalanıwshılar ushın pochta adresleri retinde tarmaqqa jalǵanǵan kompyuterde belgilengen bólimlerdiń, shólkemlerdiń atalıwları yamasa ápiwayıǵana olardıń atları qabıl etiliwi múmkin. Nomdan keyin @ belgisi keledi. Bunıń hámmesi shep tárepden xost-kompyuterdiń adresine biriktiriladi.

Mısal. Internet de comp. engec. spb. ru atına iye bolǵan kompyuterde priem atı astında belgilengen paydalanıwshı tómendegi adreske iye boladı : priem@comp. engec. spb. ra (Sankt-Peterburg injinerlik-ekonomika akademiyasınıń qabıl komissiyası ).

Domen adresin uyqas cifrlı IP-adreske ózgertiwdi arnawlı serverler — at serverleri atqaradı. Sol sebepli paydalanıwshınıń cifrlı adreslerdi biliwiniń keregi joq.

Internet de islew ushın siz baylanıs ornatıwshı bolǵan kompyuter yamasa paydalanıwshınıń tek domen adresin biliwińiz kerek.

Isletilineip atırǵan texnologiyaǵa baylanıslı túrde domen adresiniń aldında onıń paydalaniletuǵın protokolı yamasa xızmeti kórsetiliwi múmkin. Mısalı, Web-server menen islegende ádetde gipertekstni uzatıw protokolı kórsetiledi hám joqarıda keltirilgen adres tómendegi kóriniske iye boladı : http://engec. spb. ra. Bul URL-adres dep atalatuǵın adres bolıp tabıladı (URL — Uniform Resourse Locftor yamasa resurslarınıń universal kórsetkishi).

Test sorawları

1. Mámleket, qala hám wálayatlar dárejesinde kompyuterlerdi óz-ara boq'lagan tarmaq qanday ataladı?

A*Global tarmaq

B. Regionlıq tarmaq

C. Hámme juwaplar tuwrı

D. Lokal tarmaq

2.... - bul Internetge jalǵanǵanda informaciya almaslaw apparatı.

AMonıtor

B. Skaner

C. *Modem

D. Printer

9 -tema : Lokal tarmaqqa kirisiw hám odan maǵlıwmatlar qıdırıw, intranet lokal tarmaǵı retinde (2 saat ámeliy, 2 saat laboratoriya jumısı )

Joba :

1. lokal tarmaqqa kirisiw hám odan maǵlıwmatlar qıdırıw

Paradoks sonda, Internet fizikalıq kompyuter tarmaǵı retinde tiykarınan joq. Internet — bul bir-biri menen baylanıs kanalları (ámeldegi bolǵan telefon kanalları hám kabelli baylanıs kanalları ) boyınsha baylanıs etetuǵın hár qıylı kompyuter tarmaqlarınıń pútkil jáhán awqamı bolıp tabıladı.

Lekin sonday bolsada : Internet — bul kóplegen global, regional hám lokal tarmaqlardı birlestiruvchi pútkil jáhán global kompyuter tarmaǵı bolıp tabıladı. Basqasha aytqanda, Internet — bul pútkil er sharın qorshap alǵan tarmaqlardıń tarmaǵı bolıp tabıladı.

Jáhán kóleminde bul tarmaq fantastik quramalı hám quramalılasıp ketken bolıp kórinedi, punktleri «aholisiga» iye hám jeke ómiri menen jasaydı. Sol sebepli de virtual (bolıp tuyuladigan) qala tarmaǵında, kóbirek — xattoki virtual mámleket yamasa dúnya tuwrısında sóylesedi. Házirdanoq Internet pútkil jáhán daǵı on millionlap paydalanıwshılardı birlestirgen hám hár jılı bul mámlekettiń xalqı shama menen eki ret kópaymoqda.

Internet bizni nesi menen ózine tartıwda? Bul tarmaq menen xatto tosınarlı islegen adamlar ne ushın onıń bir zatqa ıshqıpazı bolıp qaladı, tarmaq eń húrmetlileri bolsa Internet mámleketinde punktleri bar ekenligin dawam etgirish ushın kóptina ekonomikalıq abadanlıqlardı kurbon etiwge de tayındirlar.

Jaqın waqıtqa shekem Internet ilimiy xızmetkerlerge mólsherlengen edi hám oqıw auditoriyalı, úlken kitapxanalı hám kóplegen jaylı universitet qalashasın kóbirek eslatar edi, ol erda studentler hám oqıtıwshılar isten bos waqıtlarında óz-ara baylanısda bolıwları hám olardı qızıqtırǵan qálegen maǵlıwmatlardı opishi múmkin edi.

Búgin Internet úlken megapolisga uqsaydı, ol erda universitet endi tiykarǵı dıqqatqa iye jay bolmay qalǵan hám xatgo virtual ofislar, magazinlar, milliy kósemler hám ǵalabalıq hám jeke úyin-qo'lgi ushın jaylar arasında anaǵurlım joǵalıp ketken. hám qalaǵa qálegen adam kiriwi múmkin bolıp qaldı, bunnan tısqarı, ol erga onı hár qandayına usınıs etpekteler hám duzaqqa ilintirmoqdalar. Rasında Internet — bul modemli kompyuterge hám birpara arnawlı programma támiynatına iye bolǵan qálegen paydalanıwshı ushın ashıq bolǵan, ulıwma shaqırıq etiletuǵın tarmaq bolıp tabıladı.

Lekin biziń munasábetlarinizda Internet ge házirshe bólek sami miylik gúzetilbeyapti. Biziń jeke kompyuterlerge munasábetiniz sıyaqlı xatto birpara uqsawlıq yakkrl kózge taslanıp atır. Xali 10 jıl aldın da biz olarǵa mavxum hám biyganasha munasábette edik: olardıń biziń ómirinizga qanshellilik jedel hám ajıralmas qosılıp ketkenligin biz oyda sawlelendire almas edik (tuwrı, sol waqıtta bul bólekan kompyuterdiń joqarı bahası menen tushintirilgan edi). Házirde derlik hár kim ózleri ShK ni Internet ge ámelde de, tiykarınan da mutqa jalǵawı múmkin, Internet tarmaǵından onı qızıqtırǵan qálegen jasırın bolmaǵan maǵlıwmatlardı eń kem bahada alıwı múmkin, tarmaq boyınsha ózleri qálegen mámleket degi kásipleslerine, uyqas pochta ǵárejetlerinen anaǵurlım tómen bahada, xatlardı jiberiwi múmkin, Internet ge punktleri reklamasın jaylastırıwı múmkin jáne onı dúnya daǵı millionlap adam kóredi, hám derlik hámme zattı, xatto ózleri bos waqıtın mazmunli hám qızıqlı ótkeriwdi de (usınıń menen birge onıń qızıǵıwshılıqlarına hám ishtiyoklariga baylanıslı bolmaǵan halda ) ámelge asırıwı múmkin. Internet bul informaciyalardıń sheksiz dúnyası bolıp tabıladı, bul rasında ózgeshe virtual mámleket bolıp tabıladı, oǵan kirip alıw hám ol erda uzaq waqıt jasaw múmkin.

Internet ne ózi — náwbettegi ádetiy (modali) qızıǵıwshılıqtı yamasa insaniyattıń keleshegin? Ańlap etilgen zárúriyat yamasa ne menen shuǵıllanıwdı hám artıqsha júzlegen dollarlardı nege jumsawdı bilmegenler ushın ermekti? Unisi da, buǵanısı ham bolıp tabıladı hám úshinshisi ham bolıp tabıladı — qısqası hámmesi! Sol sebepli de bul tarmaqtıń barlıq múmkinshiliklerin ápiwayıǵana eskertip ótiw tiykarınan múmkin de emes.

Internet tarmaǵı aqırǵı paydalanıwshına — kompyuter qánigeine de, ápiwayı fukaroga da mólsherlengen. Tarmaqta hár birewimizdiń kásiplik iskerliginiz ushın kerek bolǵanı sıyaqlı, norma daǵı qolaylı turmıs ushın talap etiletuǵın hámme zat bar. Jurnalist Internet de eń jańa jańalıqlardı tabadı, ilimiy xızmetker — onı qızıqtırǵan mashqala boyınsha aqırǵı izertlewler materialların, kommerciyashı bolsa dúnyanıń qálegen birjasındaǵı valyuta kotirovkasini (bahosini) bilip aladı. Aviabiletni yamasa Evropa yamasa Amerikadaǵı qálegen qalanıń mıymanxanasında nomer buyırtmoqchinisiz — bul múmkin bolıp tabıladı; ózińizdiń tanıwlarıńızǵa sıylıqlardı tańlaw, satıp alıw hám tapsırıwdı xoxlaysizni — marhamat; qandayda bir-bir sol kungi zárúrli mashqalalardi talqılaw qilihca qatnasıw xoxishingiz bardı — aytılǵanı sıyaqlı, máseleler joq -

Baslanıwda ápiwayı isbilermenge Internet tarmaǵı ne ushın kerekligini tushinib alıwǵa háreket qilaniz!

— Internet dıń isbilermenler ushın zárúrli bolǵan birinshi zárúrli wazıypası informaciya wazıypası bolıp tabıladı. Tarmaqtan qızıqtırǵan qálegen jasırın bolmaǵan birjaǵa tiyisli hám kommerciya informaciyaların, ilimiy hám siyasiy informaciyalardı hám sh. o'. alıw múmkin.

— Ekinshi wazıypa — kommunikatsiya wazıypası. Tarmaq texnologiyaları paydalanıwshına telefon boyınsha qálegen qala hám mámleket degi punktleri serikleri menen sóylesiw imkaniyatın beredi, usınıń menen bir qatarda bul ápiwayı telefon baylanısınan arzanlaw bolıp tabıladı; ápiwayı pochtanı isletganga qaraǵanda kem ǵárejet etip hám sonıń menen birge sezilerli dárejede tezirek oǵan faks yamasa xat jiberiw múmkin.

— Úshinshi wazıypa — keńes wazıypası. Internet tarmaǵı — bul qánigeler hám kompyuterlerden paydalanıwshılar «uchrashadigan» hám olardı qızıqtırǵan mashqalalardi talqılawı, ınteraktiv rejimde paydalı maǵlıwmatlar menen almaslawı múmkin bolǵan jay.

— Tórtinshi wazıypa — kommerciya wazıypası. Dúnyada tarmaq boyınsha sawda aktiv rawajlanıp atır. Múmkinshilikli qarıydar óz ShK dıń ekranında tavarlarni kórip shıǵadı, buyırtpa beredi hám kredit kartoch-kasi boyınsha olarǵa xak tóliydi. Tavar oǵan bawırlas sawda po'Nkgidan sshib kelinedi, tuwrısıda, endi tarmaq boyınsha emes.

— Keyingi wazıypa — reklama wazıypası. Internet boyınsha reklama beriw, birinshi náwbette onıń ǵalabalıqlıǵı hám operativligi sebepli, júdá nátiyjeli bolıp tabıladı.

— Altınshı wazıypa — kOńıl ashıw wazıypası. Úlken muǵdardaǵı ko'ngil ochar ádebiyatlardı hám filmlerdi oqıp shıǵıw hám kóriw múmkin; eń qızıǵıwshılıqlı kompyuter úyinlarini uynash múmkin, hár qıylı mo'zeylarning hám mámleketlerdiń sulıwlıqlarına sayoxat qılıw hám olardan zavqdanish múmkin hám basqa kóplegen soǵan uqsas zatlar.

— hám aqırında — arnawlı kompyuterli wazıypası. ShK den paydalanıwshılar eń jańa programma quralların, kórsetpelerdi hám tarmaqta islew boyınsha usınıslardı, usınıń menen bir qatarda kóbinese mutqa alıwı múmkin.

Test sorawları

1.... - bir kárxana yamasa shólkem degi bir neshe jaqın ımaratlar daǵı kompyuterlerdi óz-ara boqlagan tarmaq.

A. Global tarmaq

B. *Lokal tarmaq

C. Regionlıq tarmaq

D. hámme juwaplar tuwrı

2. Lokal tarmaq ushın zárúr qurılmalar :

A. Server, jumısshı stansiyalar

B. Tarmaq platası

C. * Barlıǵı

D. Arnawlı kabel

10 -tema : Internet tarmaǵı. Internet tarmaǵında maǵlıwmatlar almasınıwın shólkemlestiriw jolları. Internet xızmetlerin hám olardıń túrleri

(2 saat lekciya, 2 saat ámeliy, 2 saat laboratoriya jumısı )

Joba :

2. Internet tarmaǵında adreslerdiń dúzilisi hám sistemaviyligi

3. Maǵlıwmatlar almasınıwın shólkemlestiriw jolları.

4. Internet xızmetlerin hám olardıń túrleri.

Informacion-hisoblash tarmaqlarınıń programma támiynatı tómendegilerdi támiyinleydi: tarmaqtıń tiykarǵı bug'inlari hám elementleri jumısın óz-ara muwapıqlastırıw ; tarmaqtıń barlıq resurslarına jámáát bolıp shaqırıq qılıwdı shólkemlestiriw; maǵlıwmatlardı qayta islew natiyjeliligin asırıw maqsetinde resursların dinamikalıq bólistiriw hám qayta bólistiriw; tarmaq qurılmalarına texnikalıq xizmet kórsetiwdi hám jumısqa jaramlılıǵın baqlawdı ótkeriw.

Tarmaqtıń programma támiynatı úsh bólekten shólkemlesken:

• ulıwma programma támiynatı ;

• sistemalı programma támiynatı ;

• arnawlı programma támiynatı.

Ulıwma programma támiynatı tarmaq quramına kiretuǵın bólek kompyuterlerdiń bazalıq programma támiynatınıń qurawshılarınan payda boladı hám óz ishine operacion sistemalardı, programmalastırıwdıń avtomatlastırılgan sistemasın hám texnikalıq xizmet kórsetiw sistemasın aladı.

Sistemalı programma támiynatı tarmaqtıń barlıq resurslarini óz-ara háreketin, ulıwma sistemaniki sıyaqlı, qollap -quwatlaytuǵın programma qurallarınıń kompleksi kóriniske iye esaplanadı.

Arnawlı programma támiynatı paydalanıwshılardı tez-tez sheshiletuǵın máselelerdiń programmaları menen maksimal támiyinlew ushın mólsherlengen hám uyqas túrde paydalanıwshı tema salasınıń ózgeshelikine mólsherlengen onıń ámeliy programmasın óz ishine aladı.

Programma támiynatı daǵı bólek rol operacion sistemaǵa ajratıladı ; olar ulıwma programma támiynatı quramında da (bólek kompyuterlerdiń operacion sistemaları ), sistemalı programma támiynatı quramında da (serverde yamasa bitga dárejeli tarmaqtıń kompyuterlerinen bitgasiga ornatılatuǵın tarmaqlı operacion sistema ) bar.

Tarmaqlı operacion sistema óz quramına basqarıwshı hám xızmet kórsetiwshi programmalar kompleksin aladı, bul programmalar tómendegilerdi támiyinleydi:

— tarmaqtıń hámme buwınları hám elementleri jumısın óz-ara muwapıqlastırıw ;

— tarmaq elementleri boyınsha resursların operativ bólistiriw;

— tapsırikdar aǵımın esaplaw tarmaǵınıń uzellari Ortasında bólistiriw;

— máseleni tarqatıp alıwdıń izbe-izligin ornatıw hám olardı umumtarmaq, resursları menen támiyinlew;

— tarmaq elementlerin jumısqa jaramlıgini baqlaw hám de kirisiw hám shıǵıw maǵlıwmatlarınıń isenimliligin támiyinlew;

— maǵlıwmatlardı hám esaplaw resurslarini ruxsat etilmegen shaqırıq etiwlerden qorǵaw ;

— tarmaqtıń maǵlıwmat, programma hám texnikalıq resurslariniń isletiliwi tuwrısında málimleme beriw.

Operacion sistemalardıń funkcional múmkinshiligiyaglari utilitalar — ámeliy wazıypalardı orınlaw ushın operacion sistema tárepinen isletiletuǵın arnawlı programmalar járdeminde keńeytiriledi.

www Internet tarmaǵın Shólkemlestiriw ushın tiykar AQSh qorǵaw ministrliginiń kompyuter tarmaǵı ARPAnet (ARPA — Advanced Research Projects Agency ) bolǵan edi, ol 70-jıllardıń baslarında ilimiy shólkemler, áskeriy mákemeler hám qorǵaw sanaatı kárxanaları kompyuterleriniń alokesi ushın jaratılǵan edi. Tarmaq Pentagonning qatnasıwında tashkn tásirinlerge bekkem jabıq infrastruktura sıyaqlı qurılǵan, ol yadrolıq hújim sharayatlarında aman qalıwǵa ılayıq, yaǵnıy onıń isenimliligine úlken itibar berilgen edi.

vakt ótiwi menen tarmaq strategiyalıq áhmiyetin joǵatdı ; menshikli shaxslar hám mámleketlik emes kompyuter tarmaqları onıń tiykarǵı klientleri

moqda: bólek lokal, aymaqlıq hám global tarmaqlardı ulıwma informaciya keńligine birlestiriw. Internet oǵan jalǵanǵan tarmaqlar quramına kirgen barlıq kompyuterler ortasında informaciya almasınıwdı támiyinleydi.

Kompyuter tili hám ol jaǵdayda isletiletuǵın operacion sistema túri áhmiyetke iye emes.

Házirgi waqıtta Internet — bul global kitalararo tarmaq bolıp tabıladı; ol o'nlab million kompyuterlerdi hám lokal tarmaqlardı birlestiradi. Tarmaq ulıwma basqarıw orayita iye emes hám kimning bolıp tabıladı múlki de emes

— Internet dıń basqa kompyuter tarmaqlarınan zárúrli parqı áne sonda bolıp tabıladı. Tiykarlanǵan maǵlıwmatlar boyınsha 2000 jılda onıń paydalanıwshıları sanı 200 mln adamnan artıp ketken.

Internet dıń tiykarǵı yacheykasi — lokal esaplaw tarmaqları bolıp tabıladı. Lekin Internet ge musgaqil jalǵanǵan lokal kompyuterler de bar bolıp tabıladı.

Internet ge tikkeley jalǵanǵan tarmaq yamasa lokal kompyuterleri xost-kompyuterler (host — xujayin, iye) dep ataladı.

Eger qandayda bir lokal tarmaq Internet ge jalǵanǵan bolsa, ol halda bul tarmaqtıń hár bir jumısshı stanciyasi Internet ge shıǵıwǵa iye esaplanadı, lekin óziniń xost-kompyuteri arqalı shıǵadı.

Tarmaqqa jalǵanǵan hár bir kompyuter óziniń adresine iye, sol adres boyınsha onı dúnyanıń qálegen noqatınan abonent tawıp alıwı múmkin.

Internet tarmaǵııń strukturası - tipik klient-serverli, yaǵnıy tarmaqtan tiykarlanıp informaciya alıwshı kompyuterler bar — bular «mijozlar», klientlerdi informaciya menen támiyinleytuǵın kompyuterler de bar—bular «serverlar» (tuwrısıda, serverler de maǵlıwmat aladılar, anıqrori onı yig'adilar, lekin baribir olardıń tiykarǵı waziypası informaciyanı beriw bolıp tabıladı).